1. Co prawda przepisy art. 697 – 711 k.p.c., w brzmieniu obowiązującym do dnia 16 października 2005 r., nie zawierają przepisu swą treścią obejmującego treść aktualnie obowiązującego art. 1185 k.p.c., który stanowi, iż narada arbitrów może odbyć się w dowolnym miejscu, to nie powinno budzić wątpliwości, iż takie uprawnienie sąd polubowny miał również na gruncie uprzednio obowiązujących przepisów. (…) Arbitrzy mogą spotkać się na wspólna dyskusję, przeprowadzić konferencję telefoniczną lub konsultować się w drodze wymiany pism.

2. Za niezwykle istotny uważa się obowiązek arbitra zachowania tajemnicy zarówno co do treści oraz przebiegu narady arbitrów, dlatego też należy przychylić się do wypowiadanego w doktrynie poglądu, iż obowiązek zachowania tajemnicy wyłącza arbitra od składania zeznań przed sądem na okoliczności, o których powziął wiadomość pełniąc funkcję.

3. W myśl art. 1206 § 1 pkt 2 k.p.c. żądanie uchylenia wyroku sądu polubownego można uznać za uzasadnione, jeżeli strona wykaże, że w postępowaniu przez sądem polubownym była pozbawiona możności obrony swych praw. Przepis ten odnosi się do konieczności przestrzegania w postępowaniu arbitrażowym wymagań dotyczących zasady równości stron, wysłuchania stron i możliwości ustosunkowania się przez stronę do dowodów i twierdzeń przedstawionych przez stronę przeciwną. (…) Prawo do równego traktowania stron idzie dalej niż roszczenie o wysłuchanie. Zasada ta zobowiązuje sąd arbitrażowy w szczególności do tego, by strony w toku całego postępowania były traktowane równo, co zakłada identyczne traktowanie stron w podobnej sytuacji. Zakaz niedyskryminacji którejś ze stron dotyczy całego postępowania przed sądem polubownym, w praktyce w pierwszym rzędzie ma jednak zastosowanie w postępowaniu dowodowym.

4. Za naruszenie zasady równego traktowania stron uznać należy przeprowadzenie postępowania dowodowego ograniczonego w istocie do dowodów przedstawionych przez powoda, w tym wszystkich dowodów z zeznań świadków, przy jednoczesnej odmowie przesłuchania świadków wskazanych przez pozwanego, w sytuacji gdy z twierdzeń pozwanego jednoznacznie wynika, iż świadkowie ci mają zeznawać na okoliczności o istotnym znaczeniu dla rozstrzygnięcia sprawy.

5. [S]trony w zapisie na sąd polubowny obowiązane są oznaczyć przedmiot sporu albo stosunek prawny, z którego spór wynikł lub może wyniknąć. Skoro zatem strony w zawartej umowie poddały rozstrzygnięciu Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie, spory powstałe w związku z umową, przyjąć należy, iż miały na uwadze nie wszelkie spory jaki mogą między nimi zaistnieć, w tym  spory do co roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, lecz jedynie spory o roszczenia powstałe na gruncie zawartej umowy, czyli roszczenia kontraktowe.

1. [Z]apis na sąd polubowny jest umową, do której stosuje się przepisy kodeksu cywilnego, w tym art. 58 § 2. (…) [U]mowa taka wymaga pełnomocnictwa szczególnego, wobec czego pełnomocnictwo udzielone drugiemu wspólnikowi – i to tylko do załatwiania formalności bankowych – nie było wystarczające do zawarcia umowy o zapis na sąd polubowny, a zatem zapis taki był nieważny.

2. [Z] art. 714 k.p.c. wynika jednoznacznie, iż w sprawie o uchylenie wyroku sądu polubownego sąd bierze pod rozwagę z urzędu tylko jedną z podstaw skargi, a mianowicie przewidzianą w art. 712 § 1 pkt 4 k.p.c., tj. czy wyrok sądu polubownego nie uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego. Oznacza to, że wszystkie inne podstawy skargi, w tym także tę, że nie było zapisu na sąd polubowny albo że zapis był nieważny lub utracił moc (art. 712 § 1 pkt 1 k.p.c.), sąd rozważa tylko wówczas, gdy zostały powołane w skardze o uchylenie wyroku sądu polubownego.

3. Nie istnieje katalog zasad praworządności, zasady te kształtowane są przez orzecznictwo. Merytoryczne badanie orzeczenia sądu polubownego przez sąd powszechny ogranicza się zatem do oceny, czy zapadły wyrok tych zasad nie narusza. (…) [C]hodzi o takie naruszenia przepisów prawa materialnego, które prowadzą do pogwałcenia zasad państwa prawa (praworządności), a zapadły wyrok arbitrażowy narusza naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej, godzi w obowiązujący porządek prawny, czyli narusza pryncypia ustrojowo-polityczne i społeczno-gospodarcze.

4. Prowadzenie postępowania dowodowego ma na celu ustalenie stanu faktycznego, a nie jest rzeczą sądu powszechnego ponowna, merytoryczna ocena zasadności żądania zgłoszonego przed sądem polubownym.

5. [U]chybia zasadom praworządności wyrok sądu polubownego ustalający skuteczność potrącenia z naruszeniem art. 505 pkt 1 k.c., czy zasądzający odszkodowanie w sytuacji, w której nie doszło do wyrządzenia szkody.

6. Uchyla się (…) spod kontroli dokonywanej przez sąd powszechny to, czy ocena dokonana przez sąd polubowny była prawidłowa, niewątpliwie jednak uchybia zasadom praworządności wyrokowanie oparte na wybiórczej, nierzetelnej ocenie dowodów.

1. [N]aruszenie przez sąd polubowny przepisów prawa materialnego, ich błędna wykładnia i wadliwe nawet wskutek tego rozstrzygnięcie, samo w sobie – nawet gdyby rzeczywiście miało miejsce – nie stanowi naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego.

2. [P]rzepis art. 1185 k.p.c. wskazuje, że narada arbitrów może odbyć się w dowolnym miejscu (a zatem nawet w szpitalu).

3. Sporządzenie i podpisanie wyroku nie jest czynnością wymagającą protokołowania, jak bowiem stanowi Regulamin (§ 31 – k. 235) protokół sporządza się z rozprawy i każdej czynności sądu. Samo fizyczne sporządzenie tekstu wyroku nie jest jednak czynnością sądu, jest to czynność techniczna, pomocnicza, która wykonywana być może jednocześnie przez jedną tylko osobę. Podobnie należy ocenić podpisywanie wyroku, która to czynność odnosi się do członków Zespołu Orzekającego. Złożenie podpisu przez każdego z arbitrów jest jego własną czynnością, nie składu orzekającego. Nie wymaga więc protokołowania, zastrzeżonego dla czynności całego sądu.

4. [S]kuteczną podstawą skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego może być jedynie naruszenie „podstawowych” zasad postępowania przed tym sądem – art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. (…) [K]westie związane ze sporządzeniem protokołu z narady arbitrów i z wydania wyroku nie dają się zakwalifikować do tej grupy. Nawet bowiem wówczas, gdyby rzeczywiście protokół z tych czynności winien być sporządzony, jego brak nie przesądzałby o naruszeniu „podstawowej” zasady postępowania, a jedynie porządkowej.

1. [P]rzepisy k.p.c. regulujące sądownictwo polubowne nie mają jednorodnego charakteru, dzieląc się na dwie zasadnicze grupy. Jedna obejmuje przepisy normujące zagadnienia związane z dopuszczalnością skargi oraz wymagania formalne skargi i przebieg postępowania, a więc przepisy o charakterze ściśle procesowym. Do drugiej natomiast należy zaliczyć przepisy określające podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, będące funkcjonalnym odpowiednikiem przepisów prawa materialnego i stanowiące podstawę rozstrzygnięcia merytorycznego sądu o istocie sporu oraz zasadności skargi. Odzwierciedleniem wskazanych odrębności przepisów k.p.c. dotyczących skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jest między innymi to, że w wypadku wniesienia skargi kasacyjnej w takiej sprawie zarzuty dotyczące naruszenia przez sąd przepisów k.p.c. regulujących dopuszczalność skargi i tok postępowania ze skargi należy podnieść w ramach drugiej podstawy kasacyjnej, a więc naruszenia przepisów postępowania, natomiast zarzuty odnoszące się do podstaw skargi powinny być wskazane w ramach pierwszej podstawy kasacyjnej, a więc naruszenia prawa materialnego.

2. Przepisy k.p.c. normujące podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego trzeba zatem traktować jako „odpowiedniki” przepisów prawa materialnego, co ma istotne znaczenie także dla wykładni przepisów intertemporalnych. Z punktu widzenia zasad prawa międzyczasowego przepisy normujące podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego należy bowiem traktować analogicznie jako przepisy prawa materialnego, a więc poddawać je regułom intertemporalnym właściwym dla prawa materialnego, a nie dla prawa procesowego.

3. [L]iteralne brzmienie art. 2 ustawy nowelizacyjnej trzeba rozumieć w ten sposób, że przyjęta w nim regulacja odnosi się tylko do tych przepisów o postępowaniu polubownym, które mają charakter ściśle procesowy, a więc dotyczą postępowania w sprawie ze skargi. Nie obejmuje natomiast przepisów określających podstawy skargi, do których mają zastosowanie zasady intertemporalne właściwe dla przepisów prawa materialnego.

4. [W] sytuacji, gdy wyrok sądu polubownego został wydany pod rządami dawnych przepisów k.p.c., natomiast sprawę o uchylenie tego wyroku wszczęto w wyniku skargi wniesionej po wejściu w życie ustawy nowelizacyjnej, do postępowania z tej skargi w zakresie jego dopuszczalności i toku należy stosować, zgodnie z art. 2 ustawy nowelizacyjnej, przepisy nowe, natomiast podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego należy określać i oceniać według przepisów dawnych, obowiązujących przed dniem 17 października 2005 r.

5. W sprawie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego wydanego przed wejściem w życie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy — Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 178, poz. 1478), wszczętej po wejściu w życie tej ustawy, do wskazanego jako podstawa skargi zarzutu braku zapisu na sąd polubowny lub nieważności zapisu, mają zastosowanie dotychczasowe przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Skarżący może powołać się na tę podstawę skargi także wówczas, gdy w postępowaniu przed sądem polubownym nie podniósł takiego zarzutu.

6. [R]egulacja zawarta w art. 712 § 2 kpc jednoznacznie świadczy o tym, że zamiarem ustawodawcy było ograniczenie prekluzją tylko zarzutu przekroczenia zapisu na sąd polubowny, a nie było jego wolą wprowadzenie takiej prekluzji dla zarzutu braku zapisu na sąd polubowny.

1. Przesłanki dopuszczalności skargi kasacyjnej od wyroku w sprawie o uchylenie wyroku sądu polubownego są takie same, jak od innych wyroków sądów drugiej instancji, z tą różnicą, że kwalifikacja sprawy pod tym kątem jest dwustopniowa w tym znaczeniu, że ustalenie przedmiotu orzekania i zaskarżenia wymaga „sięgnięcia” do wyroku sądu polubownego. Skarga kasacyjna jest zatem dopuszczalna w sprawach: 1. w których przedmiotem rozstrzygnięcia wyroku sądu polubownego były prawa majątkowe o wartości nie niższej niż określona w art. 3982 § 1 k.p.c. (jeżeli zakres zaskarżenia wyroku sądu polubownego nie był niższy) i 2. w których przedmiotem rozstrzygnięcia w wyroku sądu polubownego były (także) prawa niemajątkowe; te ostatnie mogą być obecnie przedmiotem zapisu na sąd polubowny, w zakresie określonym przez art. 1157 k.p.c.

2. [J]eżeli strona zaskarżyła w całości wyrok sądu polubownego i skarga ta została w całości oddalona przez sąd, przedmiot zaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji oraz wyroku sądu drugiej instancji, oddalającego apelację, będzie odpowiadał przedmiotowi orzeczenia sądu polubownego.

[P]oddanie sądowi polubownemu sporów ze stosunku umownego oznacza, iż kompetencją tego sądu są objęte wszelkie roszczenia o wykonanie umowy, roszczenia powstające w razie niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, roszczenia o zwrot bezpodstawnie spełnionego świadczenia powstałe w razie nieważności umowy lub odstąpienia od umowy, a także roszczenia deliktowe, jeżeli wynikają ze zdarzenia będącego równocześnie niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy.

Wydanie wobec danej osoby przez sąd państwa członkowskiego zakazu wszczynania i dalszego prowadzenia postępowania przed sądami innego państwa członkowskiego, z tego względu, że takie postępowanie narusza zapis na sąd polubowny, jest niezgodne z rozporządzeniem nr 44/2001 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych.

W istocie jeżeli ze względu na przedmiot sporu, to jest rodzaj praw, których ochronie służy dane postępowanie, taki jak roszczenie odszkodowawcze, postępowanie to wchodzi w zakres stosowania rozporządzenia nr 44/2001, kwestia wstępna dotycząca możliwości stosowania zapisu na sąd polubowny, w tym między innymi jego ważności, również wchodzi w zakres stosowania tego rozporządzenia.

Z powyższego wynika, że zarzut niewłaściwości oparty na istnieniu zapisu na sąd arbitrażowy, w tym kwestia ważności tego zapisu, wchodzi w zakres stosowania wspomnianego rozporządzenia nr 44/2001, a zatem że do właściwości wyłącznie tego sądu należy wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie wskazanego zarzutu i jego własnej właściwości, zgodnie z art. 1 ust. 2 lit. d) i art. 5 pkt 3 tego rozporządzenia.

Co za tym idzie, okoliczność, że skutkiem wydania anti-suit injunction jest uniemożliwienie sądowi państwa członkowskiego, co do zasady właściwemu do rozstrzygania sporu na podstawie art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001, wydania orzeczenia – zgodnie z art. 1 ust. 2 lit. d) tego rozporządzenia – w przedmiocie samej możliwości stosowania tego rozporządzenia do sporu, który mu podlega, oznacza jednoznacznie pozbawienie go uprawnienia do orzekania w przedmiocie własnej właściwości na mocy wspomnianego rozporządzenia nr 44/2001.

W związku z powyższym nasuwa się przede wszystkim wniosek, że anti-suit injunction jest niezgodny z ogólną zasadą, zgodnie z którą każdy sąd, do którego wniesiono powództwo, sam ustala, na podstawie znajdujących do niego zastosowanie przepisów, czy jest właściwy do rozstrzygnięcia wniesionego do niego sporu. Należy przypomnieć w tym zakresie, że rozporządzenie nr 44/2001 nie zezwala, poza kilkoma ograniczonymi wyjątkami, na kontrolę właściwości sądu jednego państwa członkowskiego przez sąd innego państwa członkowskiego.

Uniemożliwiając sądowi innego państwa członkowskiego wykonywanie uprawnień przyznanych mu przez rozporządzenie nr 44/2001, a mianowicie podejmowanie decyzji – na podstawie przepisów określających przedmiotowy zakres stosowania tego rozporządzenia, w tym jego art. 1 ust. 2 lit. d) – czy wspomniane rozporządzenie znajduje zastosowanie, anti-suit injunction podważa również zaufanie, które państwa członkowskie pokładają nawzajem w swoich systemach prawnych oraz organach ochrony prawnej i na którym został oparty system właściwości przewidziany w rozporządzeniu nr 44/2001.

Wreszcie gdyby na podstawie anti-suit injunction sąd krajowy nie mógł samodzielnie skontrolować wstępnej kwestii dotyczącej ważności lub możliwości zastosowania zapisu na sąd polubowny, strona mogłaby uniknąć postępowania sądowego przez samo powołanie się na ten zapis, skutkiem czego skarżący, który uważa go za nieważny, niewykonalny lub nienadający się do realizacji, byłby pozbawiony dostępu do sądu państwowego, do którego zwrócił się na podstawie art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001, a tym samym jednej z form ochrony sądowej, do której ma prawo.

Powyższy wniosek znajduje poparcie w art. II ust. 3 konwencji o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych sporządzonej w Nowym Jorku dnia 10 czerwca 1958 r., zgodnie z którym to sąd umawiającego się państwa, w którym wszczęto spór w sprawie, co do której strony dokonały zapisu na sąd polubowny, na żądanie jednej ze stron odeśle strony do arbitrażu, chyba że stwierdzi, że zapis jest nieważny, niewykonalny lub nie nadaje się do realizacji.

1. Zgodnie z art. 142 i 147 Pr.u.n., zapis na sąd polubowny dokonany przez upadłego traci moc z dniem ogłoszenia upadłości, a toczące się już postępowania ulegają umorzeniu. Dotyczy to zarówno ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu, jak i ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego. U podstaw tej regulacji legła ocena, że realizacja celów postępowania upadłościowego wymaga, aby spór, którego stroną jest upadły, został rozstrzygnięty ściśle z literą prawa materialnego przy uwzględnieniu wszelkich uwarunkowań prawa procesowego cywilnego.

2. Utrata mocy przez zapis na sąd polubowny oznacza, że w razie wytoczenia powództwa przed sądem powszechnym po ogłoszeniu upadłości pozwany nie może skutecznie podnieść zarzutu zapisu na sąd polubowny.

1. Wyłączenie rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy przez sądy państwowe wskutek zapisu na sąd polubowny nie jest równoznaczne z wyłączeniem drogi sądowej a zarzut poddania sprawy pod rozstrzygnięcie sądu polubownego nie jest zarzutem niedopuszczalności drogi sądowej. (…) [P]odniesienie zarzutu objęcia sporu sądowego zapisem na sąd polubowny, stanowi oddzielną – wobec niedopuszczalności drogi sądowej (art. 199 § 1 pkt 1) – podstawę odrzucenia pozwu, uregulowaną w art. 1165 § 1 k.p.c.

2. Rozpoznanie sprawy przez sąd powszechny, pomimo istnienia zapisu na sąd polubowny, nie powoduje (…) nieważności postępowania. Jeśli zatem sąd powszechny, prowadzący postępowanie w sprawie objętej zapisem na sąd polubowny, zakończy postępowanie i wyda wyrok, pomimo wniesienia ważnego, skutecznego wykonalnego (art. 1165 § 1 k.p.c.) zarzutu zapisu na sąd polubowny, sąd apelacyjny uwzględniając w postępowaniu odwoławczym ten zarzut na podstawie art. 386 § 3 uchyli zaskarżony wyrok i pozew odrzuci.

3. Na postanowienie o odmowie odrzucenia pozwu przysługuje zażalenie (art. 394 § 1 pkt 1). Według Sądu Najwyższego, wyklucza to możliwość powoływania przez pozwanego zarzutu o istnieniu zapisu na sąd polubowny w trybie art. 380 k.p.c., który odnosi się tylko do tych postanowień sądu pierwszej instancji, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia. Jeżeli sądy obu instancji uznały zarzut istnienia zapisu na sąd polubowny za niezasadny, rozstrzygnięcie tej kwestii jest ostateczne i ani sąd z urzędu, ani pozwany w drodze zarzutu, nie mogą wracać do niej w toku dalszego postępowania.

1. [P]ostanowienia (…) umowy (…) nie zawierają zapisu na sąd polubowny z uwagi na fakt, że nie przewidują dla sądu polubownego funkcji rozstrzygania sporu. Istotą instytucji zapisu na sąd polubowny jest ograniczenie roli sądów powszechnych w rozstrzyganiu sporów wynikających z określonego przez strony stosunku prawnego. Ograniczenie to polega na poddaniu kontroli sądu powszechnego wyroku sądu polubownego za pomocą instytucji skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, opartej na enumeratywnie wymienionych w ustawie podstawach.

2. [I]stotą instytucji zapisu na sąd polubowny jest poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Jeżeli umowa nie przewiduje dla sądu polubownego funkcji rozstrzygania sporu to tego rodzaju zapis nie stanowi zapisu na sąd polubowny.