1. [W] razie oddalenia przez sąd polubowny odrębnym postanowieniem podniesionego przez stronę zarzutu braku właściwości tego sądu albo zarzutu, że zgłoszone w toku postępowania żądanie strony przeciwnej wykracza poza zakres zapisu na sąd polubowny (art. 1180 § 2 k.p.c.), kontrola zasadności tego stanowiska przez sąd państwowy może nastąpić tylko w sposób przewidziany w art. 1180 § 3 k.p.c. (…)

2. [W]ydane w trybie art. 1180 § 3 k.p.c. prawomocne postanowienie sądu państwowego, potwierdzające właściwość sądu polubownego, wiąże w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego (...) i wyklucza możliwość ponownego badania kwestii zapisu na sąd polubowny (…).

3. Jeżeli zatem w trybie art. 1180 § 3 k.c. sąd państwowy prawomocnie oddalił wniosek o stwierdzenie, że sąd polubowny nie jest właściwy do rozstrzygnięcia sporu, orzeczenie to wiąże sąd państwowy w sprawie o uchylenie wyroku tego sądu polubownego w ten sposób, iż w braku nowych faktów, które uzasadniałyby utratę mocy przez zapis po wydaniu przez sąd państwowy orzeczenia w trybie art. 1180 § 3 k.p.c., strona nie może skutecznie powołać się na nieistnienie zapisu na sąd polubowny (art. 1206 § 1 pkt 1 k.p.c.).

4. Poddanie rozstrzygnięcia Sądu polubownego w przedmiocie zarzutu niewłaściwości tego Sądu badaniu przez sąd państwowy orzekający w dwóch instancjach czyni też w pełni zadość prawu stron do sądu i do rozpatrzenia sprawy w dwuinstancyjnym postępowaniu (...).

1. [W]ydanie postanowienia o uznaniu lub stwierdzeniu wykonalności wyroku arbitrażowego nie stoi na przeszkodzie ewentualnemu późniejszemu uchyleniu tego wyroku (…).

2. W postępowaniu bowiem o uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego w kraju sąd bada jedynie wystąpienie przesłanek wymienionych w art. 1214 § 3 k.p.c. - nie ma wśród nich braku, nieważności, bezskuteczności czy utraty mocy zapisu na sąd polubowny - które odpowiadają tylko części podstaw badanych w sprawie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, tj. podstawom badanym przez sąd z urzędu na podstawie art. 1206 § 2 k.p.c. Dlatego też trzeba zgodzić się z zapatrywaniem, że w odniesieniu do wyroków arbitrażowych wydanych w kraju funkcję kontrolną realizuje przede wszystkim postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego.

1. Podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego zostały w treści art. 1206 k.p.c. podzielone na dwie kategorie, którym odpowiadają przesłanki wymienione w § 1 oraz § 2 przepisu. W przypadku podstaw wskazanych w § 1 sąd państwowy uwzględnia je tylko na wniosek strony, a więc jest związany podstawami przytoczonymi przez skarżącego. Podstawy wymienione w § 2 brane są natomiast pod uwagę z urzędu.

2. Klauzula porządku publicznego (…) jak każda klauzula generalna jest niedookreślona i nie ma wyczerpująco określonej listy zasad. Dlatego w każdej sprawie wymaga się rozważenia, czy jej okoliczności uprawniają do subsumpcji naruszenia jako uchybienia takim zasadom, które predestynowane są do podstawowych w porządku prawnym. Na podstawie wyrażonej w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. klauzuli porządku publicznego wyrok sądu arbitrażowego ulega uchyleniu wtedy, gdy zdeterminowane jego treścią skutki są nie do pogodzenia z określoną normą zaliczaną do podstawowych zasad tego porządku, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie dużą dyskrecjonalność.

3. [R]ozstrzygnięcie sądu polubownego musi korespondować z treścią żądania pozwu. W zależności od treści żądania może mieć w związku z tym charakter ustalający, zasądzający lub kształtujący prawo lub stosunek prawny.

4. [W]prawdzie art. 1188 § 1 k.p.c. nie wskazuje obligatoryjnych elementów pozwu w postępowaniu przed sądem polubownym, w tym dokładnego określenia żądania (...), jednak konieczność konkretyzacji żądania jako elementu determinującego przedmiot postępowania arbitrażowego można pośrednio wyprowadzić z art. 1202 zdanie pierwsze k.p.c.; może ona wynikać także z ustalonych przez strony lub określonych w regulaminie arbitrażowym zasad postępowania. Niezależnie od tego nie oznacza to jednak, że wyjście przez sąd polubowny poza granice żądania uchyla się od kontroli sądu państwowego.

5. [Z]asada kontradyktoryjności jest podstawową zasadą porządku prawnego. Zasada kontradyktoryjności oznacza prawo stron do prowadzenia sporu w sposób przez siebie obrany i przesuwa na nich ciężar gromadzenia materiału faktycznego i dowodowego, niezbędnego dla rozstrzygnięcia sprawy.

[S]amo wprowadzenie do umowy zapisu na sąd polubowny w innym kraju nie powoduje nieważności klauzuli arbitrażowej, niemniej nie można pominąć okoliczności, w jakich do tego doszło, jak również treści umowy, jeżeli może ona mieć wpływ na ustalenie i ocenę, czy działanie kontrahenta korzystającego z domniemania zawartego w art. 17 ust. 1 uKRS nosiło znamiona dobrej czy złej wiary.

1. Z treści art. 1206 k.p.c. wynika w sposób jednoznaczny, że zawarte w nim wyliczenie podstaw skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ma charakter wyczerpujący. Kognicja sądu w takiej sprawie jest ograniczona tylko do zbadania, czy zachodzi powołana w skardze podstawa, którą może być jedna z okoliczności wymienionych w art. 1206 § 1 k.p.c. Poza tym w tym postępowaniu z urzędu, niezależnie od powołania w skardze, sąd bierze pod rozwagę przesłanki określone w art. 1206 § 2 k.p.c.

2. Uzasadnienie wyroku sądu polubownego nie wymaga spełnienia tych samych wymogów co uzasadnienie sądu powszechnego, zaś sąd polubowny nie jest zobligowany do zawarcia w jego treści precyzyjnej wykładni stosowanych przepisów prawa materialnego (…).

3. Klauzula porządku publicznego nie służy przeprowadzaniu kontroli merytorycznej orzeczenia sądu polubownego. Przy jej stosowaniu nie chodzi bowiem o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego.

4. Jeśli zaś chodzi o ocenę skarżonego orzeczenia pod kątem naruszenia naczelnych norm w poszczególnych dziedzinach prawa materialnego i procesowego, to w tym zakresie jako takie należało uwzględnić wskazywane w orzecznictwie takie zasady jak: - prawo do sądu, rozumiane jako prawo do rozpoznania sprawy przez niezależny sąd w ramach rzetelnie prowadzonego postępowania (…), - obowiązek naprawienia szkody przez stronę umowy, która nie wykonała lub nienależycie wykonała zobowiązanie, jeżeli zachodzi normalny związek przyczynowy między jej zachowaniem a szkodą (…), oraz obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym (…), - zasada, że odszkodowanie (zarówno z czynu niedozwolonego, jak i z kontraktu) należy się tylko wówczas, gdy poszkodowany poniósł szkodę (…), - zasada wolności gospodarczej i swobody umów oraz zasada autonomii woli stron i równości podmiotów (…), - zasada trwałości umów i sprawiedliwości kontraktowej oraz zasada kompensacyjnego charakteru odpowiedzialności, wyrażająca się w zakazie wprowadzania sankcji w postaci świadczeń pieniężnych wzbogacających jedną ze stron (…), - zasada mocy wiążącej prawomocnych orzeczeń sądowych (…) i związany z nią zakaz istnienia dwóch orzeczeń pomiędzy tymi samymi stronami, które odmiennie rozstrzygają tę samą kwestię (…), - obowiązek określenia w umowie elementów przedmiotowo istotnych (…).

5. [I]stnieje bardzo duża autonomia postępowania przed sądem polubownym, całkowicie zgodna z zamierzeniami ustawodawcy, wydatnie ograniczająca możliwości kontrolne sądu powszechnego. Podstawowym celem postępowania polubownego jest szybkość tego postępowania w zakresie załatwiania spraw cywilnych, a nie tworzenie dodatkowej fazy postępowania przedsądowego, bądź sądowego na wzór postępowania rozpoznawczego. Strony decydujące się na poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądowi polubownemu muszą liczyć się z tymi uwarunkowaniami, polegającymi także na nikłej kontroli zewnętrznej jego wyroków (…).

6. [R]ozpoznając skargę o uchylenie wyroku arbitrażowego, sąd państwowy w zasadzie nie bada rozstrzygnięcia sądu arbitrażowego co do meritum, a w szczególności nie kontroluje, czy wyrok ten znajduje podstawę w faktach przytoczonych w uzasadnieniu oraz czy fakty te zostały prawidłowo ustalone.

7. [J]edyne konieczne elementy motywów wyroku sądu polubownego to wskazania, na jakich faktach sąd się oparł i które okoliczności uznał za niezbędne dla rozpoznania sprawy.

1. Do podstawowych zasad porządku prawnego należy przewidziane w art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prawo do sądu, którego elementem jest uprawnienie strony do rozpoznania jej sprawy przez niezależny sąd, w ramach rzetelnie prowadzonego postępowania. Wskazana zasada porządku prawnego dotyczy każdego postępowania sądowego, również arbitrażowego.

2. W świetle przepisu art. 1173 § 1 k.p.c. arbitrem powinna być osoba niezależna i bezstronna. (…). Chodzi tutaj o brak takich relacji pomiędzy arbitrem a stronami sporu, które mogłyby mieć wpływ na treść wyroku.

3. [W] judykaturze wskazuje się na dopuszczalność wyjątkowo powoływania się na znane wcześniej stronie okoliczności dotyczące arbitra oraz niedziałanie prekluzji przyczyn wyłączenia arbitra w sytuacji, gdy chodzi o okoliczności tego rodzaju, przy istnieniu których udział arbitra w wydaniu wyroku przez sąd polubowny mógłby zostać uznany za uzasadniający sprzeczność tego wyroku z podstawowymi zasadami porządku publicznego (…).

[S]amo wykazanie ewentualnych błędów sądu polubownego w prowadzeniu postępowania lub w ocenie zebranego materiału albo w przyjętej ocenie prawnej dochodzonych roszczeń nie jest wystarczające do skutecznego zaskarżenia wyroku tego sądu przed sądem państwowym. Mogłoby to bowiem nastąpić wyłącznie w razie istnienia rażących i kardynalnych uchybień po stronie sądu polubownego, powodujących, że zaakceptowanie wydanego przez niego wyroku niemal w oczywisty sposób byłoby niemożliwe z uwagi na naruszenie podstawowych zasad prawa procesowego lub prawa materialnego.

1. [W] postępowaniu wszczętym wskutek skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego (…) sąd państwowy nie bada trafności oceny materiału dowodowego przeprowadzonej przez sąd polubowny, poprawności ustaleń faktycznych ani trafności wykładni i zastosowania norm prawa materialnego; nie jest przedmiotem oceny sądu państwowego zasadność określonego sposobu rozstrzygnięcia przez sąd polubowny spornego stosunku prawnego (…).

2. [I]stotą skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jest stworzenie mechanizmu kontrolnego, respektującego z jednej strony odrębność i autonomię sądownictwa polubownego, z drugiej zaś strony, zapobiegającego funkcjonowaniu w obrocie prawnym orzeczeń sądów niepaństwowych naruszających praworządność.

3. Postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie prowadzi do ponownego merytorycznego rozpoznania sporu między stronami, (…) lecz ma na celu wyłącznie zweryfikowanie twierdzeń skarżącego o wystąpieniu przytoczonych w skardze ustawowych podstaw uchylenia wyroku arbitrażowego.

1. Istota sądownictwa polubownego sprowadza się do trzech zasad: (i) niepaństwowym charakterze sądownictwa, (ii) zgodnej woli stron jako źródle umocowania do rozstrzygnięcia sporu oraz (iii) zrównaniu mocy prawnej wyroku sądu polubownego z mocą prawną wyroku sądu państwowego.

2. Orzeczenie sądu państwowego o uznaniu wyroku sądu polubownego lub stwierdzeniu jego wykonalności prowadzi do nadania temu wyrokowi takiej samej mocy, jaką mają orzeczenia sądów państwowych, co jednoznacznie potwierdza art. 1212 § 1 k.p.c. Takie orzeczenie, dzięki związanemu z nim orzeczeniu sądu państwowego, powinno być traktowane w obrocie tak samo, jak każde inne orzeczenie sądu państwowego, w tym korzysta z przymiotów wskazanych w art. 365 § 1 k.p.c.

3. Postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ma na celu wyłącznie zweryfikowanie twierdzeń skarżącego o wystąpieniu przytoczonych w skardze podstaw przewidzianych w art. 1206 § 1 pkt 2 k.p.c. oraz ocenę, czy nie zachodzi któraś z przesłanek przewidzianych w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c.

4. [O] ważności i skuteczności zapisu na sąd polubowny decydują przepisy obowiązujące w chwili sporządzania zapisu (…).

5. [W] treści zapisu [na sąd polubowny – dop. red.] wskazuje się nie określone indywidualnie strony sporu, lecz stosunek prawny lub przedmiot sporu, stąd też w wyniku zapisu oznaczone roszczenia (wierzytelności) uzyskują tę właściwość, iż spory o nie podlegają orzecznictwu sądu polubownego.

6. [S]koro stosunek prawny został poddany pod rozstrzygnięcie sądowi polubownemu, to sąd polubowny utrzymuje swoją kompetencję do jego rozstrzygnięcia, jednakże wskutek cesji cedent co do zasady traci możliwość dysponowania roszczeniem w znaczeniu materialnoprawnym, w istocie traci zdolność ugodową.

7. Klauzula porządku publicznego obejmuje zarówno podstawowe zasady porządku prawnego o charakterze procesowym, jak i materialnoprawnym. Porządek publiczny w płaszczyźnie procesowej może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego, a po drugie, skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się pogodzić z systemem prawa procesowego. Z kolei naruszenie przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego dla rozstrzygnięcia stosunku prawnego, z którego wynikł spór poddany pod osąd sądu polubownego, uzasadnia uchylenie jego wyroku jedynie wtedy, gdy łączy się z pogwałceniem podstawowych zasad porządku prawnego. Jednocześnie w przypadku braku zgodności orzeczenia z podstawowymi zasadami porządku prawnego nie chodzi o to, aby orzeczenie to było zgodne ze wszystkimi bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, ale o to czy wywarło ono skutek sprzeczny, nie dający się pogodzić z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego (…).

8. Zasada wykładni oświadczeń woli mieści się w klauzuli porządku publicznego. (…) do podstawowych zasad materialnoprawnego porządku publicznego zalicza się również m.in. zasadę swobody umów.

1. [P]rzez podstawowe zasady porządku prawnego należy rozumieć nie tylko normy konstytucyjne, ale i naczelne normy w poszczególnych dziedzinach prawa, przy czym chodzi zarówno o przepisy krajowe, jak i wynikające z obowiązujących w Polsce aktów prawa Unii Europejskiej, tak o charakterze materialnoprawnym, jak i procesowym.

2. [P]orządek publiczny w płaszczyźnie procesowej może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego, a po drugie, skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się pogodzić z systemem prawa procesowego. Z kolei naruszenie przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego dla rozstrzygnięcia stosunku prawnego, z którego wynikł spór poddany pod osąd sądu polubownego, uzasadnia uchylenie jego wyroku jedynie wtedy, gdy łączy się z pogwałceniem podstawowych zasad porządku prawnego.

3. Klauzula porządku publicznego jak każda klauzula generalna jest niedookreślona, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie szeroki zakres dyskrecjonalności. Przy jej stosowaniu nie chodzi o to, by orzeczenie sądu polubownego było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami, lecz o to, czy wywołało ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego. Merytoryczna kontrola orzeczeń sądów polubownych jest zatem ograniczona do naruszenia zasad porządku prawnego.

4. [P]odstawę uchylenia wyroku sądu polubownego mogą stanowić wyłącznie kwalifikowane naruszenia prawa materialnego lub procesowego, które sprowadzają się do tego, że wyrok jest nie do pogodzenia z normami prawa uznanymi za fundamentalne dla funkcjonowania systemu prawnego jako takiego. Oznacza to, że sama tylko nieprawidłowa wykładnia prawa materialnego ani też jego niewłaściwe zastosowanie przez sąd polubowny nie uzasadnia uwzględnienia skargi nawet jeśli doszłoby do naruszenia przepisów bezwzględnie obowiązujących (…).

5. [P]rzyznany sądownictwu polubownemu przez ustawodawcę szeroki zakres autonomii, również judykacyjnej, wyklucza możliwość dokonywania przez sąd powszechny w postępowaniu o uchylenie wyroku samodzielnych ustaleń faktycznych, czy kontrolowania - poza zakresem wyżej wskazanym - ustaleń stanowiących podstawę faktyczną wyroku sądu polubownego, którymi jest co do zasady związany (…). Sąd powszechny nie jest także sądem drugiej instancji w odniesieniu do wyroków sądów polubownych, co wyklucza możliwość wydania orzeczenia reformatoryjnego.

6. [O]cena, czy orzeczenie nie uchybia podstawowym zasadom porządku prawnego powinna być formułowana ostrożnie, w sposób zawężający i na gruncie okoliczności faktycznych danej sprawy.

7. Dopuszczalne jest więc dochodzenie odszkodowania na zasadach ogólnych z jednoczesnym żądaniem opublikowania oświadczenia odpowiedniej treści. Połączenie dwóch środków, co miało miejsce w sprawie, nie może przemawiać samo w sobie za ich nadmierną represyjnością i to w stopniu takim, który po myśli art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. uzasadniałby uchylenie zaskarżonego wyroku.