1. Arbitrzy wykonują obowiązki przekazane im przez strony jako osoby prywatne, nie są natomiast reprezentantami państwowej władzy sądowniczej. (…) sądy polubowne nie sprawują wymiaru sprawiedliwości w znaczeniu konstytucyjnym (art. 175 Konstytucji RP).

2. W piśmiennictwie zauważa się, że poddanie sprawy kompetencji sądu polubownego może być traktowane jako rezygnacja - w granicach określonych przez prawo - z realizacji gwarantowanego stronom konstytucyjnie prawa do sądu, oznaczającego prawo zwrócenia się do sądu państwowego o rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy. Nie chodzi oczywiście o zrzeczenie się prawa do sądu w ogólności ani rezygnację w całości z sądowej ochrony prawnej udzielanej przez sądy państwowe, ale o decyzję o rezygnacji z ochrony prawnej w danej sprawie lub w sprawach mogących wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego (tj. w granicach określonych w klauzuli arbitrażowej) bezpośrednio przed sądem państwowym. Ta rezygnacja nie jest jednak całkowita, bowiem po pierwsze sądownictwo polubowne oparte jest na pewnych regułach, od których strony nie mogą odstąpić, a które mają zapewnić rzetelność postępowania (przepisy części piątej Kodeksu postępowania cywilnego), a po drugie orzeczenia sądów polubownych podlegają kontroli ze strony sądów państwowych.

3. [W]ynikające z Konstytucji RP reguły odnoszące się do państwowego wymiaru sprawiedliwości, w tym z art. 45, nie mogą być odnoszone do sądownictwa polubownego, które swoją kompetencję do rozstrzygnięcia danego sporu wywodzi ze swobodnej, samodzielnej decyzji samych stron co do sposobu realizacji ich praw prywatnych.

4. Treść art. 1161 § 1 i 3 KPC przesądza w sposób jednoznaczny, że błąd, na który powoływała się w niniejszej sprawie strona powodowa, tj. brak wiedzy powoda o tym, że w przypadku braku środków na pokrycie opłaty rejestracyjnej i arbitrażowej zostanie pozbawiony możliwości wszczęcia postępowania przed Sądem Arbitrażowym przy KIG, wywołany nieprzedstawieniem powodowi przez pozwanego ad 1 do wiadomości i akceptacji regulaminu i taryfy opłat tego Sądu, nie był błędem dotyczącym treści czynności prawnej.

Istnieje bardzo duża autonomia postępowania polubownego, całkowicie zgodna z zamierzeniami ustawodawcy, wydatnie ograniczająca możliwości kontrolne sądu powszechnego. Podstawowym celem tej regulacji prawnej jest szybkość postępowania w załatwianiu sporów cywilnoprawnych, a nie tworzenie dodatkowej fazy postępowania przedsądowego. Strony decydujące się na poddanie sporu sądowi polubownemu muszą się liczyć z tymi uwarunkowaniami, polegającymi także na nikłej kontroli zewnętrznej jego wyroków. W ramach kognicji sądu rozpoznającego skargę na orzeczenie sądu polubownego nie mieści się, co do zasady, kontrola zgodności tego orzeczenia z prawem materialnym ani badanie prawidłowości ustaleń faktycznych, poza wyrokowaniem opartym na oczywiście wybiórczej, nierzetelnej ocenie dowodów.

1. [P]ostępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest postępowaniem "kontrolnym", instancyjnym, sądu państwowego. Od wyroku tego sądu nie przysługuje żaden zwykły środek zaskarżenia, a tylko skarga o uchylenie wyroku sadu polubownego. Przy czym skarga taka, jak podkreśla się w doktrynie, nie jest środkiem odwoławczym, a nadzwyczajnym środkiem nadzoru judykacyjnego sądu państwowego nad działalnością sądu polubownego.

 2. [W]nioskowanie z dyspozycji art. 1213 k.p.c. (odnoszącym się do postępowania o uznanie lub stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego) o konieczności przedłożenia w postępowaniu arbitrażowym oryginału zapisu lub jego urzędowego odpisu - nie wydaje się uprawnione. Przede wszystkim dlatego, że rozszerzałoby podstawy skargi z art. 1206 k.p.c.

3. Przepis art. 1197 § 1 i 2 k.p.c. należy odczytywać łącznie, co oznacza, że wyrok sądu polubownego powinien zawierać zarówno sentencję, jak i motywy, jako konieczne elementy; taki wyrok musi być podpisany, a następnie doręczony stronom (art. 1197 § 4 k.p.c.).

4. [N]aruszenie klauzuli porządku publicznego musi odnosić się do jego sentencji, która będzie funkcjonować obrocie, a nie warstwy motywacyjnej.

5. Jedynie (…) wtedy, gdyby sąd państwowy uznał, że (…) postępowanie [dowodowe – wstawienie własne] nie zostało w ogóle przeprowadzone lub przeprowadzone niekompletnie, albo w oczywisty sposób przeprowadzono je wadliwie, uchybiając regułom logicznego rozumowania, wiązania ze sobą faktów w łańcuchu przyczynowo-skutkowym, wybiórczego dopuszczenia dowodów w sprawie, przeprowadzenia dowodów tylko jednej strony, z niezasadnym pominięciem dowodów wnioskowanych przez stronę przeciwną itp., można byłoby uznać, że nie zostały zachowane wymagania, o których jest mowa w art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c.

1. Poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego w drodze umownego zapisu na sąd polubowny jest co do zasady wiążące tylko w stosunku do stron umowy. Wyjątki od tej zasady muszą mieć wyraźną podstawę ustawową i gruntowne uzasadnienie jurydyczne. Sytuacja taka ma w szczególności miejsce w przypadku cesji praw i obowiązków z umowy na inny podmiot.

2. [Z]apis na sąd polubowny nie może wpływać na sytuację prawną innych dłużników solidarnych, chyba że sami wyrazili zgodę na poddanie sporu pod rozstrzygnięcie takiego sądu, tj. zawarli umowę obejmującą zapis na sąd polubowny lub do niej przystąpili (…).

1. [B]rak w polskim systemie regulacji prawnej dotyczącej zwolnienia od kosztów postępowania arbitrażowego stanowi przedmiot nie należący do jurysdykcji (drogi sądowej) sądu powszechnego. Okoliczność ta wyklucza dopuszczalność urzeczywistniania w orzeczeniu sądowym norm prawa procesowego zastrzeżonych dla postępowania sądowego na rzecz postępowania przed sądem polubownym. (…) [T]zw. prawo ubogich w rozumieniu ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nie posiada charakteru materialno cywilnego, lecz jest regulacją ustrojową i gwarancyjną dla urzeczywistniania art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, gwarantującego prawo do sądu, oraz art. 177 Konstytucji RP, w którym ustanowiono domniemanie właściwości sądu powszechnego. Przy uwzględnieniu reguł wykładni przepisów ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nie ma zatem podstaw dla przyjęcia, że dopuszczalna jest droga sądowa dla rozstrzygania wniosku o zwolnienie od kosztów postępowania arbitrażowego.

2. [D]omniemanie drogi sądowej (art. 1 i 2 k.p.c.) nie wyklucza wszczęcia postępowania sądowego pomimo wszczęcia postępowania arbitrażowego. (…) [N]ie stanowi przeszkody dla rozpoznania sprawy przez sąd państwowy to, że toczy się ona równocześnie przed sądem polubownym.

3. [N]ie jest dopuszczalna droga sądowa dla rozstrzygnięcia wniosku o zwolnienie od kosztów postępowania arbitrażowego (art. 199§1 pkt. 1 k.p.c.) .

4. [S]twierdzenie wygaśnięcia mocy prawnej zapisu na sąd polubowny może wynikać z niemożliwości rozpoznania sprawy przez sąd polubowny, z uwagi na obiektywną niemożność (proporcja stopnia zamożności osoby zainteresowanej i przewidywalności tych kosztów w dacie zapisu w relacji do wysokości opłat, tworząca nadmierną barierę dostępności do sądu polubownego) pokrycia uprzednich kosztów arbitrażowych przez osobę zainteresowaną, która wszczęła postępowania przed sądem polubownym. Ocena okoliczności związanych z istnieniem ostatniej z przesłanek zastrzeżona jest sądowi powszechnemu rozstrzygającemu ewentualny zarzut pozwanego z art. 1165 § 1 k.p.c. w postępowania związanym ze sporem objętym formalnie treścią zapisu.

1.  Samo wniesienie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego (art. 1206 § 1 k.p.c.), nie stanowi przeszkody do nadania klauzuli w trybie art. 1214 k.p.c., może natomiast prowadzić do odroczenia rozpoznania sprawy o stwierdzenie wykonalności w drodze nadania klauzuli (art. 1216 § 1 k.p.c.). Również nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi sadu polubownego nie stanowi przeszkody do późniejszego uchylenia tegoż wyroku w drodze skargi, gdyż zgodnie z art. 1210 k.p.c. Sąd na posiedzeniu niejawnym może wstrzymać wykonanie wyroku sądu polubownego.

2. W postępowaniu o uznanie lub stwierdzenie wykonalności wyroku sądu arbitrażowego przedmiotem badania nie jest (…) ani zasadność roszczenia ani podstawy materialne jego istnienia ani też kwestie formalne dotyczące przebiegu postępowania arbitrażowego. Nie oznacza to jednak, że postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu arbitrażowego ma charakter prejudycjalny w stosunku do postępowania o uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sadu polubownego. Wręcz przeciwnie, oba te postępowania są od siebie niezależne i oparte są na innych podstawach. W przypadku zbiegu postępowania ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego z wnioskiem o jego uznanie lub stwierdzenie wykonalności, skutki takiego zbiegu dla drugiego z tych postępowań uregulowano w art. 1216 k.p.c.

3. [F]akt nadania klauzuli wykonalności przez sąd państwowy orzeczeniu sądu polubownego nie wpływa w żaden sposób na możliwość wniesienia skargi o uchylenie orzeczenia sądu arbitrażowego. Wstrzymanie wykonania wyroku sądu polubownego na skutek wniesienia skargi o jego uchylenie może bowiem nastąpić wtedy i tylko wtedy, gdy już wcześniej doszło do stwierdzenia wykonalności tego wyroku na podstawie art. 1212 i n. k.p.c. Wcześniej bowiem wyrok sądu polubownego nie ma mocy prawnej i nie podlega wykonaniu (…). Zatem wobec tego, że ustawodawca uregulował oba postępowania w części piątej k.p.c. i sytuację prawną zbiegu obu postępowań należy z ostrożnością podchodzić do stosowania przepisu art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c., który to przepis z mocy art. 13 § 2 k.p.c. znajduje jedynie odpowiednie zastosowanie do obu postępowań.

1. Udział w postępowaniu sądowym podmiotów pozbawionych zdolności sądowej skutkowałby nieważnością postępowania, natomiast wydanie wyroku sądu polubownego w stosunku do takich podmiotów należałoby uznać za naruszenie podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, gdyż naruszałoby to jedną z podstawowych zasad procesowych, iż stroną postępowań może być jedynie podmiot obdarzony w zdolność sądową. Poza tym, taki wyrok naruszałby także podstawową zasadę prawa cywilnego, że podmiotem praw i obowiązków cywilnoprawnych mogą być jedynie podmioty wyposażone w zdolność prawną.

2. W razie podniesienia przez stronę zarzutu braku właściwości sądu polubownego albo zarzutu, że zgłoszone w toku postępowania żądanie strony przeciwnej wykracza poza zakres zapisu na sąd polubowny (art. 1180 § 2 k.p.c.) i uznania tych zarzutów przez sąd polubowny za niezasadne, sąd ten może wydać wyrok, dając w ten sposób wyraz temu, że uznał podniesione zarzuty za niezasadne, albo oddalić zarzuty odrębnym postanowieniem. W pierwszym przypadku kontrola zasadności stanowiska sądu polubownego w przedmiocie podniesionego przez stronę zarzutu możliwa jest w ramach skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego. Natomiast w razie wydania przez sąd polubowny postanowienia oddalającego podniesiony zarzut kontrola zasadności tego stanowiska przez sąd państwowy może nastąpić tylko w trybie przewidzianym w art. 1180 § 3 k.p.c., tj. poprzez wystąpienie strony, która podniosła zarzut, w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia jej tego postanowienia do sądu powszechnego o rozstrzygnięcie. Zaniechanie przez stronę uruchomienia tego trybu kontroli wydanego postanowienia sądu polubownego pozbawia ją możliwości skutecznego oparcia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego na tych samych zarzutach wypełniających podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego z art. 1206 § 1 pkt 1 i 3 k.p.c.

3. Naruszenie przez sąd polubowny przepisów prawa, chociażby bezwzględnie obowiązujących, nie przesądza o naruszeniu podstawowych zasad porządku prawnego nawet wówczas, gdy sąd polubowny rozstrzyga spór według prawa właściwego dla danego stosunku, gdy strony, zgodnie z art. 1194 § 1 k.p.c., nie upoważniły go do rozstrzygania według ogólnych zasad prawa lub zasad słuszności.

4. Ingerencja Sądu Arbitrażowego w odniesieniu do zgłoszonego żądania dotyczyła (…) sposobu spełnienia żądanego świadczenia. W prawie procesowym brak jest bliższych zasad i to o charakterze podstawowym odnoszących się do orzekania o sposobie spełnienia świadczenia żądanego w pozwie od kilku osób. Orzecznictwo dopuszcza tu pewną ingerencję sądu, np. zasądzenie żądanej kwoty in solidum zamiast solidarnie i odwrotnie. (…) Z punktu widzenia zasady dyspozytywności istotne jest, aby została zachowana tożsamość przedmiotu żądania, jego zakresu i podstawy faktycznej uzasadniającej jego uwzględnienie. Wyrok Sądu Arbitrażowego w odniesieniu do zgłoszonego żądania zachowywał tożsamość dłużnika i wierzycieli, rodzaju świadczenia, jego wysokości i niepodzielności, nadto podstawy faktycznej uzasadniającej jego zasądzenie.

5. Istota tej umowy [konsorcjum - wstawienie własne] jest przynajmniej zbliżona do umowy spółki cywilnej, a niekiedy zawiera jej istotne elementy, co uzasadnia odpowiednie stosowanie do stosunków między konsorcjantami przepisów dotyczących spółki cywilnej, w tym dotyczące wspólności łącznej. (…) [N]ie narusza klauzuli porządku publicznego wydanie przez sąd polubowny wyroku zasądzającego odszkodowanie na rzecz trzech podmiotów „łącznie” mimo braku pomiędzy tymi podmiotami stosunku prawnego tworzącego pomiędzy nimi wspólność łączną.

6. Orzekanie przez sąd polubowny na podstawie przepisów właściwego prawa, o ile strony inaczej nie postanowiły (art. 1194 § 1 k.p.c.), należy do podstawowych zasad postępowania przed sądem polubownym. W związku z tym uchybienie tej zasadzie przez sąd polubowny może być podniesione w ramach zarzutu naruszenia art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. W ramach tego zarzutu nie można jednak oczekiwać od sądu państwowego kontroli merytorycznej trafności wydanego przez sąd polubowny wyroku.

7. Nie narusza (…) podstawowych zasad porządku prawnego, tj. zasady państwa prawnego (art. 2 Konstytucji), ochrony praw majątkowych i równości współpracujących ze sobą kontrahentów (art. 20 Konstytucji), wolności gospodarczej (art. 22 Konstytucji) oraz równości wobec prawa (art. 32 ust.2 Konstytucji) stanowisko, (…) że doznanie szkody wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z umowy, nie usprawiedliwia samowolnego, sprzecznego z uzgodnionymi z kontrahentem warunkami, zaspokojenia roszczenia odszkodowawczego z ustanowionego zabezpieczenia.

1. W świetle regulacji art. 1197 § 3 k.p.c. wyrok sądu polubownego jest dokumentem mniej sformalizowanym niż wyrok sądu powszechnego. W szczególności zgodzić należy się z twierdzeniem, że oznaczenie stron postępowania przed sądem polubownym nie musi zostać zamieszczone w tzw. rubrum wyroku, ale w dowolnym innym jego miejscu. Za wystarczające należałoby zatem uznać oznaczenie stron zamieszczone w tenorze (sentencji) wyroku, w którym użyto formuły "zasądza od pozwanego X na rzecz powoda Y kwotę Z", albo też oznaczenie stron w uzasadnieniu wyroku, które jest jego integralną częścią.

2. W art. 1214 § 3 k.p.c. chodzi (…) o sytuację, w której wykonanie danego wyroku sądu polubownego prowadziłoby do naruszenia takich zasad [podstawowych zasad porządku prawnego – wstawienie własne]. Przepis ten nakazuje zatem zwracać uwagę na materialną treść wyroku sądu polubownego, tzn. ocenić zasądzone roszczenie pod kątem dopuszczalności jego realizacji w świetle podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Nie odnosi się natomiast do formalnych uchybień popełnionych przez sąd polubowny.

1. [W] okolicznościach konkretnej sprawy istotne jest, czy strony sporządzając zapis na sąd polubowny dopełniły przewidzianego w art. 1161 § 1 k.p.c. wymagania dostatecznego oznaczenia jego przedmiotu. Precyzyjne określenie go powinno dostatecznie identyfikować stosunek prawny podlegający przekazaniu do rozpoznania sądowi polubownemu.

2. [P]oddanie sądowi polubownemu sporów ze stosunku umownego zakreśla jego kompetencję do rozstrzygania co do istnienia, skuteczności, ważności umowy, wszelkich roszczeń o wykonanie umowy, roszczeń powstających w razie niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, roszczeń o zwrot bezpodstawnie spełnionego świadczenia, powstałych w razie bezskuteczności umowy albo skutecznego odstąpienia od niej, roszczeń deliktowych, jeśli wynikają ze zdarzenia będącego zarazem niewykonaniem lub niewłaściwym wykonaniem umowy, w zależności od ustaleń stron – spory powstające na tle ugody zawartej co do roszczenia wynikającego z umowy, w której zamieszczona była klauzula arbitrażowa.

3. Zapis [na sąd polubowny – wstawienie własne] dotyczy szeroko ujmowanej właściwości sądu do rozpoznania sprawy, a zasadniczym jego skutkiem jest wyłączenie właściwości sądów państwowych na rzecz kompetencji sądu arbitrażowego. Mieści się zatem w szeroko pojmowanej, funkcjonalnej definicji czynności procesowej, uwypuklającej jej przedmiot i skutki oraz założenie, że czynności procesowe nie powinny być ograniczone do czynności jednostronnych.

4. Od zasady, że zapis na sąd polubowny wiąże strony, które go sporządziły, istnieją wyjątki, w tym dotyczące rozszerzenia granic zapisu na osoby będące następcami prawnymi stron, zarówno pod tytułem ogólnym, jak i szczególnym, w ramach stosunku prawnego poddanego rozpoznaniu tego sądu.

5. Zakres kognicji sądu rozpoznającego zarzut zapisu na sąd polubowny, którego uwzględnienie prowadziłoby do odrzucenia pozwu (art. 1165 § 1 k.p.c.), obejmuje nie tylko ustalenie faktu istnienia umowy, poddającej rozpoznanie sporu sądowi polubownemu, ale również tego, czy roszczenie powoda, wyrażone żądaniem i okolicznościami faktycznymi przytoczonymi na jego uzasadnienie, mieści się w zakresie przedmiotowym i podmiotowym tej umowy. Konieczność rozpoznania tego zarzutu na etapie poprzedzającym wdanie się przez strony w spór co do istoty sprawy, nie może być traktowana jako niedopuszczalność odnoszenia się do wszelkich zagadnień materialnoprawnych. Jeśli zatem stwierdzenie, czy roszczenie zgłoszone w pozwie należy do zakresu zapisu na sąd polubowny, wymaga badania treści umowy i zgodnego zamiaru stron, które ją zawarły, to sąd nie może uchylić się od ustaleń i rozstrzygnięcia tych kwestii.