id: 20192

1. [N]egatywna przesłanka procesowa w postaci istnienia zapisu na sąd polubowny ma charakter względny, gdyż sąd bierze ją pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, nie jest zaś uprawniony do uwzględnienia istnienia zapisu z urzędu. W konsekwencji tego, stosownie do art. 379 k.p.c., rozpoznanie sprawy przez sąd powszechny, mimo istnienia klauzuli arbitrażowej, nie powoduje nieważności postępowania.

2. Względny charakter tego zarzutu procesowego wyraża się także tym, że może być on rozważany i rozstrzygany tylko we wstępnym stadium postępowania („przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy”). Pozwany zatem traci w sposób definitywny możność powoływania się na ten zarzut w dalszym toku postępowania. Ta prekluzja procesowa obejmuje zarówno sytuację, kiedy omawianego zarzutu nie zgłoszono na czas, jak również taką, kiedy mimo jego zgłoszenia o czasie, zarzut ten został przez sąd oddalony. Stosownie do treści art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c. na odmowę odrzucenia pozwu przysługuje zażalenie. Wyklucza to możliwość powoływania przez pozwanego zarzutu o istnieniu zapisu na sąd polubowny w trybie art. 380 k.p.c.

Wyrok Sądu Najwyższego

z dnia 27 września 2002 r.

IV CKN 1320/00

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Maria Grzelka

SSN Barbara Myszka

w sprawie z powództwa „O.” Spółki Akcyjnej w W. przeciwko Andrzejowi W. o zapłatę, po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 27 września 2002 r. na rozprawie kasacji pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 25 listopada 1999 r., sygn. akt […]

oddala kasację; zasądza od pozwanego na rzecz powoda 3000 (trzy tysiące) zł zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w Gdańsku wydał w dniu 13 października 1994 r. nakaz zapłaty […], którym zobowiązał pozwanego do zapłacenia powódce 6.247.612.000 zł (przed denominacją) z tytułu zobowiązania wekslowego (weksel własny in blanco, wypełniony stosownie do wystawionej przez pozwanego deklaracji wekslowej). Zobowiązania te wynikały z łączącej strony umowy na dostawę owoców cytrusowych.

Pozwany zgłosił przeciwko temu orzeczeniu zarzuty o charakterze formalnym i merytorycznym.

Podstawowy zarzut formalny dotyczył niedopuszczalności drogi sądowej, ze względu na znajdujący się w łączącej strony umowie z dnia 25 czerwca 1991 r., zapis na sąd polubowny – Kolegium Arbitrów przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie. Zarzut ten został oddalony postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku z 10 dnia lutego 1997 r., a wniesione zażalenie na to orzeczenie, oddalił Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 27 czerwca 1997 r. Sądy obu instancji zajęły stanowisko, iż rygoryzm odpowiedzialności wekslowej i funkcje weksla, wyłączają poddanie sporów z tego tytułu rozpoznaniu sądu polubownego.

Zarzuty merytoryczne dotyczyły kwestii wystawienia weksla (pozwany twierdził, że wystawił weksel dla zupełnie innego kontrahenta, w związku z innym, wygasłym już zobowiązaniem) oraz deklaracji wekslowej (pozwany zaprzeczał jej złożenia, kwestionując autentyczność dokumentu, na którym została sporządzona, twierdząc, że dokument ten został spreparowany).

Sąd Wojewódzki uznał te zarzuty za niezasadne i wyrokiem z 10 listopada 1998 r. utrzymał w mocy nakaz zapłaty.

Apelacja pozwanego od tego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 25 listopada 1999 r., który podzielił ustalenia i oceny Sądu I-ej Instancji.

Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżył kasacją pozwany. Zarzucił w niej mające wpływ na wynik sprawy naruszenie art. 199 § 1 pkt 4 k.p.c., 202, 386 § 3, 697 § 2 oraz art. 698 § 2 k.p.c. Na tej podstawie wnosił o uchylenie wyroków Sądów obu instancji i odrzucenie pozwu z powodu istniejącego w sprawie zapisu na sąd polubowny.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Z treści art. 199 § 1 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 202 k.p.c. wynika, że negatywna przesłanka procesowa w postaci istnienia zapisu na sąd polubowny ma charakter względny, gdyż sąd bierze ją pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, nie jest zaś uprawniony do uwzględnienia istnienia zapisu z urzędu. W konsekwencji tego, stosownie do art. 379 k.p.c., rozpoznanie sprawy przez sąd powszechny, mimo istnienia klauzuli arbitrażowej, nie powoduje nieważności postępowania. Względny charakter tego zarzutu procesowego wyraża się także tym, że może być on rozważany i rozstrzygany tylko we wstępnym stadium postępowania („przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy”). Pozwany zatem traci w sposób definitywny możność powoływania się na ten zarzut w dalszym toku postępowania. Ta prekluzja procesowa obejmuje zarówno sytuację, kiedy omawianego zarzutu nie zgłoszono na czas, jak również taką, kiedy mimo jego zgłoszenia o czasie, zarzut ten został przez sąd oddalony. Stosownie do treści art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c. na odmowę odrzucenia pozwu przysługuje zażalenie. Wyklucza to możliwość powoływania przez pozwanego zarzutu o istnieniu zapisu na sąd polubowny w trybie art. 380 k.p.c. Zgodnie bowiem z tym przepisem, sąd drugiej instancji, na wniosek strony, rozpoznaje tylko te postanowienia sądu pierwszej instancji, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia.

W sprawie niniejszej, o czym już była mowa, zarzut dotyczący istnienia umownej klauzuli arbitrażowej został zgłoszony we właściwym, wstępnym stadium postępowania, lecz Sądy obu Instancji uznały go za niezasadny. Rozstrzygnięcie tej kwestii jest ostateczne, i ani sąd z urzędu, ani pozwany w drodze zarzutu, nie mogą do niej wracać w dalszym toku postępowania. W szczególności zarzut ten nie może być powoływany jako podstawa kasacji. Skoro zaś kasacja pozwanego oparta została wyłącznie na rozbudowanych zarzutach nieuwzględnienia zapisu na sąd polubowny, Sąd Najwyższy uznał ją za chybioną co do samej zasady procesowej i oddalił na podstawie art. 393¹² k.p.c., jako nieusprawiedliwioną.

Źródło: Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego