id: 20349

Postanowienie umowy, według którego strony poddają rozstrzygnięciu Kolegium Arbitrów przy Polskiej Izbie Handlu Zagranicznego spory majątkowe mogące wyniknąć na tle określonego stosunku prawnego nie oznacza, że w sprawie dotyczącej takiego sporu zachodzi niedopuszczalność drogi sądowej, a zatem, że uzasadnione jest odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. (…) Jeżeli rozstrzygnięcie sprawy należy do sądu polubownego, stanowi to podstawę odrzucenia pozwu /art. 199 § 1 pkt. 4 k.p.c./, którą jednakże sąd bierze pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy /art. 202 k.p.c./.

Postanowienie Sądu Najwyższego

z dnia 13 maja 1987 r.

I CZ 47/87

Sąd Najwyższy – Izba Cywilna i Administracyjna w składzie następującym:

SSN B. Bladowski (przewodniczący)

SSN Cz. Bieske

SSN M. Sychowicz (sprawozdawca)

po rozpoznaniu w dniu 13 maja 1987 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Towarzystwa Eksportowo-Importowego „R.” Spółka z o.o. w W. Przeciwko Przedsiębiorstwu Polonijno-Zagranicznemu „D.” w W. o należność pieniężną na skutek zażalenia strony powodowej na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w W. z dnia 15 grudnia 1986 r., sygn. akt I C 514/86 postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie.

Uzasadnienie

Sąd Wojewódzki w W. ustalił, że zgodnie z pkt. 6 kontraktu nr 70-372/2 0047 z dnia 20 sierpnia 1982 r. zawartego przez strony „wszelkie spory jakie mogłyby wyniknąć między stronami z niniejszego kontraktu lub z nim związane będą rozstrzygane przez Kolegium Arbitrów przy Polskiej Izbie Handlu Zagranicznego w Warszawie”. Pozew dotyczy zaś sporu wynikłego między stronami właśnie w związku z wykonywaniem wymienionego kontraktu. Z tego względu, zdaniem Sądu Wojewódzkiego, zachodzi niedopuszczalność drogi sądowej i na podstawie art. 199 § 1 pkt 1k.p.c. postanowieniem z dnia 15 grudnia 1986 r. Sąd ten odrzucił pozew.

Rozpoznając sprawę na skutek zażalenia powoda na wymienione postanowienie Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Postanowienie umowy, według którego strony poddają rozstrzygnięciu Kolegium Arbitrów przy Polskiej Izbie Handlu Zagranicznego spory majątkowe mogące wyniknąć na tle określonego stosunku prawnego nie oznacza, że w sprawie dotyczącej takiego sporu zachodzi niedopuszczalność drogi sądowej, a zatem, że uzasadnione jest odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. Niedopuszczalność drogi sądowej ma bowiem miejsce wówczas, gdy z obowiązującego przepisu prawa wynika, iż sprawa ze względu na osobę lub przedmiot nie podlega orzecznictwu sądów powszechnych. Postanowienie umowy, o jakim wyżej mowa, stanowi natomiast zapis na sąd polubowny, tzw. zapis kompromisarski /art. 697 i 698 k.p.c./, co oznacza, że z woli stron rozstrzygnięcie sprawy należy do sądu polubownego. Jeżeli rozstrzygnięcie sprawy należy do sądu polubownego, stanowi to podstawę odrzucenia pozwu /art. 199 § 1 pkt. 4 k.p.c./, którą jednakże sąd bierze pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy /art. 202 k.p.c./.

W rozpoznawanej sprawie nie zachodzi zatem podstawa odrzucenia pozwu przewidziana w art. 199 § 1 pkt. 1 k.p.c. Nie ma też podstawy do odrzucenia pozwu stosownie do art. 199 § 1 pkt 4 k.p.c. nie tylko dlatego, że pozwany nie podniósł zarzutu, iż rozstrzygnięcie sprawy należy do sądu polubownego, ale przede wszystkim dlatego, że w istocie strony niniejszego procesu w ogóle nie uczyniły zapisu na sąd polubowny. Kontrakt nr 70-372/2 0047 z dnia 20 sierpnia 1982 r. zawarty bowiem został – co wynika z jego treści – pomiędzy firmą D. – Edward G., Berlin Zachodni a BHZ „R.” – W., działającym w imieniu i na rzecz Przedsiębiorstwa Polonijno-Zagranicznego D.

Stronami tego kontraktu są więc firma D. – Edward G., Berlin Zachodni oraz powód i zamieszczona w jego pkt 6 umowa o poddaniu sporów mogących wyniknąć z tego kontraktu dotyczy tylko sporów między tymi podmiotami, a nie sporów między powodem a pozwanym. Firma D. – Edward G., Berlin Zachodni nie jest tożsama z Przedsiębiorstwem Polonijno-Zagranicznym D.

Ze znajdującej się w aktach sprawy decyzji Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 10 września 1985 r. w DW-II-FZ/7659/438/85 wynika, że wskazane w pozwie jako pozwany – Przedsiębiorstwo Polonijno-Zagraniczne „D.” to w istocie Przedsiębiorstwo Zagraniczne „D.” w Warszawie, działające na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne /Dz. U. z 1985 r., Nr 13, poz. 58/.

Przedsiębiorstwa działające na podstawie wymienionej ustawy nie mają osobowości prawnej. Nie są też „organizacjami społecznymi ludu pracującego dopuszczonymi do działania na podstawie obowiązujących przepisów” w rozumieniu art. 64 § 2 k.p.c. Nie mają więc zdolności sądowej /art. 64 k.p.c./.

Stosownie do art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. brak zdolności sądowej jednej ze stron stanowi podstawę odrzucenia pozwu. Jednakże z tej przyczyny sąd odrzuca pozew – w myśl art. 199 § 2 k.p.c. – dopiero wówczas, gdy brak nie będzie uzupełniony zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Sąd Wojewódzki powinien więc wyznaczyć powodowi odpowiedni termin celem wskazania właściwego podmiotu, który będzie mógł być pozwanym w procesie /art. 70 § 1 k.p.c./. Podmiotem takim, jeżeli chodzi o przedsiębiorstwo działające na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. jest właściciel przedsiębiorstwa, przez którego należy rozumieć – stosownie do art. 6 pkt 5 ustawy – również podmiot, którego prawa do przedsiębiorstwa wynikają z innego tytułu niż własność.

W związku z działaniem w sprawie Włodzimierza K. występującego jako likwidator pozwanego Przedsiębiorstwa, należy zauważyć, że będący stroną procesu właściciel przedsiębiorstwa działającego na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 lipca 1982 r., tak jak każda strona procesu, może działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocnika /art. 86 k.p.c./. Pełnomocnikiem takim może być w szczególności osoba sprawująca zarząd majątku lub interesów strony albo osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia /art. 87 § 1 k.p.c./. Do osób takich może zaś być zaliczony pełnomocnik ustanowiony w trybie art. 9 powołanej wyżej ustawy. Ustanowienie takiego pełnomocnika jest jednak skuteczne – jeżeli z udzielonego pełnomocnictwa nie wynika co innego i nie zostało ono odwołane wcześniej – do czasu zlikwidowania przedsiębiorstwa. Jak zaś wynika z decyzji – Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 10 września 1985 r. DW-II-FZ/7659/438/85, właścicielom pozwanego Przedsiębiorstwa zostało cofnięte zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej na terytorium PRL i ustalono, że likwidacja Przedsiębiorstwa ma nastąpić w okresie 3 miesięcy „od daty otrzymania ostatecznej w trybie administracyjnym decyzji”. Jeżeli Włodzimierz K. był pełnomocnikiem ustanowionym w trybie art. 9 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r., należy wyjaśnić, czy udzielone mu pełnomocnictwo zachowało swą skuteczność.

Mając na uwadze przytoczone względy Sąd Najwyższy na podstawie art. 397 § 2 k.p.c. w związku z art. 390 § 1 k.p.c. postanowił jak w sentencji.

Źródło: Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego