id: 20009

§ 39 statutu (…) określający właściwość sądów państwowych w niektórych sporach, w których bierze udział pozwane Towarzystwo, odnosi się tylko do takich sporów między Towarzystwem a jego członkami, które nie są według § 41 przekazane sądowi polubownemu.

Orzeczenie Sądu Najwyższego

z dnia 16 listopada 1927 r.

R 698/27

Sąd okręgowy cywilny we Lwowie w sprawie Gustawa i Olgi J., właścicieli dóbr przeciw Towarzystwu Kredytowemu Ziemskiemu we Lwowie o uznanie wierzytelności Towarzystwa w kwotach 4.000 zł i 90.000 K., ciążących na ich dobrach za umorzone, dał miejsce uchwałą z 7 kwietnia 1927 […] podniesionemu przez pozwane Towarzystwo zarzutowi przedmiotowej niewłaściwości sądu procesowego i odrzucił skargę.

Uzasadnienie

Na podstawie odczytanego na rozprawie statutu pozwanego Towarzystwa (patent z 3 grudnia 1841 Nr 569 Zb. ust. sąd.), w szczególności na podstawie § 41 i nast. tegoż statutu stwierdzono, że do rozstrzygania wszelkich sporów między pozwanem Towarzystwem, a jego cżłonkami powołana jest Rada nadzorcza tegoż Towarzystwa z pełną władzą sądu polubownego, od którego orzeczeń istnieje odwołanie do wyższych sądów.

Przepis powyższy został wyraźnie art. XII ustawy zaprowadzającej procedurę cyw. w mocy utrzymany. Ani wspomniany patent ani ustawa zaprowadzająca procedurę cywilną nie zawierają przepisu, by działalność sądu polubownego miała się ograniczać do sporów, które powstają na tle ustaw, jakie w czasie wydania patentu i ustawy zaprowadzającej proc. cyw. istniały, a wyłączona była w sprawach, jakie na tle późniejszych ustaw rozwinąć się mogą.

Również rozporządzenie o przerachowaniu nie zawiera normy, któraby wyłączyła działalność statutowych sądów polubownych ustawowo wprowadzonych od rozpoznania sporów o przerachowanie.

Wreszcie także rozporządzenie Prezydenta Rzplitej z 27 grudnia 1924, poz. 1018 o warunkach wykonywania czynności bankierskich, nie zniosło powyższego przywileju Towarzystwa co do sądu polubownego (poz. §§ 2, 88 i 95 cyt. rozporządzenia).

Wobec tego należało podniesionemu zarzutowi niewłaściwości tut. sądu dać miejsce i skargę odrzucić.

Powodowie zarzucają wprawdzie, że nie są członkami pozwanego Tow. gdyż sporną pretensję zapłacili, a więc w myśl § 5 powołanego statutu wystąpili z Towarzystwa. Zapatrywania tego sąd jednak nie był w stanie podzielić. Według § 4 tegoż statutu nowonabywca majętności ziemskiej, na której pożyczka jest intabulowana, winien oświadczyć, że do Towarzystwa przystąpić chce, przyczem, o ile oświadczenia tego do sześciu tygodni nie złoży, uważa się przystąpienie jako dokonane. Jak z treści skargi wynika, powodowie nabyli dobra Ż. 10 czerwca 1922, a gdy sami nie twierdzą, że jakieś oświadczenie składali, stali się  członkami Towarzystwa, a tem samem są związani statutem.

Według § 5 statutu występuje się wprawdzie z Towarzystwa przez zupełne wypłacenie długu, jednakowoż samo przez się rozumie, że zapłata musi być przyjęta i niesporna. Jak długo bowiem wierzyciel tej zapłacie przeczy lub jej wysokość kwestjonuje, nie może być mowy o zupełnem wypłaceniu długu. Jak z odczytanego listu pozwanego Tow. z daty Lwów 5 lipca 1923 wynika, nie przyjęło pozw. Towarzystwo przesłanych listów zastawnych na spłatę pożyczki, wobec czego sprawa zupełnego wypłacenia długu jest conajmniej sporna, a w tym stanie rzeczy powodowie nie przestali być członkami Towarzystwa. Gdy zaś jednak tak się sprawa przedstawia, podniesiony zarzut niewłaściwości tut. Sądu jest uzasadniony i należało temuż dać miejsce, a skargę odrzucić.

Sąd apelacyjny we Lwowie uchwałą z 31 maja 1927 […], uwzględniając rekurs powodów, zmienił zaskarżoną uchwałę w ten sposób, że podniesionemu przez pozwane Towarzystwo zarzutowi przedmiotowej niewłaściwości sądu nie dał miejsca i polecił sądowi pierwszemu, aby celem rozpatrzenia i rozstrzygnienia sprawy niniejszej w rzeczy samej audjencję do ustnej rozprawy wyznaczył i dalej stosownie do obowiązujących przepisów postąpił.

Uzasadnienie

W kwestji, czy należy powodów uważać za członków pozwanego Towarzystwa, podziela sąd apelacyjny zapatrywanie sądu pierwszego i odsyła powodów do motywów zaskarżonej uchwały, trafnych i wywodami rekursu nieodpartych. Sąd pierwszy dając miejsce podniesionemu przez pozwane Towarzystwo zarzutowi przedmiotowej niewłaściwości sądu, nie zwrócił na to uwagi, że w statucie pozwanego Towarzystwa oprócz przepisu § 41, na którym oparł sąd pierwszy zaskarżoną uchwałę, znajdują się jeszcze inne przepisy, objęte §§ 37, 39 i 40 statutu, które najwyraźniej uznają właściwość sądu i postępowania sądowego dla sporów, wynikających z pożyczek udzielonych przez pozwane Towarzystwo swoim członkom. W szczególności przepis § 39 przyznaje Towarzystwu Kredytowemu w takich sporach pod względem właściwości pewne przywileje, postanawiając, że Towarzystwo może być zapozwane tylko w swojej siedzibie przed sądem okręgowym (krajowym) we Lwowie i że tak samo w wypadkach, w których Towarzystwo kredytowe występuje przeciw swoim członkom lub przeciw swoim byłym członkom z pozwem jako przeciw swoim dłużnikom, jest ono uprawnione pozywać ich przed sądem okręgowym (krajowym) we Lwowie bez względu na to, gdzie ci dłużnicy mają swój sąd powszechny. Skoro w myśl powołanych przepisów statutowych spory między Towarzystwem kredytowem a jego członkami, o ile dotyczą pretensji, pochodzących z pożyczek udzielonych przez pozwane Towarzystwo swoim członkom podlegają orzecznictwu sądu wyżej nazwanego, nie jest słuszne zapatrywanie sądu pierwszego, iż do rozstrzygnienia niniejszego sporu jest na podstawie § 41 statutu powołana Rada nadzorcza pozwanego Towarzystwa w charakterze sądu polubownego. Spór niniejszy, jakkolwiek niezaprzeczenie pozostaje w pewnej łączności z rozporządzeniem z 14 maja 1924 o przerachowaniu zobowiązań prywatno-prawnych — ma jednakowoż za przedmiot pretensję Towarzystwa Kredytowego do powodów z tytułu pożyczki udzielonej i zaintabulowanej na ich dobrach. Należy więc do kategorji takich sporów, które w myśl powołanego wyżej § 39 statutu mają być wytyczane przed sądem okręgowym we Lwowie i przez tenże sąd rozstrzygane. Przepis § 31 statutu wogóle niema w niniejszym wypadku zastosowania, ileże dotyczy on wszelkich innych sporów, powstałych między Towarzystwem a jego członkami, z wyłączeniem jednakowoż sporów odnoszących się do pretensji pochodzących z pożyczek udzielonych przez Towarzystwo na nieruchomości. Taka interpretacja przepisu § 41 statutu, jaką posługuje się sąd pierwszy, mianowicie, iż wszystkie spory między Towarzystwem, a jego członkami bez względu na ich przedmiot, a zatem także spory dotyczące wymienionych pretensji Towarzystwa mają podlegać orzecznictwu Rady Nadzorczej Towarzystwa jako sądu polubownego, prowadziłaby do tej niepożądanej konsekwencji, że przepis § 41 pozostawałby w jaskrawej sprzeczności z przepisami §§ 37, 39 i 40 statutu i wykluczałby ich zastosowanie. A przecież trudno przypuścić, aby w instytucji Towarzystwa leżało mieć taki statut, którego postanowienia pozostawałyby w sprzeczności ze sobą, i nawzajem się wykluczały, tem mniej jest prawdopodobne, aby taki statut mógł był uzyskać zatwierdzenie ze strony ówczesnego rządu austrjackiego. Z przedstawionego stanu rzeczy wynika, że podniesiony przez pozwane Towarzystwo zarzut przedmiotowej niewłaściwości sądu nie znajduje uzasadnienia w statucie Towarzystwa i dlatego należało zaskarżoną uchwałę w uwzględnieniu rekursu powodów zmienić, jak na wstępie.

Sąd najwyższy uwzględnił rekurs Towarzystwa, zmienił zaskarżoną uchwałę i przywrócił do mocy prawnej uchwałę sądu I instancji, którą rozpoznanie sprawy przekazano przed statutowy sąd polubowny Towarzystwa.

Uzasadnienie

Sąd rekursowy uznał, że do niniejszego sporu stosuje się § 39, a nie § 41 statutu pozwanego Towarzystwa, że więc sprawę w pierwszej instancji winien rozpatrzeć sąd okręgowy we Lwowie.

Treść i wzajemny stosunek obu powołanych przepisów statutu w obecnem ich brzmieniu są istotnie niezbyt jasne. Celem ustalenia ich trzeba sięgnąć do patentu z 3 listopada 1841 Zb. u. Nr. 569, który jest podstawą prawną powyższych postanowień zawartych w statucie. Otóż patent w § 41 określa dokładniej zakres właściwości sądu polubownego aniżeli obecny statut, mianowicie stanowi, że przed ten sąd należą: „spory dotyczące umowy, mocą której, lub majętności, z którą ci ostatni (t. j. członkowie) do Towarzystwa przystąpili”. Tak z tego postanowienia jak również z § 43 patentu, zgodnego § 43 statutu wynika, że przed sąd polubowny należą także spory o uznanie zaciągniętej w Towarzystwie pożyczki hipotecznej za umorzoną. § 39 statutu zaś określający właściwość sądów państwowych w niektórych sporach, w których bierze udział pozwane Towarzystwo, odnosi się tylko do takich sporów między Towarzystwem a jego członkami, które nie są według § 41 przekazane sądowi polubownemu.

Uchwała sądu I uznająca, że spór niniejszy należy przed sąd polubowny, była tedy w rzeczy samej trafna, zaczem sąd najwyższy przywraca ją do mocy prawnej.

Źródło: OSP 1929, poz. 555, s. 505-507