1. [Ż]aden przepis prawa nie przewiduje wprost utraty mocy zapisu na sąd polubowny w sytuacji takiego pogorszenia się sytuacji finansowej strony, że nie jest ona w stanie ponieść kosztów postępowania arbitrażowego.

2. Zgodnie zaś z utrwalonymi poglądami przedstawicieli doktryny, wśród innych przyczyn wygaśnięcia umowy o arbitraż, o czym stanowi art. 1168 § 2 k.p.c., należy wymienić przede wszystkim sytuacje wyraźnie przewidziane w kodeksie postępowania cywilnego: odmowa lub niemożliwość wykonania funkcji przez arbitra wskazanego wprost w umowie, przy czym odmowa pełnienia funkcji przez arbitra może też nastąpić w toku postępowania ze strony osoby, która do tej pory wykonywała funkcję arbitra. Jako inne przyczyny uniemożliwiające pełnienie funkcji arbitra wskazuje się w szczególności śmierć arbitra, jego długotrwałą chorobę, pozbawienie wolności  (art. 1168 § 1 k.p.c.) oraz odmowę ze strony wskazanej instytucji arbitrażowej i niemożliwość wykonania umowy o arbitraż (art. 1168 § 2 k.p.c.), a ponadto sytuację, gdy przy orzekaniu w zespole wieloosobowym nie można uzyskać wymaganej przez umowę jednomyślności lub większości głosów (art. 1195 § 4 k.p.c.). Z inną niemożliwością rozpoznania sprawy przez sąd polubowny niż wymienione wprost w art. 1168 § 2 k.p.c. mamy zatem do czynienia np. w sytuacji likwidacji stałego sądu polubownego, wskazanego w zapisie (…) lub gdy nie można w nim utworzyć składu wymaganego do rozstrzygnięcia sprawy. Ich wspólną cechą jest to, że przeszkoda w zrealizowaniu umowy o arbitraż dotyczy osoby arbitra lub instytucji arbitrażowej wskazanej przez strony, a nie jakiejś przyczyny zewnętrznej, w szczególności leżącej po którejś ze stron zapisu na sąd polubowny. Poza tym mają one wszystkie charakter okoliczności obiektywnych i to o trwałym charakterze. Do tego rodzaju okoliczności nie można zaliczyć pogorszenia się sytuacji finansowej powoda, choćby dlatego, że może ona przecież ulec zmianie w przyszłości.

3. [W] art. 1168 § 2 k.p.c. przyczyną utraty mocy przez zapis na sąd polubowny jest okoliczność, że rozpoznanie sprawy „w ramach” tego sądu okazało się z innych przyczyn niemożliwe, co oznacza, że przepis ten kładzie nacisk na wystąpienie przyczyny tej niemożliwości leżącej po stronie sądu polubownego. Ponadto, chociaż k.p.c. o tym wyraźnie nie mówi, za przyczyny wygaśnięcia mocy prawnej zapisu na sąd polubowny należy uważać także wydanie prawomocnego wyroku przez sąd powszechny w sporze podlegającym orzecznictwu sądu polubownego oraz upływ terminu, z którego zastrzeżeniem został zawarty zapis na sąd polubowny lub spełnienie warunku rozwiązującego wprowadzonego do zapisu.

4. Przepis art. 1168 k.p.c. reguluje sytuacje, w których może dojść do utraty mocy zapisu na sąd polubowny (o ile strony nie uzgodniły innych skutków prawnych ze zdarzeń objętych tym przepisem). Wyliczenie w tym przepisie jest zatem tylko przykładowe w tym sensie, że strony mogą wskazać na inne sytuacje, które skutkować będą wygaśnięciem (utratą mocy) zapisu na sąd polubowny. Utrata mocy prawnej zapisu może więc nastąpić w innych wypadkach niż podane wyżej, w szczególności w razie zawarcia pisemnej umowy rozwiązującej zapis. Mogą także wystąpić inne przyczyny związane z treścią umowy stron i związanego z nim zapisu na sąd polubowny (…), np. nieziszczenie się warunku zawieszającego lub ziszczenie się warunku rozwiązującego (art. 89-94 k.c.) czy też uchylenie się od skutków oświadczenia woli z powodu błędu, podstępu lub groźby (art. 84-87 k.c.), względnie inne zdarzenia określone przez strony jako przyczyny utraty mocy przez zapis na sąd polubowny.

5. W doktrynie jako przyczyny wygaśnięcia zapisu na sąd polubowny można spotkać koncepcję, że także niekiedy wypowiedzenie z ważnego powodu lub odstąpienie może spowodować ustanie mocy zapisu. Powyższego stanowiska nie sposób jednak podzielić, bowiem zawarcie umowy arbitrażowej traciłoby wtedy jakikolwiek sens, gdyby każda z jej stron mogła uchylić jej skutki w drodze jednostronnej czynności prawnej, a więc bez potrzeby jakiegokolwiek współdziałania czy też ewentualnie chociażby uzyskania zgody od drugiej strony.

6. [W]ynikające z Konstytucji RP reguły odnoszące się do państwowego wymiaru sprawiedliwości, w tym art. 45, nie mogą być odnoszone do sądownictwa polubownego, które swoją kompetencję do rozstrzygnięcia danego sporu wywodzi ze swobodnej, samodzielnej decyzji samych stron co do sposobu realizacji ich praw prywatnych (…).

7. [Z] art. 147a pr.up. wynika, że nie sam brak środków, a dopiero złożenie oświadczenia o odstąpieniu od zapisu skutkuje wygaśnięciem zapisu na sąd polubowny.

8. Niewykonalność (niemożliwość realizacji) zapisu na sąd polubowny odnosi się bowiem do umów arbitrażowych, które wprawdzie nie naruszają żadnego imperatywnego przepisu prawa i są w zasadzie ważne, jednak przeprowadzenie na ich podstawie postępowania arbitrażowego napotyka praktycznie nieprzezwyciężalne trudności. Wygaśnięcie umowy arbitrażowej oznacza natomiast definitywne ustanie wywoływanych przez nią skutków z powodu okoliczności, które zaszły już po jej dokonaniu.

9. Umowa o arbitraż jest niewykonalna w sytuacji, gdy przewiduje takie wymagania dla osób mających być arbitrami, że w istocie nie jest możliwe ukonstytuowanie się sądu polubownego, ponieważ nie można wskazać osób, które by te wymagania spełniały. Niewykonalny jest również zapis na sąd polubowny, gdy z innych przyczyn wszczęcie postępowania przed tym sądem nie jest w ogóle możliwe, z wyjątkiem wypadków, które prowadzą do wygaśnięcia umowy arbitrażowej. Za niewykonalny należałoby zatem uznać zapis na sąd polubowny, który jako miejsce postępowania przed tym sądem wskazywałby państwo, w którym z oczywistych względów, z powodu istniejącej tam sytuacji społeczno-politycznej, nie jest możliwe przeprowadzenie postępowania (np. z powodu wojny w tym państwie). Poza tym niewykonalna może być umowa arbitrażowa, która została sformułowana na tyle niejasno, że nie sposób ustalić jej treści. Kolejny przykład tego rodzaju sytuacji stanowi przypadek, w którym dokonano zapisu na stały sąd polubowny przy instytucji, która została zlikwidowana lub zawarto umowę arbitrażową wskazując właściwość stałego sądu polubownego, którego nie sposób zidentyfikować w drodze rozsądnej interpretacji tego wskazania (…).

10. [W]ykładnia przepisu art. 1165 § 2 k.p.c. w zakresie przesłanki niewykonalności zapisu na sąd polubowny winna uwzględniać obiektywne i trwałe przesłanki niemożliwości wszczęcia i prowadzenia postępowania przed tym sądem polubownym, do których w ocenie Sądu Apelacyjnego należałoby zaliczyć w takiej sytuacji również istnienie obiektywnych i trwałych przyczyn realnie uniemożliwiających pokrycie kosztów wszczęcia i prowadzenia postępowania przed sądem polubownym i taka obiektywna i trwała niemożliwość musiałaby  bezwzględnie wynikać z zebranego w sprawie materiału dowodowego (…).

11. Za materialnoprawnym charakterem zapisu na sąd polubowny przemawia wiele argumentów. Np. to, że zapis pozostaje wiążący także dla następców prawnych i to zarówno w przypadku następstwa ogólnego, jak i szczególnego, albowiem orzecznictwu sądu polubownego zostaje poddany stosunek prawny lub przedmiot sporu, a nie konkretne strony sporu, to że przy ocenie skuteczności zapisu nie ma przeszkód, aby bezpośrednio stosować do niego przepisy prawa materialnego o zdolności do czynności prawnych, nieważności czynności prawnych i wadach oświadczenia woli. Za materialnoprawnym charakterem zapisu na sąd polubowny przemawia również fakt, iż sporządzenie umowy arbitrażowej nie przerywa biegu terminu przedawnienia. Także natura pełnomocnictwa niezbędnego do skutecznego sporządzenia zapisu na sąd polubowny w imieniu mocodawcy jednoznacznie wskazuje na  materialnoprawny charakter przedmiotowej instytucji.

12. Nie może zaś być uznane za nadużycie procesowe w rozumieniu art. 3 k.p.c. podniesienie przez pozwanego zarzutu zapisu na sąd polubowny, które to działanie jest zgodne z przepisami prawa oraz z celem instytucji zarzutu zapisu na sąd polubowny, tj. doprowadzeniem do rozpoznania sprawy na właściwym forum orzeczniczym, tak jak na to strony się umówiły.

13. Nadużyciem prawa podmiotowego nie jest bowiem czynność procesowa, jaką jest podniesienie zarzutu na zapis polubowny.

1. [O]rzeczenia sądów arbitrażowych, tak jak orzeczenia sądów zagranicznych, mogą mieć treść odbiegającą od wymogów, jakie orzeczeniom krajowym stawia prawo polskie.

2. [B]rak wyraźnej regulacji (…) odnośnie dostosowania orzeczeń arbitrażowych, nie wyklucza dokonania takiego dostosowania, jeśli w wyniku niebudzącej wątpliwości wykładni orzeczenia arbitrażowego, możliwym jest dokonanie takiej wykładni zagranicznego tytułu, żeby mógł wywierać te same skutki, jak orzeczenie krajowe poprzez oznaczenie świadczenia i jego zakresu.

3. Skoro art. 783 § 1 k.p.c. przewiduje możliwość, by klauzula wykonalności w razie potrzeby zawierała informacje dotyczące oznaczenia świadczenia podlegającego egzekucji i zakresu egzekucji, to oznacza, że nie jest wykluczona możliwość dokonywania przez sąd wykładni tytułu egzekucyjnego, w postaci orzeczenia sądu polubownego, jeżeli tylko dotyczy to oznaczenia świadczenia i jego zakresu.

4. [T]ylko w sytuacji, gdy dokonanie wykładni w sposób rzetelny nie jest możliwe, należy oddalić wniosek, ponieważ wydanie postanowienia o stwierdzeniu wykonalności, którego organy egzekucyjne nie mogą wykonać, sprzeciwiałoby się porządkowi publicznemu. Wykładnia nie polega na wydaniu własnego orzeczenia, zastępującego lub zmieniającego orzeczenie sądu arbitrażowego, winna jedynie uwidocznić lub uczynić bardziej czytelną wolę sądu arbitrażowego już zawartą w orzeczeniu – nawet, jeśli jest ona zawarta w sposób niedoskonały i niewystarczająco określony dla celów jego wykonania – i w takim zakresie dopomóc skuteczności tej woli.

5. [N]iesłuszna jest odmowa nadania klauzuli wykonalności z tego tylko powodu, że wyrok nieco mniej dokładnie opisuje zakres rozliczeń stron w przedmiocie kosztów postępowania.