Nie można uznać, że sąd krajowy, który przed datą wydania przez Trybunał wyroku z dnia 4 czerwca 2009 r., Pannon GSM (C‑243/08, (…)) wstrzymał się – w ramach postępowania egzekucyjnego dotyczącego wyroku sądu polubownego uwzględniającego żądanie zapłaty wierzytelności na podstawie warunku umowy, który należy uznać za nieuczciwy w rozumieniu dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich – z dokonaniem z urzędu oceny nieuczciwego charakteru tego warunku, chociaż dysponował niezbędnymi w tym celu informacjami w zakresie okoliczności prawnych i faktycznych, naruszył w oczywisty sposób orzecznictwo Trybunału w tej dziedzinie i w związku z tym dopuścił się wystarczająco istotnego naruszenia prawa Unii.

Artykuł 3 ust. 1 i 3 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz pkt 1 lit. q) załącznika do tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, iż do danego sądu krajowego należy ustalenie, czy zamieszczony w umowie kredytu hipotecznego zawartej między bankiem a konsumentem warunek, przyznający wyłączną właściwość do rozpatrywania wszelkich sporów powstałych w ramach tej umowy stałemu sądowi polubownemu, od którego orzeczeń nie przysługuje skarga w prawie krajowym – przy uwzględnieniu całości okoliczności towarzyszących zawarciu tej umowy – należy uznać za nieuczciwy warunek w umowie w rozumieniu tego przepisu. W ramach tej oceny dany sąd krajowy musi w szczególności:

–        sprawdzić, czy celem lub skutkiem danego warunku jest wyłączenie lub ograniczenie prawa konsumenta do wystąpienia z powództwem lub skorzystania z innego środka zaskarżenia i 

–        uwzględnić fakt, że przekazanie konsumentowi, przed podpisaniem danej umowy, ogólnych informacji dotyczących różnic istniejących między postępowaniem przed sądem polubownym a zwykłym postępowaniem sądowym samo w sobie nie może pozwolić na wykluczenie nieuczciwego charakteru tego warunku.

W przypadku stwierdzenia nieuczciwego warunku do tego sądu należy wyciągnięcie wszelkich wynikających z tego zgodnie z prawem krajowym konsekwencji w celu zapewnienia, by warunek ten nie był wiążący dla konsumenta.

1. [N]a postanowienie sądu powszechnego, jako sądu pierwszej instancji, oddalające wniosek o wyłączenie arbitra przysługuje zażalenie.

2. Problematyka niezależności i bezstronności arbitra dotyczy istoty postępowania arbitrażowego jako pozasądowego trybu rozwiązywania sporów prywatnoprawnych.

3. Bezstronność jest pewną dyspozycją umysłu, stanem psychologicznym obiektywnego sędziego (arbitra). W przeciwieństwie do tego stronniczość uchodzi za cechę związaną z rzeczywiście lub pozornie tendencyjnym nastawieniem podmiotu rozstrzygającego na korzyść jednej ze stron lub w odniesieniu do kwestii stanowiących przedmiot sporu.

4. W literaturze podnosi się, że „zależność” odnosi się wyłącznie do kwestii wynikających ze stosunku między sędzią (arbitrem) a jedną ze stron. Niezależność oznacza brak jakichkolwiek relacji między arbitrem a stronami sporu, w przeszłości i w toku postępowania, które mogłoby mieć wpływ na treść wyroku.

5. Bezskuteczny upływ terminu wskazanego w art. 1176 k.p.c. oznacza, że strona uzyskuje prawo do wystąpienia do sądu państwowego z wnioskiem o wyłączenie arbitra (w terminie dwóch tygodni).

6. [P]ostępowanie przed sądem powszechnym toczy się na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Kwestię więc dopuszczalności zażalenia na postanowienie sądu powszechnego o oddaleniu wniosku o wyłączenie arbitra rozpatrywać należy na podstawie odpowiedniego stosowania art. 394 § 1 k.p.c.

(…) Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich nakazuje sądowi krajowemu, rozpatrującemu wniosek o przeprowadzenie egzekucji na podstawie mającego powagę rzeczy osądzonej orzeczenia wydanego przez sąd polubowny zaocznie bez udziału konsumenta, uwzględnienie, także z urzędu, nieuczciwego charakteru kary przewidzianej w umowie kredytu zawartej przez kredytodawcę z konsumentem i zastosowanej w tym orzeczeniu, jeżeli ten sąd krajowy posiada konieczne w tym względzie informacje o stanie prawnym i faktycznym oraz jeżeli zgodnie z krajowymi przepisami proceduralnymi taka ocena może być przezeń dokonana w podobnych postępowaniach prowadzonych na podstawie prawa krajowego.

1. [P]oddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego nie wyłącza kompetencji sądu państwowego w sposób definitywny. Postępowanie przed sądem polubownym stanowi jedynie pewien fragment całego systemu ochrony interesów uprawnionego.

2. [N]ie do obrony jest stanowisko, że postępowanie przed sądem państwowym, wszczęte złożeniem wniosku o zabezpieczenie roszczenia, które będzie dochodzone przed sądem polubownym, staje się samodzielną sprawą w rozumieniu art. 392 § 1 k.p.c. Postępowanie takie pozostaje nadal postępowaniem, w którym rozstrzygana jest jedynie pewna kwestia incydentalna. Wydane orzeczenie nie kończy postępowania „w sprawie”, mimo że kończy postępowanie wszczęte wnioskiem o zabezpieczenie roszczenia. Orzeczeniem kończącym sprawę jako pewną całość poddaną osądowi stanowić będzie dopiero wyrok sądu polubownego. Zarządzenie tymczasowe wydane przez sąd państwowy, a dotyczące zabezpieczenia roszczenia, pozostaje orzeczeniem rozstrzygającym jedynie kwestię incydentalną.

[D]opuszczając w odrębnym przepisie (art. 701 § 3 kpc) zażalenie na postanowienia dotyczące wyznaczenia m.in. arbitra, ustawodawca dał jednoznacznie do zrozumienia, że nie traktuje ich jako kończących postępowanie w sprawie, gdyż wówczas miałby zastosowanie ogólny przepis art. 394 § 1 in principio kpc.

1. [S]koro księga trzecia części pierwszej kodeksu postępowania cywilnego, obejmująca problematykę sądu polubownego, nie zawiera specjalnej regulacji dopuszczalności i terminów środków odwoławczych, to znajdują zastosowanie wprost odpowiednie przepisy księgi pierwszej, a wśród nich art. 392 k.p.c.

2. [P]ostanowienie sądu wojewódzkiego oddalające zażalenie na postanowienie sądu rejonowego w przedmiocie wyznaczenia arbitra i superarbitra nie może być uznane za postanowienie kończące postępowanie w sprawie; tę bowiem – z punktu widzenia postępowania przed sądem państwowym – zakończy dopiero orzeczenie kończące postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego (art. 715 k.p.c.), ewentualnie postanowienie odrzucające pozew ze względu na istnienie zapisu na sąd polubowny (art. 199 § 1 pkt 4 k.p.c.).

1. [P]rzepisy części II k.p.c., dotyczące zabezpieczenia roszczenia, mają zastosowanie w sprawie z tzw. elementem zagranicznym. (…) Istnienie jurysdykcji krajowej dla postępowania rozpoznawczego, nie jest warunkiem koniecznym dla postępowania zabezpieczającego.

2. Stosownie do art. 734 k.p.c. wydając zarządzenie tymczasowe przed wszczęciem postępowania w sprawie, sąd wyznaczy termin, w którym sprawa powinna być wytoczona, pod rygorem upadku zabezpieczenia. Sąd Najwyższy rozpoznając sprawę podzielił, występujący w doktrynie, pogląd, że wytoczenie w wyznaczonym terminie powództwa przed sąd polubowny zagraniczny, spełnia przesłanki tego przepisu.

1. [W] postępowaniu w sądzie powszechnym, unormowanym przepisami księgi III cz. I k.p.c., należy, o ile ta księga nie zawiera odmiennych przepisów, stosować odpowiednio przepisy księgi II cz. I k.p.c.

2. Postępowanie (…) wszczęte na wniosek strony o wyznaczenie sędziego polubownego lub przewodniczącego jest w istocie postępowaniem odrębnym, które ma dopiero przygotować postępowanie przed sądem polubownym. Na wyznaczenie sędziego lub przewodniczącego nie ma zażalenia (art. 485 § 2 k.p.c.), nie może zatem być i skargi kasacyjnej, gdyż nie ma skargi kasacyjnej na postanowienie sądu 1. instancji. Na odmowę zaś wyznaczenia służy zażalenie, a na postanowienie sądu 2. instancji, zatwierdzające odmowne postanowienie sądu 1. instancji – skarga kasacyjna, jako na postanowienie kończące postępowanie.

3. Postępowanie na wniosek sędziego polubownego o oznaczenie wynagrodzenia także jest postępowaniem odrębnym, wywołanym umową o sąd polubowny. Zarówno sędzia, jak i strony, które procesowały się przed sądem polubownym, mogą wnosić zażalenia na postanowienia sądu 1. instancji i skargi kasacyjne na postanowienia sądu 2. instancji, jako na kończące to odrębne postępowanie.

4. Postępowanie, wszczęte na wniosek strony celem orzeczenia o wygaśnięciu zapisu na sąd polubowny jest również odrębnym postępowaniem przed sądem powszechnym; sąd państwowy rozstrzyga tu po rozprawie spór stron o skuteczność umowy. Postanowienie, rozstrzygające ten spór, powinno być przyrównane do wyroku, a zatem stronom służy prawo zakładania zażalenia na postanowienie sądu 1. instancji i skargi kasacyjnej na postanowienie sądu 2. instancji.

5. Wreszcie postanowienie o wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody, zawartej przed tym sądem, także kończy odrębne postępowanie, wszczęte na wniosek strony. (...) Na postanowienie sądu 1. instancji o wykonalności służy zatem zażalenie, a na postanowienie sądu 2. instancji – skarga kasacyjna.

6. Od skargi kasacyjnej w sprawach wyżej wymienionych należy pobierać wpis stosunkowy według ogólnych zasad.

7. Wartość przedmiotu sporu i zaskarżenia stanowić będzie w tych przypadkach wartość przedmiotu sporu, który by podlegał rozstrzygnięciu przez sąd polubowny.

8. We wszystkich powyższych przypadkach skarga kasacyjna oczywiście jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy wartość przedmiotu zaskarżenia przenosi 500 zł (z zastrzeżeniem przepisów art. 425 §§ 2 i 3 i art. XX § 1 przep. wprow.

1. [I]ngerencja sądów państwowych w dziedzinie sądownictwa polubownego ograniczona być winna do wypadków ściśle w ustawie przewidzianych, skoro przeto § 1 art. 485 k. p. c. przewiduje wyznaczenie przewodniczącego przez sąd państwowy na wniosek strony jedynie wówczas, gdy sędziowie nie zgodzili się na wybór jego, to (…) sąd nie może ingerować w wypadku, gdy strony nie zgodziły się na wybór przewodniczącego, który miał być wyznaczony za wspólnym ich porozumieniem.

2. [P]rzepis art. 491 § 1 p. 4, który głosi, że zapis traci moc i w przypadku, „gdy strony nie mogą się zgodzić na sędziego, którego w myśl zapisu wspólnie wyznaczyć powinny”, nie czyni różnicy, czy zgoda stron nie nastąpiła na wybór sędziego dla sądu jednoosobowego, czy też trzyosobowego, i czy ten, który miał być wybrany za wspólną zgodą, został przeznaczony na superarbitra, zasadniczo bowiem znaczenie ma, iż w ten sposób, jak strony umówiły się, ukonstytuowanie sądu stało się niemożliwe, wobec braku zgody na wybór sędziego.

Wobec (…) prawomocności uchwały ustanawiającej sędziego polubownego (...), brak jest podstawy prawnej do uznania zapisu za bezskuteczny; gdyż podstawa, która przez ustąpienie [sędziego polubownego – wstawienie własne] (…) powstała, została usunięta wskutek zamianowania przez sąd państwowy innego sędziego polubownego. Uznanie (…) zapisu na sąd polubowny za bezskuteczny w myśl przepisów § 583 ust. 2 p. 2 pr. cyw. może jedynie wówczas nastąpić, gdy sędzia polubowny odmawia wykonywania swych funkcyj, albo zwleka nadmiernie z ich spełnieniem (…).

[D]ecyzje sądu pierwszej instancji, wydane w przedmiocie wyznaczenia arbitrów i ustalenia treści zapisu, tak uwzględniające żądanie, jak również oddalające je, nie ulegają zaskarżeniu.

[P]rzepis artykułu powyższego [art. 13701 U.P.C. – wstawienie własne], iż rozpoznanie podań, wymienionych w art. 1370 U. P. C. należeć będzie do tego Sądu, do którego właściwości należałaby sprawa w razie sporu sądowego, winien być rozumiany jako powtórzenie ogólnej zasady co do właściwości Sądu w zależności od wartości powództwa.

1. [D]o postawienia żądania o udzielenie pomocy prawnej uprawniony jest jedynie Sąd polubowny a nie strona.

2. Sąd polubowny (…) co do formy wyroku i środków dowodowych nie jest związany przepisami p. c.