1. [W]yznaczanie stronom terminu do składania wniosków dowodowych w określonym terminie pod rygorem pominięcia spóźnionych dowodów i twierdzeń nie może być traktowane jako naruszenie praw strony do dowodzenia swych twierdzeń.

2. Dokonując oceny, czy w postępowaniu przed sądem polubownym strona została pozbawiona możności ochrony swych praw, należy zbadać przebieg postępowania arbitrażowego, mając jednocześnie na uwadze, że sąd powszechny nie jest władny badać zapadłego rozstrzygnięcia co do meritum, a także, że dokonując zapisu na sąd polubowny strony świadomie rezygnują z poddania się rygorom obowiązującym w postępowaniu przed sądem powszechnym.

3. Niepozbawione jest słuszności twierdzenie, że przyjmując zapis na sąd polubowny strony samoograniczają swoje konstytucyjne i konwencyjne prawo do sądu.

4. Pozbawienie strony możności ochrony swych praw w postępowaniu przed sądem polubownym ma miejsce wówczas, gdy naruszona zostaje zasada równości stron, jedna ze stron nie zostaje wysłuchana i nie ma możliwości ustosunkowania się do dowodów i twierdzeń przedstawianych przez stronę przeciwną. Dlatego też nie można utożsamiać każdego przypadku niedopuszczenia przez sąd polubowny dowodów wnioskowanych przez stronę z pozbawieniem jej możliwości obrony. Takie pozbawienie ma bowiem miejsce dopiero wówczas, gdy strona nie ma żadnej możliwości przedstawienia i wykazania własnych racji (…). Sąd polubowny jest uprawniony do odmowy uwzględnienia wniosków dowodowych stron i taka decyzja procesowa nie daje jeszcze podstaw do uznania, że dochodzi do pozbawienia możności obrony.

5. [N]ie można przyjmować, że wyrok sądu polubownego uchybia klauzuli porządku publicznego na tej tylko podstawie, że rozstrzygnięcie nie jest zgodne z niektórymi przepisami prawa materialnego.

6. Same ewentualne nieprawidłowości w zastosowaniu art. 484 § 2 k.c. przez sąd polubowny nieprowadzące do sprzeczności wydanego przez niego wyroku z podstawowymi zasadami porządku prawnego nie mogą mieć znaczenia w sprawie o uchylenie tego wyroku (…).

1. Tylko w sytuacji, gdy dokonana przez sąd państwowy ocena skutków wyroku sądu polubownego w relacji do podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej będzie rażąco i oczywiście błędna, możliwe jest uwzględnienie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego opartej na zarzucie naruszenia art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. Przy stosowaniu klauzuli porządku publicznego nie chodzi o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego.

2. Sąd Apelacyjny badając zasadność skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie może takiego wyroku zmienić, a jedynie oddalić skargę lub uchylić zaskarżony wyrok.

3. [P]odstawę uchylenia wyroku sądu polubownego mogą stanowić (…) kwalifikowane naruszenia prawa materialnego lub procesowego, które sprowadzają się do tego, że wyrok jest nie do pogodzenia z normami prawa uznanymi za fundamentalne dla funkcjonowania systemu prawnego jako takiego. Dlatego też sama tylko nieprawidłowa wykładnia prawa materialnego ani też jego niewłaściwe zastosowanie przez sąd polubowny nie uzasadnia uwzględnienia skargi nawet jeśli doszłoby do naruszenia przepisów bezwzględnie obowiązujących (…).

4. [O]cena, czy orzeczenie nie uchybia podstawowym zasadom porządku prawnego powinna być formułowana w sposób zawężający i na gruncie okoliczności faktycznych danej sprawy.

1. W toku postępowania wywołanego skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego rolą sądu powszechnego nie jest badanie zgodności wyroku sądu polubownego z właściwym w sprawie prawem materialnym. Zadaniem tego sądu jest jedynie zbadanie, czy w sprawie nie wystąpiła ustawowa podstawa do uchylenia tego wyroku (…).

2. Sąd państwowy, rozpoznając skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego, bada jedynie okoliczności wskazane w art. 1206 § 1 k.p.c., jeżeli skarżący się na nie powoła, a z urzędu okoliczności określone w art. 1206 § 2 k.p.c. (…).

3. Wyrok sądu polubownego podlega uchyleniu na podstawie klauzuli porządku publicznego, gdy naruszenie prawa materialnego przez sąd polubowny prowadzi do następstw niedających się pogodzić z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego, tj. do skutków sprzecznych w sposób oczywisty i rażący z tymi zasadami - choćby tylko jedną z nich (…).

1. [N]ie można przyjmować, że wyrok sądu polubownego uchybia klauzuli porządku publicznego na tej tylko podstawie, że rozstrzygnięcie nie jest zgodne z niektórymi przepisami prawa materialnego (…). Należy stwierdzić, iż naruszenie prawa materialnego tylko wtedy będzie można uznać za podstawę uchylenia wyroku sądu polubownego, kiedy naruszyło konstytucyjną zasadę państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP). (…) wniosek w postaci naruszenia zasad porządku prawnego jest uzasadniony, gdy skutek wyroku sądu polubownego godzi w podstawowe zasady państwa i prawa (art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. (…)).

2. "[K]lauzula porządku publicznego", jak każda klauzula generalna, jest niedookreślona, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie dużą dyskrecjonalność, niemniej na jej podstawie kontrola elementów składających się na orzeczenie sądu polubownego nie może przybierać rozmiarów właściwych kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia. Zakaz kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia związany jest z istotą stosowania klauzuli porządku publicznego. Przy jej stosowaniu nie chodzi bowiem o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego.

3. Procesowy porządek publiczny może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego. Po drugie, ocenie podlegają skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się one pogodzić z systemem prawa procesowego, np. czy nie naruszają powagi rzeczy osądzonej, praw osób trzecich (…).

4. Sąd państwowy, rozpoznając skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego, nie bada sprawy merytorycznie, bada jedynie okoliczności wskazane w art. 1206 § 1 k.p.c., jeżeli skarżący się na nie powoła, a z urzędu okoliczności określone w art. 1206 § 2 k.p.c. (…).

Przy stosowaniu kryterium w postaci klauzuli porządku publicznego nie chodzi o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego (…).

1. [U]chylenie wyroku sądu polubownego może nastąpić wyłącznie z przyczyn wymienionych w art. 1206 k.p.c. (…).

2. [S]ąd państwowy nie może w ramach postępowania o uchylenie rozpoznawać merytorycznie sporu między stronami postępowania arbitrażowego.

3. [O]cena, czy orzeczenie nie uchybia podstawowym zasadom porządku prawnego, powinna być formułowana w sposób zwężający; do konkluzji pozytywnej można dojść tylko wtedy, gdy skutki orzeczenia sądu polubownego prowadziłyby do istotnego naruszenia tych zasad (…).

4. [O] zgodności czy niezgodności wyroku sądu polubownego z podstawowymi zasadami porządku prawnego rozstrzyga treść tego wyroku, nie można natomiast dokonywać takiej oceny na podstawie faktów i dowodów nieznanych sądowi polubownemu.

5. [I]stnieje bardzo duża autonomia postępowania polubownego, całkowicie zgodna z zamierzeniami ustawodawcy, wybitnie ograniczająca możliwości kontrolne sądu powszechnego. Podstawowym celem tej regulacji prawnej jest szybkość postępowania w załatwieniu sporów cywilnoprawnych, a nie tworzenie dodatkowej fazy postępowania przedsądowego. Strony decydujące się na poddanie sporu sądowi polubownemu muszą się więc liczyć z tymi uwarunkowaniami polegającymi także na nikłej kontroli zewnętrznej jego wyroków.

6. Procesowy porządek publiczny może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego, z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego, a po drugie, skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się one pogodzić z systemem prawa procesowego, np. czy nie naruszają powagi rzeczy osądzonej, praw osób trzecich (…).

7. W orzecznictwie do podstawowych zasad porządku prawnego zaliczono m.in. zasadę odpowiedzialności cywilnej za wyrządzoną szkodę (…), zasadę restytucyjnego charakteru odpowiedzialności odszkodowawczej (…), zasadę pacta sunt servanda (…), zasadę wolności gospodarczej i swobodę umów, zasadę sprawiedliwości kontraktowej (…), zasadę ochrony praw majątkowych (…), zasadę autonomii woli stron i równości podmiotów (…).

1. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego jest środkiem prawnym łączącym cechy nadzwyczajnego środka zaskarżenia, zwłaszcza skargi o wznowienie postępowania oraz powództwa o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego, w którym powód (skarżący) żąda wydania przez sąd państwowy wyroku uchylającego (znoszącego) istniejący, ukształtowany wyrokiem arbitrażowym stosunek prawny. Wyrok sądu powszechnego uwzględniający skargę ma charakter kasatoryjny, albowiem w takiej sytuacji sąd powszechny może wyrok sądu polubownego jedynie uchylić i to w zakresie żądanym przez skarżącego.

2. [P]odstawy uchylenia wyroku sądu polubownego definiuje przepis art. 1206 k.p.c. Z treści art. 1206 k.p.c. wynika w sposób jednoznaczny, że zawarte w nim wyliczenie podstaw skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ma charakter wyczerpujący. Kognicja sądu w takiej sprawie jest ograniczona tylko do zbadania, czy zachodzi powołana w skardze podstawa, którą może być jedna z okoliczności wymienionych w art. 1206 § 1 k.p.c. Poza tym w tym postępowaniu z urzędu, niezależnie od powołania w skardze, sąd bierze pod rozwagę przesłanki określone w art. 1206 § 2 k.p.c.

3. Klauzula porządku publicznego obejmuje zarówno podstawowe zasady porządku prawnego o charakterze procesowym, jak i materialnoprawnym. Porządek publiczny w płaszczyźnie procesowej może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego, a po drugie, skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się pogodzić z systemem prawa procesowego. Z kolei naruszenie przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego dla rozstrzygnięcia stosunku prawnego, z którego wynikł spór poddany pod osąd sądu polubownego, uzasadnia uchylenie jego wyroku jedynie wtedy, gdy łączy się z pogwałceniem podstawowych zasad porządku prawnego.

4. Zgodnie z treścią art. 233 § 1 k.p.c. "Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału." Granice swobodnej oceny dowodów wyznaczają trzy czynniki: logiczny, ustawowy oraz ideologiczny. Czynnik logiczny oznacza, że sąd (też arbitrażowy) ma obowiązek wyprowadzenia z zebranego w sprawie materiału dowodowego wniosków logicznie prawidłowych.

5. Uzasadnienie wyroku sądu polubownego nie wymaga spełnienia tych samych wymogów co uzasadnienie sądu powszechnego (…), zaś sąd polubowny nie jest zobligowany do zawarcia w jego treści precyzyjnej wykładni stosowanych przepisów prawa materialnego, w tym przypadku przepisów o umowie o dzieło, odstąpienia od tejże umowy, karze umownej.

1. Pozbawienie obrony swych praw należy rozumieć w sposób ścisły. Strona jest pozbawiona obrony jej praw, gdy sąd polubowny w ogóle jej nie wysłuchał lub nie zapewnił jej możliwości przedstawienia wyjaśnień i złożenia oświadczeń w odniesieniu do twierdzeń strony przeciwnej (…).

2. Możliwe jest (…) równoczesne postępowanie przed sądem państwowym i arbitrażowym. Jeżeli jednak dojdzie do wydania dwóch rozstrzygnięć w sprawie - przez sąd arbitrażowy oraz sąd państwowy, jest to podstawa do uchylenia wyroku sądu arbitrażowego zgodnie z art. 1206 § 1 pkt 6 k.p.c.

1. [W] razie wątpliwości należy zawsze dążyć raczej do utrzymania skuteczności zapisu na sąd polubowny, ku czemu wskazówką ze strony ustawodawcy jest treść przepisu art. 1180 § 1 zd. 2 k.p.c.

2. [M]otywy wyroku sądu polubownego nie muszą odpowiadać wymogom przewidzianym dla uzasadnienia orzeczenia sądu powszechnego, jednak w treści motywów powinny znaleźć się te elementy rozumowania sądu arbitrażowego, które wskazywać będą na trafność (zasadność) rozstrzygnięcia w świetle całokształtu materiałów (dowodów) zebranych w sprawie (…).

3. [B]rak jakiegokolwiek uzasadnienia w stosunku do wydanego merytorycznego rozstrzygnięcia sprawia, że orzeczenie sądu polubownego nabiera cech arbitralności i dowolności, co uchybia podstawowym zasadom praworządności (…).

1. [D]okonując zapisu na sąd polubowny strony świadomie rezygnują z poddania się rygorom obowiązującym w postępowaniu przed sądem powszechnym.

2. Niepozbawione jest słuszności twierdzenie, że przyjmując zapis na sąd polubowny strony samoograniczają swoje konstytucyjne i konwencyjne prawo do sądu.

3. Pozbawienie strony możności ochrony swych praw w postępowaniu przed sądem polubownym ma miejsce wówczas, gdy naruszona zostaje zasada równości stron, jedna ze stron nie zostaje wysłuchana i nie ma możliwości ustosunkowania się do dowodów i twierdzeń przedstawianych przez stronę przeciwną. Dlatego też nie można utożsamiać każdego przypadku niedopuszczenia przez sąd polubowny dowodów wnioskowanych przez stronę z pozbawieniem jej możliwości obrony. Takie pozbawienie ma bowiem miejsce dopiero wówczas, gdy strona nie ma żadnej możliwości przedstawienia i wykazania własnych racji (…).

4. [S]karga o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest środkiem odwoławczym, lecz rodzajem nadzwyczajnego środka nadzoru judykacyjnego sądu powszechnego nad działalnością sądu polubownego. Wynika z tego, że sąd powszechny nie może w ramach postępowania o uchylenie wyroku sądu polubownego rozpoznawać merytorycznie sporu pomiędzy stronami postępowania arbitrażowego (…)

1. W postępowaniu wszczętym skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego przepisy określające podstawy tej skargi (art. 1206 § 1 i 2 k.p.c.) stanowią podstawę merytorycznego rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, co uzasadnia traktowanie ich w kontekście podstaw kasacyjnych jako funkcjonalnego odpowiednika norm prawa materialnego (…).

2. [Z]datność arbitrażowa sporu, stanowiąca jedną z przesłanek skuteczności zapisu, podlega ocenie sądu rozpoznającego skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego bez względu na to, czy skarżący podnosił w tej mierze zarzuty w postępowaniu arbitrażowym i czy powołał się w skardze na to uchybienie (…).

3. Zachowanie wymagań co do składu sądu polubownego, w tym prawidłowość powołania arbitrów, może być (…) przedmiotem oceny w postępowaniu postarbitrażowym, bez względu na uprzednie rozstrzygnięcie tej kwestii przez sąd polubowny.

4. Przepis art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. ma zastosowanie do uchybień w zakresie składu sądu polubownego w każdej fazie postępowania, w tym na etapie wyznaczania arbitrów przez strony lub osobę trzecią. Dotyczy to także nieprawidłowej reprezentacji tych osób przy powoływaniu arbitrów.

5. Uchybienie polegające na niedochowaniu wymagań co do składu sądu polubownego stanowi podstawę uchylenia wyroku sądu polubownego bez względu na jego wpływ na wynik sprawy (…).

6. Postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jest odrębnym postępowaniem względem poprzedzającego je postępowania przed sądem polubownym, a jego przedmiotem nie jest merytoryczne rozpoznanie sprawy rozstrzygniętej przez sąd (…).

7. [S]zczególne zasady reprezentacji pozwanej spółki w procesie o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały wspólników (art. 253 k.s.h.) mają zastosowanie także w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego wydanego w sporze, którego przedmiotem było żądanie stwierdzenia nieważności lub uchylenia uchwały wspólników.

8. Struktura podmiotowa postępowania inicjowanego skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego, włącznie z dopuszczalnością działania w roli strony zarządu in corpore wyposażonego w szczególną zdolność sądową, jest taka sama, jak w poprzedzającym je postępowaniu arbitrażowym, w którym orzeczono o ewentualnej wadliwości uchwały, choć zmianie mogą ulec role procesowe uczestniczących w nim podmiotów. Wyrok wydany w postępowaniu skargowym decyduje o tym, czy merytoryczne rozstrzygnięcie w przedmiocie skuteczności uchwały pozostanie w mocy, a pośrednio, czy może ono uzyskać na trwałe moc prawną na równi z wyrokiem sądu państwowego (art. 1212 § 1 k.p.c.). W postępowaniu tym aktualne są w związku z tym te same ryzyka w zakresie konfliktu interesów po stronie reprezentantów spółki, które uzasadniają stosowanie szczególnych reguł reprezentacji w procesie o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały. W powiązaniu z ochronną funkcją art. 253 § 2 k.s.h. przemawia to za rozciągnięciem tych szczególnych reguł na postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, którym orzeczono w przedmiocie żądania stwierdzenia nieważności lub uchylenia uchwały wspólników, bez względu na to, czy w postępowaniu tym spółka, której wspólnicy podjęli uchwałę, występuje w roli strony skarżącej, czy przeciwnika skargi.

9. Podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie mają rozłącznego charakteru; mogą one także pozostawać ze sobą w relacji przyczynowo-skutkowej (…).

10. Jedną z podstawowych zasad postępowania przed sądem polubownym jest zasada równoprawnego traktowania stron (art. 1183 k.p.c.). Reguła ta ma w postępowaniu arbitrażowym fundamentalny, aksjomatyczny charakter. (…). Zasada ta dotyczy nie tylko równoprawnego traktowania stron w toku postępowania arbitrażowego w kontekście prawa do wysłuchania i pozostających do dyspozycji stron środków procesowych, lecz także etapu formowania się składu sądu polubownego. Do jej naruszenia prowadzi m.in. brak koniecznej równowagi między stronami przy powoływaniu arbitrów, który może wynikać nie tylko z postanowień zapisu (art. 1161 § 2 k.p.c.), lecz także z faktycznych okoliczności, w których dochodzi do powołania arbitrów.

1. [W] postępowaniu wywołanym skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego sąd państwowy nie jest uprawniony do rozpatrywania czy pod względem faktycznym i prawnym sąd polubowny należycie rozstrzygnął sprawę (…).

2. Przepisy określające dopuszczalność skargi [o uchylenie wyroku sądu polubownego] należy interpretować ściśle i w przypadku wątpliwości trzeba dążyć raczej do utrzymania w mocy wyroku aniżeli do uchylenia orzeczenia (…).

1. [S]ąd powszechny nie może w ramach postępowania o uchylenie wyroku sądu polubownego rozpoznawać merytorycznie sporu pomiędzy stronami postępowania arbitrażowego (…).

2. [N]aruszeniem zasad praworządności może być tylko takie naruszenie norm materialnoprawnych, w wyniku którego orzeczenie sądu polubownego powoduje jawne pogwałcenie naczelnych zasad porządku prawnego lub godzi w określone zasady współżycia społecznego.

3. [K]ontrola zgodności wyroku sądu polubownego z klauzulą porządku publicznego nie ma charakteru postępowania apelacyjnego i nie może go zastępować, gdyż sprzeciwiałoby się to istocie sądownictwa polubownego, czyniłoby jego istnienie bezcelowym i sprzeciwiało się autonomii woli stron, które poddały rozstrzygnięcie swojego sporu jurysdykcji sądu polubownego, rezygnując z kognicji sądu powszechnego.

4. Naruszenie przez sąd polubowny przepisów prawa materialnego, tj. ich błędna wykładnia, czy wadliwe zastosowanie samo w sobie nie stanowi naruszenia zasady praworządności (…).

5. [Z] założenia, że przepisy o przedawnieniu roszczeń służą pewności obrotu prawnego, ta zaś pozostaje w interesie porządku prawnego w ogólności, nie można wyciągać wniosku, że zespół norm regulujących przedawnienie roszczeń stanowi jako całość składnik podstawowych zasad porządku prawnego, a każda błędna interpretacja tych przepisów prowadzi do sprzeczności z klauzulą ordre public.         

6. Naruszenie przepisu bezwzględnie obowiązującego nie jest (…) równoznaczne z naruszeniem podstawowych zasad porządku prawnego (…).

7. [W] postępowaniu dotyczącym wyroku sądu polubownego sąd powszechny nie jest uprawniony do oceny, czy doszło do przedawnienia roszczenia, jeżeli było to przedmiotem oceny sądu polubownego.

8. [R]ażące pominięcie zasad wykładni oświadczeń woli określonych w art. 65 k.c. może stanowić podstawę skargi na orzeczenie wyroku sądu polubownego, gdy sąd ten stwierdzi, iż dowody zawnioskowane dla wykazania zamiaru stron były nieistotne i poprzestanie na analizie samej treści tej umowy, albowiem urzeczywistnienie zasady autonomii woli stron nie jest możliwe bez zastosowania właściwych kryteriów oceny oświadczeń woli składanych przez strony (…). Natomiast sama kontrola dokonanej przez sąd polubowny wykładni oświadczeń woli stron, w przypadku prawidłowo przeprowadzonego postępowania dowodowego, nie może być przedmiotem kontroli w toku postępowania ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego.

9. [N]iemożność zaniechania wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności sprawy należy rozumieć przede wszystkim jako obowiązek prowadzenia postępowania arbitrażowego w sposób, który zapewniałby samym stronom możliwość przedstawienia wszystkich twierdzeń i dowodów oraz - w ramach równego ich traktowania - ustosunkowania się do twierdzeń i dowodów zgłoszonych przez stronę przeciwną. Wymagania co do prowadzenia postępowania dowodowego w stosunku do sądu polubownego nie mogą być większe w porównaniu do sądu powszechnego, tym bardziej, że sąd polubowny nie dysponuje środkami przymusu, często niezbędnymi dla skutecznego przeprowadzenia dowodów. Zasady kontradyktoryjności i dyspozycyjności obowiązują także w postępowaniu arbitrażowym. Sąd polubowny nie może brać pod uwagę faktów niepowołanych przez strony, stosować domniemania prawdziwości twierdzeń powoda w razie jego niestawiennictwa na rozprawie ani przyjmować faktów niezaprzeczonych za prawdziwe (…).

10. [K]westia prawidłowego zastosowania norm intertemporalnych sama w sobie nie stanowi o naruszeniu klauzuli porządku publicznego (…).

11. [S]ama kwestia wysokości odsetek nie może stanowić naruszenia klauzuli porządku publicznego.

12. [P]rzeprowadzenie dowodu z dokumentów zawartych w aktach sądu polubownego nie stanowi warunku sine qua non dokonania oceny zarzutów skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego (...). Konieczność zwrócenia się o takie akta podlega ocenie w realiach konkretnej sprawy.

13. Rozpoznając skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego, sąd powszechny nie ma obowiązku przeprowadzenia postępowania dowodowego z urzędu (…).

1. W toku postępowania wywołanego skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego rolą sądu powszechnego nie jest badanie zgodności wyroku sądu polubownego z właściwym w sprawie prawem materialnym. Zadaniem tego sądu jest jedynie zbadanie, czy w sprawie nie wystąpiła ustawowa podstawa do uchylenia tego wyroku (…). Kontrola sprawowana przez sąd państwowy nie jest bowiem równoznaczna z rozstrzyganiem sprawy ex novo, nie tylko w płaszczyźnie faktycznej, lecz także w płaszczyźnie prawnej. Sąd państwowy, rozpoznając skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego, bada jedynie okoliczności wskazane w art. 1206 § 1 k.p.c., jeżeli skarżący się na nie powoła, a z urzędu okoliczności określone w art. 1206 § 2 k.p.c. (…).

2. Wyrok sądu polubownego podlega uchyleniu na podstawie klauzuli porządku publicznego, gdy naruszenie prawa materialnego przez sąd polubowny prowadzi do następstw niedających się pogodzić z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego, tj. do skutków sprzecznych w sposób oczywisty i rażący z tymi zasadami - choćby tylko jedną z nich (…).

3. [Z]asada autonomii woli stron jest jedną podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (…).

4. Klauzula porządku publicznego, jak każda klauzula generalna, jest niedookreślona, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie dużą dyskrecjonalność (…). Jej zastosowanie pozostaje w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy w ścisłym powiązaniu z konkretnym stanem faktycznym.

5. Klauzula porządku publicznego jest (…) jedyną wśród przesłanek uchylenia wyroku sądu polubownego, która daje sądowi państwowemu prawo merytorycznej kontroli orzeczenia arbitrażowego. Niemniej na jej podstawie kontrola elementów składających się na orzeczenie sądu polubownego nie może przybierać rozmiarów właściwych kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia. Zakaz kontroli merytorycznej takiego orzeczenia jest związany z istotą stosowania klauzuli porządku publicznego. Przy jej stosowaniu nie chodzi bowiem o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego (…). Zatem tylko w sytuacji, gdy dokonana przez sąd państwowy ocena skutków wyroku sądu polubownego w relacji do podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej będzie rażąco i oczywiście błędna, możliwe jest uwzględnienie skargi kasacyjnej opartej na zarzucie naruszenia art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c.

6. [I]stnieje bardzo duża autonomia postępowania polubownego, całkowicie zgodna z zamierzeniami ustawodawcy, wybitnie ograniczająca możliwości kontrolne sądu powszechnego. Podstawowym celem tej regulacji prawnej jest szybkość postępowania w załatwieniu sporów cywilnoprawnych, a nie tworzenie dodatkowej fazy postępowania przedsądowego. Strony decydujące się na poddanie sporu sądowi polubownemu muszą się więc liczyć z tymi uwarunkowaniami polegającymi także na nikłej kontroli zewnętrznej jego wyroków (…).

7. Niepozbawione jest słuszności twierdzenie, że przyjmując zapis na sąd polubowny, strony same ograniczają swoje konstytucyjne prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP).

8. Pozbawienie obrony swych praw należy rozumieć w sposób ścisły. Strona będzie pozbawiona obrony swych praw, gdy sąd polubowny w ogóle nie wysłuchał jej lub nie zapewnił jej możliwości przedstawienia wyjaśnień i złożenia oświadczeń w odniesieniu do twierdzeń strony przeciwnej. Nie będzie kwalifikować się jako pozbawienia strony możności obrony pominięcie przez sąd polubowny zaoferowanego przez nią dowodu z tego powodu, że został on uznany za zbędny. Badanie zaś przez sąd państwowy, czy sąd polubowny słusznie uznał taki dowód za zbędny, stanowiłoby niedozwolone wkroczenie w meritum sprawy. Jeśli sąd polubowny pominął pewną część obrony prezentowanej przez stronę, zawierając w motywach wyroku merytoryczne wyjaśnienie przyczyn, dla których obronę tę uznał za nieistotną, to zarzut strony odnoszący się do pominięcia jej obrony jest w rzeczywistości skierowany przeciwko materialnej obronie sporu i jako taki jest niedopuszczalny (…).

9. Sąd polubowny, nie będąc związany przepisami o postępowaniu przed sądem państwowym (art. 1184 § 2 zd. 2 k.p.c.), dysponuje szerszą swobodą w kierowaniu przebiegiem postępowania, w tym także - w podejmowaniu decyzji co do zasadności i celowości przeprowadzania konkretnych dowodów.

10. [P]rzepis art. 387 § 2¹ k.p.c., a tym bardziej art. 328 § 2 k.p.c. (zob. art. 391 § 1 k.p.c.), ma zgodnie z art. 1207 § 2 k.p.c. jedynie "odpowiednie" zastosowanie w postępowaniu przed sądem rozpoznającym skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego. Oznacza to, że stosowanie tego przepisu musi uwzględniać specyfikę postępowania przed tym sądem.

11. Sąd rozpoznający skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego nie dokonuje ustaleń faktycznych, ewentualnie z wyjątkiem tych, które są niezbędne do oceny istnienia podstaw do uchylenia wyroku sądu polubownego (np. co do zawiadomienia strony o wyznaczeniu arbitra lub o postępowaniu przed sądem polubownym - art. 1206 § 1 pkt 2 k.p.c.). W konsekwencji, wynikający z art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 387 § 2¹ k.p.c. wymóg "wskazania podstawy faktycznej" nie może mieć, co do zasady, zastosowania do uzasadnienia wyroku sądu rozstrzygającego skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego (art. 1207 § 2 k.p.c.).

1. [W] razie oddalenia przez sąd polubowny odrębnym postanowieniem podniesionego przez stronę zarzutu braku właściwości tego sądu albo zarzutu, że zgłoszone w toku postępowania żądanie strony przeciwnej wykracza poza zakres zapisu na sąd polubowny (art. 1180 § 2 k.p.c.), kontrola zasadności tego stanowiska przez sąd państwowy może nastąpić tylko w sposób przewidziany w art. 1180 § 3 k.p.c. (…)

2. [W]ydane w trybie art. 1180 § 3 k.p.c. prawomocne postanowienie sądu państwowego, potwierdzające właściwość sądu polubownego, wiąże w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego (...) i wyklucza możliwość ponownego badania kwestii zapisu na sąd polubowny (…).

3. Jeżeli zatem w trybie art. 1180 § 3 k.c. sąd państwowy prawomocnie oddalił wniosek o stwierdzenie, że sąd polubowny nie jest właściwy do rozstrzygnięcia sporu, orzeczenie to wiąże sąd państwowy w sprawie o uchylenie wyroku tego sądu polubownego w ten sposób, iż w braku nowych faktów, które uzasadniałyby utratę mocy przez zapis po wydaniu przez sąd państwowy orzeczenia w trybie art. 1180 § 3 k.p.c., strona nie może skutecznie powołać się na nieistnienie zapisu na sąd polubowny (art. 1206 § 1 pkt 1 k.p.c.).

4. Poddanie rozstrzygnięcia Sądu polubownego w przedmiocie zarzutu niewłaściwości tego Sądu badaniu przez sąd państwowy orzekający w dwóch instancjach czyni też w pełni zadość prawu stron do sądu i do rozpatrzenia sprawy w dwuinstancyjnym postępowaniu (...).

1. [W]ydanie postanowienia o uznaniu lub stwierdzeniu wykonalności wyroku arbitrażowego nie stoi na przeszkodzie ewentualnemu późniejszemu uchyleniu tego wyroku (…).

2. W postępowaniu bowiem o uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego w kraju sąd bada jedynie wystąpienie przesłanek wymienionych w art. 1214 § 3 k.p.c. - nie ma wśród nich braku, nieważności, bezskuteczności czy utraty mocy zapisu na sąd polubowny - które odpowiadają tylko części podstaw badanych w sprawie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, tj. podstawom badanym przez sąd z urzędu na podstawie art. 1206 § 2 k.p.c. Dlatego też trzeba zgodzić się z zapatrywaniem, że w odniesieniu do wyroków arbitrażowych wydanych w kraju funkcję kontrolną realizuje przede wszystkim postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego.

1. Podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego zostały w treści art. 1206 k.p.c. podzielone na dwie kategorie, którym odpowiadają przesłanki wymienione w § 1 oraz § 2 przepisu. W przypadku podstaw wskazanych w § 1 sąd państwowy uwzględnia je tylko na wniosek strony, a więc jest związany podstawami przytoczonymi przez skarżącego. Podstawy wymienione w § 2 brane są natomiast pod uwagę z urzędu.

2. Klauzula porządku publicznego (…) jak każda klauzula generalna jest niedookreślona i nie ma wyczerpująco określonej listy zasad. Dlatego w każdej sprawie wymaga się rozważenia, czy jej okoliczności uprawniają do subsumpcji naruszenia jako uchybienia takim zasadom, które predestynowane są do podstawowych w porządku prawnym. Na podstawie wyrażonej w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. klauzuli porządku publicznego wyrok sądu arbitrażowego ulega uchyleniu wtedy, gdy zdeterminowane jego treścią skutki są nie do pogodzenia z określoną normą zaliczaną do podstawowych zasad tego porządku, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie dużą dyskrecjonalność.

3. [R]ozstrzygnięcie sądu polubownego musi korespondować z treścią żądania pozwu. W zależności od treści żądania może mieć w związku z tym charakter ustalający, zasądzający lub kształtujący prawo lub stosunek prawny.

4. [W]prawdzie art. 1188 § 1 k.p.c. nie wskazuje obligatoryjnych elementów pozwu w postępowaniu przed sądem polubownym, w tym dokładnego określenia żądania (...), jednak konieczność konkretyzacji żądania jako elementu determinującego przedmiot postępowania arbitrażowego można pośrednio wyprowadzić z art. 1202 zdanie pierwsze k.p.c.; może ona wynikać także z ustalonych przez strony lub określonych w regulaminie arbitrażowym zasad postępowania. Niezależnie od tego nie oznacza to jednak, że wyjście przez sąd polubowny poza granice żądania uchyla się od kontroli sądu państwowego.

5. [Z]asada kontradyktoryjności jest podstawową zasadą porządku prawnego. Zasada kontradyktoryjności oznacza prawo stron do prowadzenia sporu w sposób przez siebie obrany i przesuwa na nich ciężar gromadzenia materiału faktycznego i dowodowego, niezbędnego dla rozstrzygnięcia sprawy.

1. Z treści art. 1206 k.p.c. wynika w sposób jednoznaczny, że zawarte w nim wyliczenie podstaw skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ma charakter wyczerpujący. Kognicja sądu w takiej sprawie jest ograniczona tylko do zbadania, czy zachodzi powołana w skardze podstawa, którą może być jedna z okoliczności wymienionych w art. 1206 § 1 k.p.c. Poza tym w tym postępowaniu z urzędu, niezależnie od powołania w skardze, sąd bierze pod rozwagę przesłanki określone w art. 1206 § 2 k.p.c.

2. Uzasadnienie wyroku sądu polubownego nie wymaga spełnienia tych samych wymogów co uzasadnienie sądu powszechnego, zaś sąd polubowny nie jest zobligowany do zawarcia w jego treści precyzyjnej wykładni stosowanych przepisów prawa materialnego (…).

3. Klauzula porządku publicznego nie służy przeprowadzaniu kontroli merytorycznej orzeczenia sądu polubownego. Przy jej stosowaniu nie chodzi bowiem o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego.

4. Jeśli zaś chodzi o ocenę skarżonego orzeczenia pod kątem naruszenia naczelnych norm w poszczególnych dziedzinach prawa materialnego i procesowego, to w tym zakresie jako takie należało uwzględnić wskazywane w orzecznictwie takie zasady jak: - prawo do sądu, rozumiane jako prawo do rozpoznania sprawy przez niezależny sąd w ramach rzetelnie prowadzonego postępowania (…), - obowiązek naprawienia szkody przez stronę umowy, która nie wykonała lub nienależycie wykonała zobowiązanie, jeżeli zachodzi normalny związek przyczynowy między jej zachowaniem a szkodą (…), oraz obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym (…), - zasada, że odszkodowanie (zarówno z czynu niedozwolonego, jak i z kontraktu) należy się tylko wówczas, gdy poszkodowany poniósł szkodę (…), - zasada wolności gospodarczej i swobody umów oraz zasada autonomii woli stron i równości podmiotów (…), - zasada trwałości umów i sprawiedliwości kontraktowej oraz zasada kompensacyjnego charakteru odpowiedzialności, wyrażająca się w zakazie wprowadzania sankcji w postaci świadczeń pieniężnych wzbogacających jedną ze stron (…), - zasada mocy wiążącej prawomocnych orzeczeń sądowych (…) i związany z nią zakaz istnienia dwóch orzeczeń pomiędzy tymi samymi stronami, które odmiennie rozstrzygają tę samą kwestię (…), - obowiązek określenia w umowie elementów przedmiotowo istotnych (…).

5. [I]stnieje bardzo duża autonomia postępowania przed sądem polubownym, całkowicie zgodna z zamierzeniami ustawodawcy, wydatnie ograniczająca możliwości kontrolne sądu powszechnego. Podstawowym celem postępowania polubownego jest szybkość tego postępowania w zakresie załatwiania spraw cywilnych, a nie tworzenie dodatkowej fazy postępowania przedsądowego, bądź sądowego na wzór postępowania rozpoznawczego. Strony decydujące się na poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądowi polubownemu muszą liczyć się z tymi uwarunkowaniami, polegającymi także na nikłej kontroli zewnętrznej jego wyroków (…).

6. [R]ozpoznając skargę o uchylenie wyroku arbitrażowego, sąd państwowy w zasadzie nie bada rozstrzygnięcia sądu arbitrażowego co do meritum, a w szczególności nie kontroluje, czy wyrok ten znajduje podstawę w faktach przytoczonych w uzasadnieniu oraz czy fakty te zostały prawidłowo ustalone.

7. [J]edyne konieczne elementy motywów wyroku sądu polubownego to wskazania, na jakich faktach sąd się oparł i które okoliczności uznał za niezbędne dla rozpoznania sprawy.

[S]amo wykazanie ewentualnych błędów sądu polubownego w prowadzeniu postępowania lub w ocenie zebranego materiału albo w przyjętej ocenie prawnej dochodzonych roszczeń nie jest wystarczające do skutecznego zaskarżenia wyroku tego sądu przed sądem państwowym. Mogłoby to bowiem nastąpić wyłącznie w razie istnienia rażących i kardynalnych uchybień po stronie sądu polubownego, powodujących, że zaakceptowanie wydanego przez niego wyroku niemal w oczywisty sposób byłoby niemożliwe z uwagi na naruszenie podstawowych zasad prawa procesowego lub prawa materialnego.

1. [W] postępowaniu wszczętym wskutek skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego (…) sąd państwowy nie bada trafności oceny materiału dowodowego przeprowadzonej przez sąd polubowny, poprawności ustaleń faktycznych ani trafności wykładni i zastosowania norm prawa materialnego; nie jest przedmiotem oceny sądu państwowego zasadność określonego sposobu rozstrzygnięcia przez sąd polubowny spornego stosunku prawnego (…).

2. [I]stotą skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jest stworzenie mechanizmu kontrolnego, respektującego z jednej strony odrębność i autonomię sądownictwa polubownego, z drugiej zaś strony, zapobiegającego funkcjonowaniu w obrocie prawnym orzeczeń sądów niepaństwowych naruszających praworządność.

3. Postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie prowadzi do ponownego merytorycznego rozpoznania sporu między stronami, (…) lecz ma na celu wyłącznie zweryfikowanie twierdzeń skarżącego o wystąpieniu przytoczonych w skardze ustawowych podstaw uchylenia wyroku arbitrażowego.

1. Istota sądownictwa polubownego sprowadza się do trzech zasad: (i) niepaństwowym charakterze sądownictwa, (ii) zgodnej woli stron jako źródle umocowania do rozstrzygnięcia sporu oraz (iii) zrównaniu mocy prawnej wyroku sądu polubownego z mocą prawną wyroku sądu państwowego.

2. Orzeczenie sądu państwowego o uznaniu wyroku sądu polubownego lub stwierdzeniu jego wykonalności prowadzi do nadania temu wyrokowi takiej samej mocy, jaką mają orzeczenia sądów państwowych, co jednoznacznie potwierdza art. 1212 § 1 k.p.c. Takie orzeczenie, dzięki związanemu z nim orzeczeniu sądu państwowego, powinno być traktowane w obrocie tak samo, jak każde inne orzeczenie sądu państwowego, w tym korzysta z przymiotów wskazanych w art. 365 § 1 k.p.c.

3. Postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ma na celu wyłącznie zweryfikowanie twierdzeń skarżącego o wystąpieniu przytoczonych w skardze podstaw przewidzianych w art. 1206 § 1 pkt 2 k.p.c. oraz ocenę, czy nie zachodzi któraś z przesłanek przewidzianych w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c.

4. [O] ważności i skuteczności zapisu na sąd polubowny decydują przepisy obowiązujące w chwili sporządzania zapisu (…).

5. [W] treści zapisu [na sąd polubowny – dop. red.] wskazuje się nie określone indywidualnie strony sporu, lecz stosunek prawny lub przedmiot sporu, stąd też w wyniku zapisu oznaczone roszczenia (wierzytelności) uzyskują tę właściwość, iż spory o nie podlegają orzecznictwu sądu polubownego.

6. [S]koro stosunek prawny został poddany pod rozstrzygnięcie sądowi polubownemu, to sąd polubowny utrzymuje swoją kompetencję do jego rozstrzygnięcia, jednakże wskutek cesji cedent co do zasady traci możliwość dysponowania roszczeniem w znaczeniu materialnoprawnym, w istocie traci zdolność ugodową.

7. Klauzula porządku publicznego obejmuje zarówno podstawowe zasady porządku prawnego o charakterze procesowym, jak i materialnoprawnym. Porządek publiczny w płaszczyźnie procesowej może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego, a po drugie, skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się pogodzić z systemem prawa procesowego. Z kolei naruszenie przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego dla rozstrzygnięcia stosunku prawnego, z którego wynikł spór poddany pod osąd sądu polubownego, uzasadnia uchylenie jego wyroku jedynie wtedy, gdy łączy się z pogwałceniem podstawowych zasad porządku prawnego. Jednocześnie w przypadku braku zgodności orzeczenia z podstawowymi zasadami porządku prawnego nie chodzi o to, aby orzeczenie to było zgodne ze wszystkimi bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, ale o to czy wywarło ono skutek sprzeczny, nie dający się pogodzić z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego (…).

8. Zasada wykładni oświadczeń woli mieści się w klauzuli porządku publicznego. (…) do podstawowych zasad materialnoprawnego porządku publicznego zalicza się również m.in. zasadę swobody umów.

1. [P]rzez podstawowe zasady porządku prawnego należy rozumieć nie tylko normy konstytucyjne, ale i naczelne normy w poszczególnych dziedzinach prawa, przy czym chodzi zarówno o przepisy krajowe, jak i wynikające z obowiązujących w Polsce aktów prawa Unii Europejskiej, tak o charakterze materialnoprawnym, jak i procesowym.

2. [P]orządek publiczny w płaszczyźnie procesowej może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego, a po drugie, skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się pogodzić z systemem prawa procesowego. Z kolei naruszenie przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego dla rozstrzygnięcia stosunku prawnego, z którego wynikł spór poddany pod osąd sądu polubownego, uzasadnia uchylenie jego wyroku jedynie wtedy, gdy łączy się z pogwałceniem podstawowych zasad porządku prawnego.

3. Klauzula porządku publicznego jak każda klauzula generalna jest niedookreślona, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie szeroki zakres dyskrecjonalności. Przy jej stosowaniu nie chodzi o to, by orzeczenie sądu polubownego było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami, lecz o to, czy wywołało ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego. Merytoryczna kontrola orzeczeń sądów polubownych jest zatem ograniczona do naruszenia zasad porządku prawnego.

4. [P]odstawę uchylenia wyroku sądu polubownego mogą stanowić wyłącznie kwalifikowane naruszenia prawa materialnego lub procesowego, które sprowadzają się do tego, że wyrok jest nie do pogodzenia z normami prawa uznanymi za fundamentalne dla funkcjonowania systemu prawnego jako takiego. Oznacza to, że sama tylko nieprawidłowa wykładnia prawa materialnego ani też jego niewłaściwe zastosowanie przez sąd polubowny nie uzasadnia uwzględnienia skargi nawet jeśli doszłoby do naruszenia przepisów bezwzględnie obowiązujących (…).

5. [P]rzyznany sądownictwu polubownemu przez ustawodawcę szeroki zakres autonomii, również judykacyjnej, wyklucza możliwość dokonywania przez sąd powszechny w postępowaniu o uchylenie wyroku samodzielnych ustaleń faktycznych, czy kontrolowania - poza zakresem wyżej wskazanym - ustaleń stanowiących podstawę faktyczną wyroku sądu polubownego, którymi jest co do zasady związany (…). Sąd powszechny nie jest także sądem drugiej instancji w odniesieniu do wyroków sądów polubownych, co wyklucza możliwość wydania orzeczenia reformatoryjnego.

6. [O]cena, czy orzeczenie nie uchybia podstawowym zasadom porządku prawnego powinna być formułowana ostrożnie, w sposób zawężający i na gruncie okoliczności faktycznych danej sprawy.

7. Dopuszczalne jest więc dochodzenie odszkodowania na zasadach ogólnych z jednoczesnym żądaniem opublikowania oświadczenia odpowiedniej treści. Połączenie dwóch środków, co miało miejsce w sprawie, nie może przemawiać samo w sobie za ich nadmierną represyjnością i to w stopniu takim, który po myśli art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. uzasadniałby uchylenie zaskarżonego wyroku.

1. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego jest środkiem prawnym łączącym cechy nadzwyczajnego środka zaskarżenia, zwłaszcza skargi o wznowienie postępowania oraz powództwa o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego, w którym powód (skarżący) żąda wydania przez sąd państwowy wyroku uchylającego (znoszącego) istniejący, ukształtowany wyrokiem arbitrażowym stosunek prawny. Wyrok sądu powszechnego uwzględniający skargę ma charakter kasatoryjny, albowiem w takiej sytuacji sąd powszechny może wyrok sądu polubownego jedynie uchylić i to w zakresie żądanym przez skarżącego (…).

2. Skarga nie jest pomyślana jako środek prowadzący do merytorycznego rozpoznania przez sąd powszechny sporu rozstrzygniętego przez sąd polubowny. Istnieje bowiem duża autonomia postępowania polubownego (…) ograniczająca możliwości kontrolne sądu powszechnego. Strony decydując się na poddanie sporu sądowi polubownemu muszą się więc liczyć z tymi uwarunkowaniami, polegającymi także na nikłej kontroli zewnętrznej jego wyroków. Nie oznacza to jednak, że w razie poddania sporu rozstrzygnięciu sądu polubownego, strony muszą godzić się na każdy rodzaj uchybień tego sądu o charakterze procesowym i merytorycznym (…).

3. Rozpoznając skargę sąd państwowy bada sprawę jedynie w zakresie przyczyn wymienionych w kodeksie. W art. 1206 k.p.c. w sposób enumeratywny wymienia się podstawy, na których można oprzeć skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego. Różnica pomiędzy podstawami skargi wskazanymi w § 1 oraz § 2 art. 1206 k.p.c. polega przede wszystkim na tym, że podstawy wskazane w § 1 sąd powszechny bierze pod uwagę tylko na wniosek strony, podstawy wymienione w § 2 brane są zaś pod uwagę z urzędu (…).

4. [U]znaje się, że przypadek, w którym sąd polubowny orzeka ultra petita albo aliu, nie powinien uchylać się kontroli sądu państwowego. Założenie to należy uznać za zasadne także na tle kodeksu postępowania cywilnego, z zastrzeżeniem, że specyfika sądownictwa polubownego może uzasadniać elastyczniejsze podejście do oceny granic żądania niż w przypadku sądownictwa państwowego.

5. [W]prawdzie art. 1188 § 1 k.p.c. nie wskazuje obligatoryjnych elementów pozwu w postępowaniu przed sądem polubownym, w tym dokładnego określenia żądania (por. art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.), jednak konieczność konkretyzacji żądania jako elementu determinującego przedmiot postępowania arbitrażowego można pośrednio wyprowadzić z art. 1202 zdanie pierwsze k.p.c.; może ona wynikać także z ustalonych przez strony lub określonych w regulaminie arbitrażowym zasad postępowania (…).

6. Zasada równouprawnienia stron stanowi natomiast fundamentalną zasadę postępowania arbitrażowego, wyartykułowaną wprost w art. 1183 zdanie pierwsze k.p.c.

7. Procesowy porządek publiczny może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego. Po drugie, ocenie podlegają skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się one pogodzić z systemem prawa procesowego np. czy nie naruszają powagi rzeczy osądzonej, praw osób trzecich.

8. O sprzeczności wyroku z podstawowymi zasadami porządku prawnego można mówić wtedy, gdy chodzi o konstytucyjne zasady ustroju społeczno-gospodarczego oraz naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa materialnego (…).

9. Do porządku publicznego w rozumieniu art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. należą nie tylko zasada swobody umów i zasada pacta sunt servanda, ale i zasady ograniczające swobodę umów i ich trwałość (…).

10. [S]tosowanie przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego dla rozstrzyganego stosunku - przestrzeganie którego, co do zasady, nakazuje art. 1194 § 1 k.p.c. - podlega kontroli sądu powszechnego rozpoznającego skargę o uchylenie wyroku sądu arbitrażowego o tyle tylko, o ile wymaga tego zastosowanie, uwzględnianej z urzędu, klauzuli porządku publicznego.

1. Generalnie, wykluczone jest badanie przez sąd powszechny, czy orzeczenie objęte skargą zostało oparte na prawidłowo ustalonych faktach oraz w jaki sposób i czy poprawnie sąd polubowny interpretował stosowane przez siebie normy prawa materialnego (…).

2. Przy badaniu podstawy i przesłanek określonych w art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. istotne jest niezachowanie wymagań co do podstawowych zasad postępowania przed sądem polubownym, wynikających z ustawy lub określonych przez strony. Do takich zasad należy oparcie wyroku na ustalonym stanie faktycznym, co następuje po przeprowadzeniu postępowania dowodowego. (…). Jedynie więc wtedy, gdyby sąd państwowy uznał, że takie postępowanie nie zostało w ogóle przeprowadzone lub przeprowadzone niekompletnie, albo w oczywisty sposób przeprowadzono je wadliwie, uchybiając regułom logicznego rozumowania, wiązania ze sobą faktów w łańcuchu przyczynowo-skutkowym, wybiórczego dopuszczenia dowodów w sprawie, przeprowadzenia dowodów tylko jednej strony, z niezasadnym pominięciem dowodów wnioskowanych przez stronę przeciwną itp., można byłoby uznać, że nie zostały zachowane wymagania, o których jest mowa w art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. (…).

3. [O]czywista niezgodność wyroku sądu polubownego ze stanem faktycznym może stanowić o naruszeniu praworządności (…). Oznacza to, że nie w każdym wypadku stwierdzenie niezgodności wyroku ze stanem faktycznym prowadzić może do jego uchylenia. Przyjmuje się bowiem, że wniosek o naruszeniu praworządności jest uzasadniony wtedy, gdy skutek wyroku sądu polubownego godzi w podstawowe zasady porządku prawnego państwa (…).

1. Wyjście poza granice żądania może (…) stanowić naruszenie podstawowych zasad postępowania przed sądem polubownym (art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c.), względnie, w zależności od okoliczności sprawy, prowadzić do pozbawienia pozwanego możliwości obrony (art. 1206 § 1 pkt 2 k.p.c.). Nie ma również wątpliwości, że żądanie uchylenia wyroku sądu polubownego może dotyczyć całości wyroku lub jego części, a sąd jest związany zakresem zaskarżenia podanym przez stronę, co nie oznacza, że nie może uwzględnić żądania w części (…).

2. Wyrażony natomiast przez skład orzekający [w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2016 r., I CSK 305/15 – wstaw. własne] ogólny pogląd o związaniu sądu żądaniem uchylenia wyroku sądu polubownego w całości i przyjęcie, że uwzględnienie żądania w części dotyczy żądania innego rodzaju, nie zgłoszonego przez stronę wnoszącą skargę, jest odosobniony i nie znalazł kontynuacji w dalszym orzecznictwie, w tym także po zmianie modelu postępowania skargowego.

3. Postępowanie o uchylenie wyroku sądu polubownego ma charakter jednoinstancyjny, a wyrok może mieć jedynie charakter kasatoryjny lub oddalający skargę, co przy zasadzie związania sądu państwowego zakresem zaskarżenia czyni stosowanie art. 384 k.p.c. w tym postępowaniu, co do zasady, bezprzedmiotowym.

1. [P]odstawowymi zasadami porządku prawnego są zasady konstytucyjne oraz zasady innych dziedzin prawa, w tym prawa cywilnego, rodzinnego, prawa pracy oraz procesowego. Nie można jednak przyjmować, że wyrok sądu polubownego uchybia praworządności na tej tylko podstawie, że rozstrzygnięcie nie jest np. zgodne z niektórymi przepisami prawa materialnego (…).

2. Pozbawienie strony możności obrony jej praw przed sądem polubownym zachodzi wówczas, kiedy sąd polubowny nie zawiadomił strony o terminie rozprawy, po której ogłoszono wyrok, kiedy w ogóle nie wysłuchał strony lub nie dał stronie możności złożenia oświadczeń co do przedmiotu sprawy, gdy naruszona została zasada równego traktowania stron lub prawo strony do wysłuchania i przedstawienia dowodów, w przypadku uniemożliwienia stronie zaznajomienia się ze stanowiskiem przeciwnika, zgłoszonymi przez niego dowodami, uniemożliwienia ustosunkowania się do nich, pozbawienia strony możliwości przedstawienia i udowodnienia swoich racji (…). Nie stanowi zaś pozbawienia możności obrony swoich praw przez stronę niedopuszczenie i nieprzeprowadzenie powołanego przez nią dowodu (…).

3. [S]karżąca miała (…) minimum 3 tygodnie na ustanowienie nowego pełnomocnika [w postępowaniu przed sądem polubownym w niniejszej sprawie – dop. red.]. Fakt, iż zdecydowała się na to dopiero jeden dzień przed rozprawą (…) nie może stanowić podstawy do uchylenia wyroku sądu polubownego.

4. [S]tosowanie art. 1193 k.p.c. nie może zostać ograniczone do uchybień, które wystąpiły w toku postępowania przed sądem polubownym, dotyczyć bowiem powinno również czynności podejmowanych na etapie wyboru arbitra, w tym również skargi określonej w art. 1206 § 1 pkt 2 k.p.c. z tytułu naruszenia zasad dotyczących wyboru arbitra.

5. [J]eżeli podczas rozpoznawania sprawy przed sądem arbitrażowym, strona będąc reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika brała udział w czynnościach sądu i nie demonstrowała wówczas naruszeń proceduralnych, które wyeksponowała w skardze jako uzasadniające podstawy uchylenia wyroku sądu polubownego, wskazanej w art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c., to odwoływanie się do tak zidentyfikowanego uchybienia proceduralnego nie może odnieść skutku (…).

6. W związku z powyższym, w ocenie Sądu Apelacyjnego rozpoznającego przedmiotową sprawę, nie ma jakichkolwiek podstaw do uznania, że sporny wyrok Sądu Arbitrażowego (…) naruszał podstawowe zasady porządku prawnego Rzeczypospolitej. W szczególności nie może o tym świadczyć podnoszona przez skarżącą okoliczność uznania przez Sąd Arbitrażowy działań adw. R. D. podjętych przed wszczęciem postępowania jako działań pełnomocnika materialnego, w sytuacji kiedy w aktach sprawy nie znajduje się pełnomocnictwo materialne udzielone adw. R. D. przez skarżącą, które określałoby ewentualny zakres umocowania pełnomocnika.

7. [P]ostępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie prowadzi do ponownego merytorycznego rozpoznania sporu między stronami, lecz ma na celu wyłącznie zweryfikowanie twierdzeń skarżącego o wystąpieniu przytoczonych w skardze podstaw przewidzianych w art. 1206 § 1 k.p.c. oraz ocenę, czy nie zachodzi któraś z przesłanek przewidzianych w art. 1206 § 2 k.p.c., bez względu na to, czy skarżący ją powołał.

8. [N]ie można przyjmować, że wyrok sądu polubownego uchybia klauzuli porządku publicznego na tej tylko podstawie, że rozstrzygnięcie nie jest zgodne z niektórymi przepisami prawa materialnego (…).

9. [S]trona nie może skutecznie podnosić [w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego – dop. red.], iż skład sądu arbitrażowego był nieprawidłowy, skoro w postępowaniu przed tym sądem nie zgłosiła wniosku o wyłączenie wskazanego arbitra (…).

1. Odformalizowany charakter postępowania arbitrażowego przejawia się zarówno w sposobie prowadzenia rozprawy, jak i w bardziej liberalnych niż przed sądem powszechnym zasadach procesowych. Co szczególnie istotne, zwiększeniu szybkości postępowania ma służyć nie tylko sam jego przebieg przed sądem polubownym, ale również ograniczenie sądowej kontroli wyroków arbitrażowych.

2. Okoliczność, że nie wszystkie twierdzenia i dowody znalazły ostatecznie uznanie sądu polubownego i zostały przez ten sąd przyjęte za wystarczająco istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, nie świadczy bynajmniej o pozbawieniu strony możliwości obrony czy też naruszeniu zasady równości. Nie można też utożsamiać każdego przypadku niedopuszczenia przez sąd polubowny dowodów wnioskowanych przez stronę z pozbawieniem jej możliwości obrony (…). Należy podkreślić, że w postępowaniu przed sądem polubownym sąd ma (…) prawo nieuwzględnienia wniosków dowodowych stron, o ile uzna, że nie są konieczne do rozpoznania sprawy (…).

3. Uchylenie wyroku sądu polubownego uzasadnia (…) tylko taka obraza prawa materialnego, która prowadzi zarazem do rozstrzygnięcia naruszającego naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej. Innymi słowy, wyrok sądu polubownego może uchybiać praworządności, jeżeli w swym wyniku prowadzi do rozstrzygnięcia gwałcącego obowiązujące zasady państwa prawa (…).

4. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowym kontrola sprawowana przez sąd powszechny nad orzecznictwem arbitrażowym nie obejmuje weryfikacji prawidłowości ustalenia stanu faktycznego. Inne postrzeganie kognicji sądu państwowego prowadziłoby do zakwestionowania samodzielności sądownictwa arbitrażowego wypaczając tym samym nie tylko koncepcje leżące u podstaw jego funkcjonowania, ale także zamiar ustawodawcy, który ograniczył zakres ingerencji sądownictwa powszechnego do przypadków wyjątkowych, wyraźnie w ustawie wskazanych.

1. Istotą skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jest stworzenie mechanizmu kontrolnego respektującego z jednej strony odrębność i autonomię sądownictwa polubownego, z drugiej zaś strony zapobiegającego funkcjonowaniu w obrocie prawnym orzeczeń sądów niepaństwowych naruszających praworządność. Postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie prowadzi do ponownego merytorycznego rozpoznania sporu między stronami, lecz ma na celu wyłącznie zweryfikowanie twierdzeń skarżącego o wystąpieniu przytoczonych w skardze podstaw przewidzianych w art. 1206 k.p.c. Celem skargi jest bowiem uniemożliwienie utrzymania w mocy tylko takiego wyroku sądu polubownego, który uchybia elementarnym wymaganiom formalnym rozpoznawania sporów (…).

2. [Doktryna prawa – dop. red.] podnosi, że możliwości prowadzenia postępowania przed Sądem Polubownym [ds. Domen Internetowych przy Polskiej Izbie Informatyki i Telekomunikacji – dop. red.] nie wyklucza fakt, że po wniesieniu pozwu, w celu uniknięcia odpowiedzialności z tytułu naruszenia, zmieniona zostaje zawartość strony znajdującej się pod sporną domeną w sposób, który nie pozwala na stwierdzenie, że w danym momencie dochodzi do naruszenia cudzych praw.

3. Wykładnia celowościowa, funkcjonalna i porównawcza potwierdza, że art. 2 regulaminu Sądu Polubownego ds. Domen Internetowych przy Polskiej Izbie Informatyki i Telekomunikacji powinien być interpretowany w ten sposób, że kognicją tego sądu objęte jest badanie skutków prawnych związanych z faktem rejestracji, jak i skutków rejestracji następujących po zawarciu umowy o utrzymywanie domeny, z zastrzeżeniem że to sposób używania domeny, a nie sam fakt rejestracji pozwala zwykle na ocenę, czy doszło do takiego naruszenia (…).

4. Klauzula porządku publicznego obejmuje zarówno podstawowe zasady porządku prawnego o charakterze procesowym, jak i materialnoprawnym. Porządek publiczny w płaszczyźnie procesowej może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego, a po drugie, skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się pogodzić z systemem prawa procesowego.

5. [P]rawomocnością materialną w rozumieniu art. 365 i 366 k.p.c. cieszą się również wyroki sądów polubownych po ich uznaniu lub stwierdzeniu wykonalności (…).

6. Poddanie istniejącego między stronami sporu rozstrzygnięciu sądu polubownego nie uzasadnia wniosku, iż strony rezygnują z prawa do rzetelnego i wnikliwego postępowania, zapewniającego możliwość zaspokojenia godnego ochrony interesu prawnego stron.

1. [O] ważności i skuteczności zapisu na sąd polubowny decydują przepisy obowiązujące w chwili sporządzania zapisu.

2. Część polskiego porządku prawnego, podlegającego badaniu z urzędu w ramach przesłanki z art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c., stanowią przepisy prawa Unii Europejskiej. Orzecznictwo ETS/TSUE jednoznacznie przesądziło, że unijne przepisy prawa konkurencji stanowią część porządku publicznego, który musi być uwzględniany przez sądy krajowe w toku sprawowania przez nie kontroli nad orzeczeniami arbitrażowymi zgodnie z zasadą równoważności (ekwiwalentności).

3. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem ETS/TSUE, zasada równoważności prawa Unii Europejskiej wymaga, aby w sytuacji, w której krajowe przepisy postępowania nakładają na sąd krajowy obowiązek uwzględnienia żądania uchylenia wyroku sądu polubownego opartego na zarzucie naruszenia krajowych zasad porządku publicznego, sąd ten ma również obowiązek uwzględnić żądanie uchylenia takiego orzeczenia, jeżeli opiera się ono na zarzucie naruszenia unijnych zasad tego samego rodzaju (…).

4. [O]bowiązki nałożone na sądy krajowe w związku ze stosowaniem art. 108 ust. 3 TFUE rozciągają się również na sądy arbitrażowe.

1. [W] postępowaniu zainicjowanym na skutek skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, sąd państwowy nie bada trafności oceny materiału dowodowego przeprowadzonej przez sąd polubowny, poprawności ustaleń faktycznych oraz wykładni i zastosowania prawa materialnego. Nie jest przedmiotem oceny sądu państwowego także zasadność określonego sposobu rozstrzygnięcia przez sąd polubowny spornego stosunku prawnego. Istotą skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jest stworzenie mechanizmu kontrolnego respektującego z jednej strony odrębność i autonomię sądownictwa polubownego, z drugiej zaś strony zapobiegającego funkcjonowaniu w obrocie prawnym orzeczeń sądów niepaństwowych naruszających praworządność. Postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie prowadzi do ponownego merytorycznego rozpoznania sporu między stronami, lecz ma na celu wyłącznie zweryfikowanie twierdzeń skarżącego o wystąpieniu przytoczonych w skardze podstaw przewidzianych w art. 1206 k.p.c. Celem skargi jest bowiem uniemożliwienie utrzymania w mocy tylko takiego wyroku sądu polubownego, który uchybia elementarnym wymaganiom formalnym rozpoznawania sporów (…).

2. Podstawa z art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. jest uzasadniona wówczas, gdy skutek wyroku sądu polubownego godzi w podstawowe zasady porządku prawnego państwa. (…) przez podstawowe zasady porządku prawnego stanowiące podstawę oceny wyroku sądu polubownego należy rozumieć nie tylko normy konstytucyjne, ale i naczelne zasady w poszczególnych dziedzinach prawa, a badanie sprawy w zakresie podstawy uchylenia wyroku z art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. nie może wykraczać poza kwalifikowane naruszenie prawa. Klauzula porządku publicznego obejmuje zarówno podstawowe zasady porządku prawnego o charakterze procesowym, jak i materialnoprawnym. Porządek publiczny w płaszczyźnie procesowej może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego, a po drugie, skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się pogodzić z systemem prawa procesowego. Z kolei naruszenie przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego dla rozstrzygnięcia stosunku prawnego, z którego wynikł spór poddany pod osąd sądu polubownego, uzasadnia uchylenie jego wyroku jedynie wtedy, gdy łączy się z pogwałceniem podstawowych zasad porządku prawnego. Jednocześnie w przypadku braku zgodności orzeczenia z podstawowymi zasadami porządku prawnego nie chodzi o to, aby orzeczenie to było zgodne ze wszystkimi bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, ale o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny, nie dający się pogodzić z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego (…). Stosowanie przedmiotowej klauzuli nie służy bowiem usuwaniu wszelkich nieprawidłowości i wad wyroków sądów polubownych, ale ma chronić integralność porządku publicznego.

3. Prawo do rzetelnego postępowania stanowi filar demokratycznego państwa prawnego i z tych powodów jego naruszenie uzasadnia wniosek, iż nastąpiło uchybienie praworządności. (…) z tą właśnie sytuacją będziemy mieć do czynienia w szczególności w przypadku nierozpoznania zgłaszanego przez stronę zarzutu potrącenia. Zasada rzetelnego postępowania nakazuje rozpoznanie właściwie zgłoszonego przez stronę pozwaną zarzutu potrącenia.

4. [S]ąd Arbitrażowy nietrafnie odmówił rozpoznania zarzutu potrącenia, albowiem sam fakt nieobjęcia wierzytelności pozwanego zapisem na sąd polubowny nie stoi na przeszkodzie rozpoznaniu tegoż zarzutu.

Art. 1208 § 1 [k.p.c.] stanowi, że w przypadku złożenia wniosku o wykładnię wyroku, skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego może być wniesiona w terminie dwóch miesięcy od doręczenia przez sąd polubowny orzeczenia rozstrzygającego o tym wniosku.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że uchylenie wyroku sądu polubownego może nastąpić wyłącznie z przyczyn wymienionych w art. 1206 k.p.c., sąd nie może w ramach tego rodzaju postępowania rozpoznawać merytorycznie sporu pomiędzy stronami postępowania arbitrażowego, nie bada czy wyrok sądu polubownego nie pozostaje w sprzeczności z prawem materialnym i czy znajduje oparcie w faktach w nim przytoczonych, jak również czy fakty te zostały prawidłowo ustalone.

1. Istotą sądownictwa polubownego jest autonomia i swoboda działania stron, a sąd polubowny nie jest związany przepisami kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu przed sądem państwowym (art. 1184 § 2 k.p.c.). Obligują go jedynie bezwzględnie obowiązujące przepisy kodeksu postępowania cywilnego normujące postępowanie przed sądem polubownym (…).

2. Zakres prawomocnego rozstrzygnięcia przez sąd polubowny o zgłoszonym żądaniu musi wynikać z sentencji wyroku, a nie może być wywodzony z treści uzasadnienia (…).

3. [P]odstawa z art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. jest uzasadniona wówczas, gdy skutek wyroku sądu polubownego godzi w podstawowe zasady porządku prawnego państwa. Należy przez nie rozumieć nie tylko normy konstytucyjne o zasadniczym znaczeniu, ale i naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa materialnego i procesowego.

4. Sąd nie może w ramach postępowania o uchylenie wyroku sądu polubownego rozstrzygać merytorycznie sporu między stronami postępowania arbitrażowego. W konsekwencji nie może badać, czy wyrok sądu polubownego nie pozostaje w sprzeczności z prawem materialnym i czy znajduje oparcie w faktach podanych w jego uzasadnieniu, jak również czy fakty te zostały prawidłowo ustalone (…).

5. Zasada mocy wiążącej prawomocnych orzeczeń sądowych (art. 365 § 1 k.p.c.) jako element wartości chronionych konstytucyjnie i w porządku międzynarodowym wchodzi w skład podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczpospolitej Polskiej. Zasadą tą objęte są również orzeczenia sądów polubownych po uznaniu ich przez sąd państwowy lub stwierdzeniu ich wykonalności. Takie orzeczenie dzięki związanemu z nim rozstrzygnięciu sądu państwowego ma bowiem taką samą moc jak orzeczenie sądu państwowego (art. 1212 § 1 k.p.c.) (…).

6. [S]ąd państwowy nie powinien dopuścić do tego, by w obrocie prawnym znajdowały się dwa orzeczenia pomiędzy tymi samymi stronami, których wykonanie gwarantuje państwo, a które inaczej rozstrzygałyby tę samą kwestię, godziłoby to bowiem w powagę wymiaru sprawiedliwości i podważało zaufanie do sądów, kolidując z zasadą stabilności prawomocnych orzeczeń i pewności obrotu (…).

1. Ustawodawca nieprzypadkowo użył w art. 1197 § 2 k.p.c. słowa "motywy", podkreślając, że wyrok sądu polubownego nie musi odpowiadać w pełnym zakresie wymaganiom stawianym uzasadnieniom orzeczeń sądów państwowych. Jak już wyjaśniono w orzecznictwie, do uznania tych wymagań za spełnione wystarczy, jeżeli z uzasadnienia wyroku arbitrażowego można wywnioskować, jakimi przesłankami kierował się sąd polubowny rozstrzygając o żądaniach stron (…).

2. [W]ywodzona z zapisu kompetencja sądu polubownego nie ma charakteru swoistej prejurysdykcji - sąd polubowny rozstrzyga sprawę samodzielnie, w miejsce sądu państwowego, i do niego należy ustalenie podstawy faktycznej oraz ocena prawna sporu. Kontrola sprawowana nad sądownictwem polubownym przez sąd państwowy nie jest zatem równoznaczna z rozstrzyganiem sprawy ex novo, nie tylko w płaszczyźnie faktycznej, lecz także w płaszczyźnie prawnej (…).

3. [S]ąd państwowy, rozpoznając skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego, nie dokonuje wykładni umowy zawartej przez strony sporu, a tym samym nie stosuje samodzielnie powołanego przepisu, a jedynie (…) bada okoliczności wskazane w art. 1206 § 1 k.p.c., jeżeli skarżący się na nie powoła, a z urzędu okoliczności określone w art. 1206 § 2 k.p.c.

1. [P]ostępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie prowadzi do ponownego merytorycznego rozpoznania sporu między stronami, lecz ma na celu wyłącznie zweryfikowanie twierdzeń skarżącego o wystąpieniu przytoczonych w skardze podstaw przewidzianych w art. 1206 § 1 k.p.c. oraz ocenę, czy nie zachodzi któraś z przesłanek przewidzianych w art. 1206 § 2 k.p.c., bez względu na to, czy skarżący ją powołał (…).

2. Zastosowanie przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego w sprawie podlega kontroli sądu powszechnego tylko o tyle, o ile tego wymaga ocena wyroku pod kątem zgodności z zastrzeżoną w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. klauzulą porządku publicznego (…).

3. Wyrok sądu polubownego podlega uchyleniu na podstawie klauzuli porządku publicznego tylko wtedy, gdy naruszenie prawa materialnego przez sąd polubowny prowadzi do następstw niedających się pogodzić z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego, tj. do skutków sprzecznych w sposób oczywisty i rażący z tymi zasadami (…). Przeprowadzana ad casum ocena, czy orzeczenie narusza podstawowe zasady porządku prawnego, powinna być przy tym dokonywana ostrożnie, z preferencją dla wykładni zwężającej tego sformułowania (…).

4. W ujęciu abstrakcyjnym nie budzi wątpliwości, że ocena wyroku sądu polubownego pod kątem art. 1206 § 1 i 2 k.p.c. wymaga - w węższym albo szerszym zakresie - poczynienia ustaleń co do przebiegu szeroko rozumianego postępowania arbitrażowego (czynności procesowych stron, decyzji procesowych sądu arbitrażowego, oceny dowodów, ustaleń faktycznych oraz wykładni i zastosowania przez sąd polubowny wchodzących w grę przepisów prawa materialnego (…)), co dotyczy także sądu odwoławczego.

1. [N]aruszenie podstawowych zasad polskiego porządku prawnego może mieć miejsce zarówno w sferze prawa materialnego, jak i procesowego, co prowadzi do rozróżnienia materialnoprawnego porządku publicznego i procesowego porządku publicznego. Przez podstawowe zasady polskiego porządku prawnego należy rozumieć zasady konstytucyjne, a także naczelne zasady innych dziedzin prawa materialnego oraz procesowego; do tych ostatnich należy niewątpliwie zasada równości stron (…).

2. [N]ie stanowi pozbawienia możności obrony przez stronę przysługujących jej praw niedopuszczenie i nieprzeprowadzenie zawnioskowanego przez nią dowodu, jeśli sąd arbitrażowy należycie i zgodnie z przyjętymi zasadami umotywuje tę decyzję procesową (…).

3. Istotą skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jest (…) stworzenie mechanizmu kontrolnego respektującego z jednej strony odrębność i autonomię sądownictwa polubownego, z drugiej zaś strony zapobiegającego funkcjonowaniu w obrocie prawnym orzeczeń sądów niepaństwowych naruszających praworządność. Postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie prowadzi do ponownego merytorycznego rozpoznania sporu między stronami, lecz ma na celu wyłącznie zweryfikowanie twierdzeń skarżącego o wystąpieniu przytoczonych w skardze podstaw przewidzianych w art. 1206 § 1 k.p.c. oraz ocenę, czy nie zachodzi któraś z przesłanek przewidzianych w art. 1206 § 2 k.p.c., bez względu na to, czy skarżący ją powołał (…).

4. [Z]apis na sąd polubowny, regulamin stałego sądu polubownego lub przyjęte w inny sposób reguły postępowania nie mogą naruszać art. 1197 [k.p.c. – dop.]. Wyrok może zawierać elementy niewymienione w przepisie - przede wszystkim wchodzi w grę orzeczenie o kosztach postępowania.

5. Forma pisemna wyroku [sądu polubownego – dop.] jest obligatoryjna. Wyrok co do zasady powinien być podpisany przez wszystkich arbitrów, także głosujących przeciwko stanowisku większości. Jednak w razie wydania wyroku w składzie co najmniej trzyosobowym wystarczą podpisy większości arbitrów z podaniem przyczyny braku pozostałych. W doktrynie przyjmuje się, że wyrok uzyskuje moc prawną z chwilą podpisania.

6. Artykuł 1197 § 2 [k.p.c. – dop.] wymaga, by wyrok sądu polubownego zawierał motywy rozstrzygnięcia. Przy czym wskazanie motywów, którymi kierował się sąd polubowny przy wydaniu wyroku, nie musi odpowiadać wymaganiom przewidzianym dla postępowania sądowego przed sądem państwowym. W szczególności sąd polubowny nie jest zobowiązany do wskazania podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Z uzasadnienia jednak powinno wynikać, na jakich faktach sąd się oparł i które okoliczności uznał za niezbędne do rozstrzygnięcia sporu.

7. Artykuł 1197 [k.p.c. – dop.] nie wymaga co prawda, by wyrok sądu polubownego zawierał rozstrzygnięcie o żądaniach stron, jest to jednak oczywiste.

1. Klauzula porządku publicznego (…) jest niedookreślona, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie szeroki zakres dyskrecjonalności. Przy jej stosowaniu nie chodzi o to, by orzeczenie sądu polubownego było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami, lecz o to, czy wywołało ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego. Merytoryczna kontrola orzeczeń sądów polubownych jest zatem ograniczona do naruszenia zasad porządku prawnego (…). Strony decydując się na poddanie sporu sądowi polubownemu muszą się więc liczyć z tymi uwarunkowaniami, polegającymi także na nikłej kontroli zewnętrznej jego wyroków (…). Nie oznacza to jednak, że w razie poddania sporu rozstrzygnięciu sądu polubownego, strony muszą godzić się na każdy rodzaj uchybień tego sądu o charakterze procesowym i merytorycznym.

2. Przez podstawowe zasady porządku prawnego stanowiące podstawę oceny wyroku sądu polubownego należy rozumieć nie tylko normy konstytucyjne, ale i naczelne zasady w poszczególnych dziedzinach prawa (…), a badanie sprawy w zakresie podstawy uchylenia wyroku z art. 1206 § 2 pkt 2 KPC nie może wykraczać poza kwalifikowane naruszenie prawa (…).

3. Klauzula porządku publicznego obejmuje zarówno podstawowe zasady porządku prawnego o charakterze procesowym, jak i materialnoprawnym. Porządek publiczny w płaszczyźnie procesowej może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego, a po drugie, skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się pogodzić z systemem prawa procesowego (…).

4. O zgodności, czy niezgodności wyroku sądu polubownego z podstawowymi zasadami porządku prawnego rozstrzyga treść tego wyroku; nie można natomiast dokonywać takiej oceny na podstawie faktów i dowodów nieznanych sądowi polubownemu.

5. Nie można (…) z góry wykluczyć, że ze względu na skutki dla strony skarżącej, wyrok sądu polubownego zasądzający odsetki od innej daty niż wynikająca z postanowień umowy i właściwych przepisów prawa, będzie sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku publicznego, zwłaszcza, gdy rozbieżność czasowa jest znaczna (…).

1. Dokonując zapisu na sąd polubowny strony uchylają kompetencję sądownictwa państwowego do rozstrzygnięcia sporu, powierzając ją organowi działającemu z mocy woli stron. W konsekwencji, kontrola sprawowana przez sąd państwowy nad rozstrzygnięciem sądu polubownego, jakkolwiek niezbędna i gwarantowana ustawowo, nie ma charakteru kontroli instancyjnej i z założenia musi mieć niepełny charakter, ograniczony do najdalej idących uchybień i nadużyć arbitrażu, mających znaczenie nie tylko z punktu widzenia stron, lecz także interesu ogólnego (…).

2. [N]aruszenie przepisów prawa materialnego podlega badaniu w postępowaniu wywołanym skargą o uchylenie orzeczenia sądu polubownego jedynie wówczas, gdy naruszone przepisy wyznaczają zasady porządku publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, przy czym klauzulę porządku publicznego interpretować należy ściśle.

1. [P]ostępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie służy kontroli merytorycznej rozstrzygnięcia odpowiadającej przewidzianej w procedurze cywilnej apelacji. Merytoryczne badanie orzeczenia sądu polubownego przez sąd ogranicza się do oceny, czy zapadły wyrok nie narusza zasad porządku prawnego. Użyte przez ustawodawcę określenie "podstawowe zasady porządku prawnego" (art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c.) wskazuje jednoznacznie, że chodzi o takie naruszenia przepisów prawa materialnego, które prowadzą do pogwałcenia zasad państwa prawa (praworządności), a wyrok narusza naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej oraz godzi w obowiązujący porządek prawny, czyli narusza pryncypia ustrojowo-polityczne i społeczno-gospodarcze. Przeprowadzana ad casum ocena, czy orzeczenie narusza podstawowe zasady porządku prawnego, powinna być dokonywana ostrożnie, a wykładnia sformułowania zawartego w ustawie ma mieć raczej charakter zwężający.

2. [Z]a jedną z zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej należy uznać zasadę pacta sunt servanda.

1. [S]karga o uchylenie wyroku sądu polubownego przysługuje jedynie w ściśle określonych, tj. w enumeratywnie określonych w przepisie art. 1206 Kodeksu postępowania cywilnego sytuacjach. Sąd powszechny nie może natomiast w ramach postępowania o uchylenie wyroku sądu polubownego rozpoznawać merytorycznie sporu pomiędzy stronami postępowania arbitrażowego (…). Konsekwencją poddania sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego jest zatem ograniczenie wpływu sądów powszechnych na to, jak spór zostanie rozstrzygnięty.

2. [P]rzywołana konwencja [Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) – wstaw. własne] jest ratyfikowaną umową międzynarodową, której stroną jest także Rzeczpospolita Polska. Zgodnie zatem z art. 87 ust. 1 Konstytucji stanowi źródło powszechnie obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej. Nie sposób zatem uznać, że zastosowanie przywołanego przepisu Konwencji [art. 32 ust. 1 i 2 – wstaw. własne] mogło naruszać podstawowe zasady porządku prawnego w Rzeczpospolitej Polskiej.

3. [G]dyby nawet założyć (czego Sąd Apelacyjny nie czyni), że wykładnia prawa materialnego, w tym wypadku regulującego kwestię przedawnienia, dokonana przez sąd polubowny okazała się błędna, to nie sposób przyjąć, że takie uchybienia naruszają podstawowe zasady porządku prawnego. (…). Oceny tej nie zmienia w żadnej mierze fakt, że w bardzo zbliżonych stanach faktycznych, w sprawach między tymi samymi stronami, ten sam sąd polubowny, który występuje w tej sprawie, wydał rozstrzygnięcia na korzyść skarżącego.

1. [D]okonując zapisu na sąd polubowny strony świadomie rezygnują z poddania się rygorom obowiązującym w postępowaniu przed sądem powszechnym, w tym z niektórych gwarancji procesowych występujących w takim postępowaniu. Niepozbawione jest zatem słuszności twierdzenie, że przyjmując zapis na sąd polubowny strony samoograniczają swoje konstytucyjne prawo do sądu. Decydując się na poddanie ewentualnego sporu rozstrzygnięciu sądu polubownego muszą mieć świadomość zarówno pozytywnych, jak i negatywnych skutków zawarcia w klauzuli odpowiednich postanowień.

2. [S]ąd polubowny przy rozpoznawaniu spraw nie musi, tak jak sąd państwowy, stosować ściśle przepisów prawa materialnego, ale może oprzeć swoje orzeczenie również na zasadach słuszności lub też orzec według ogólnych zasad prawa. W konsekwencji, kontrola przez sąd powszechny rozstrzygnięć sądów polubownych jest ograniczona do ściśle określonych przepisami prawa wypadków (…).

3. [B]adanie sprawy w zakresie podstawy uchylenia wyroku z art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. nie może wykraczać poza kwalifikowane naruszenia prawa, a strony nie mogą skarżyć wyroku sądu polubownego, gdy ten został wydany po prawidłowo przeprowadzonym postępowaniu, ale nie odpowiada ich interesom. Skarga jest możliwa dopiero wtedy, gdy zostanie wykazane, że wyrok arbitrażowy narusza podstawowe zasady polskiego porządku prawnego (…).

4. [Z]godnie z art. 1197 § 2 k.p.c. wyrok sądu polubownego powinien zawierać motywy rozstrzygnięcia, co nie oznacza jednak, że uzasadnienie powinno być skonstruowane ściśle według reguł z art. 328 § 2 k.p.c. (…). Wynika to ze specyfiki postępowania przed sądem polubownym, które nie ma charakteru tak ściśle sformalizowanego, jak proces w postępowaniu cywilnym. Bez wątpienia natomiast uzasadnienie wyroku sądu polubownego powinno być czytelne i odzwierciedlać rozumowanie poddające się analizie pod kątem podstaw do uchylenia skargi (…).

1. Sąd powszechny (…) dokonuje oceny zasadności skargi [o uchylenie wyroku sądu polubownego – wstaw. własne] wyłącznie w świetle przesłanek z art. 1206 § 1 i 2 k.p.c., przy czym z urzędu pod uwagę bierze jedynie podstawy z art. 1206 § 2 k.p.c.

2. Naruszenie przepisów ogólnych cywilnego prawa procesowego, jak i naczelnych zasad postępowania cywilnego może stanowić uzasadnioną podstawę uchylenia wyroku sądu polubownego, jeżeli doprowadziło w swym wyniku do naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej lub zasad współżycia społecznego. Naruszenie naczelnych zasad prawnych obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej skutkować musi również - jeżeli stanowić ma podstawę uchylenia wyroku sądu polubownego - obrazą prawa materialnego.

3. O pozbawieniu strony możliwości obrony można byłoby mówić wtedy, gdyby sąd polubowny w ogóle uniemożliwił skarżącej i jej pełnomocnikowi procesowemu złożenie oświadczeń, zajęcie stanowiska procesowego na piśmie czy ustnie.

4. [S]przeczność wyroku sądu polubownego z porządkiem Rzeczypospolitej Polskiej nie oznacza, że wyrok taki nie może być sprzeczny z jakąkolwiek zasadą porządku prawnego państwa, a jedynie chodzi tu o sprzeczność z podstawowymi zasadami dla porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, chodzi tu o zasady konstytucyjne, ale także wynikające z prawa cywilnego procesowego i materialnego.

5. Pojęcie porządku publicznego jest pojęciem węższym niż praworządność, która wiąże się z obowiązkiem stosowania w zasadzie wszystkich norm prawnych, w tym bezwzględnie wiążących.

1. Zakres badania sądu państwowego i jego rozstrzygnięcie ograniczone są do zarzutów podniesionych w skardze o uchylenie wyroku sądu polubownego. Sąd państwowy uprawniony jest jedynie do sprawdzenia, czy zachodzą podane w skardze przyczyny żądania uchylenia wyroku (…) i tylko w tym ograniczonym zakresie postępowanie to podobne jest do postępowania przed sądem państwowym II instancji.

2. [J]eżeli strona miała możliwość podniesienia przed sądem polubownym zarzutu naruszenia jej prawa do obrony, ale tego nie uczyniła, wyłączona jest dopuszczalność powoływania zarzutu pozbawienia możliwości obrony przez tę stronę praw przed sądem polubownym, z uwagi na to, że nie doszło w rzeczywistości do pozbawienia jej możliwości obrony.

3. [W] postępowaniu zainicjowanym na skutek skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, sąd państwowy nie bada trafności oceny materiału dowodowego przeprowadzonej przez sąd polubowny, poprawności ustaleń faktycznych oraz wykładni i zastosowania prawa materialnego. Nie jest przedmiotem oceny sądu państwowego także zasadność określonego sposobu rozstrzygnięcia przez sąd polubowny spornego stosunku prawnego (…). Istotą skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jest bowiem stworzenie mechanizmu kontrolnego respektującego z jednej strony odrębność i autonomię sądownictwa polubownego, z drugiej zaś strony zapobiegającego funkcjonowaniu w obrocie prawnym orzeczeń sądów niepaństwowych naruszających praworządność.

4. W ramach kognicji sądu rozpoznającego skargę na orzeczenie sądu polubownego nie mieści się - co do zasady - kontrola zgodności tego orzeczenia z prawem materialnym, ani badanie prawidłowości ustaleń faktycznych, poza wyrokowaniem opartym na oczywiście wybiórczej i nierzetelnej ocenie dowodów.

5. [P]ostępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie prowadzi do ponownego merytorycznego rozpoznania sporu między stronami, lecz ma na celu wyłącznie zweryfikowanie twierdzeń skarżącego o wystąpieniu przytoczonych w skardze podstaw przewidzianych w art. 1206 § 1 k.p.c. oraz ocenę, czy nie zachodzi któraś z przesłanek przewidzianych w art. 1206 § 2 k.p.c., bez względu na to, czy skarżący ją powołał (…)

6. "Klauzula porządku publicznego", jak każda klauzula generalna, jest niedookreślona, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie dużą dyskrecjonalność. Niemniej na jej podstawie kontrola elementów składających się na orzeczenie sądu polubownego nie może przybierać rozmiarów właściwych dla kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia. Zakaz kontroli merytorycznej orzeczenia związany jest z istotą stosowania klauzuli porządku publicznego. Przy jej stosowaniu nie chodzi bowiem o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego (…).

7. W orzecznictwie wskazuje się, że naruszenie przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego dla rozstrzyganego stosunku, którego przestrzeganie - co do zasady - nakazuje art. 1194 § 1 k.p.c., uzasadnia uchylenie wyroku tego sądu jedynie wtedy, gdy łączy się z pogwałceniem podstawowych zasad porządku prawnego (…). W takim właśnie zakresie ingerencji sądu powszechnego w orzeczenie sądu polubownego wyraża się podstawowa różnica pomiędzy postępowaniem wszczętym na skutek apelacji, a postępowaniem wszczętym na skutek skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego.

Zgodnie z art. 1207 § 1 i 2 k.p.c., do skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego stosuje się odpowiednio art. 368, zaś do postępowania ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego stosuje się odpowiednio przepisy o apelacji.

1. Konsekwencją poddania sporu pod rozstrzygniecie sądu polubownego jest ograniczenie wpływu sądów powszechnych na to, jak spór zostanie rozstrzygnięty. Rozpoznając skargę, sądy nie badają w zasadzie wyroków arbitrażowych co do meritum. Kontrolują je tylko w ograniczonym zakresie – wyłącznie co do przesłanek określonych w art. 1206 k.p.c.

2. Jedynie normy bezwzględnie wiążące (ius cogens) - i to tylko te, którym przypisuje się podstawowe znaczenie - mogą uzasad­niać odwołanie się do klauzuli porządku publicznego. Mogą to być normy o charakterze ustrojowym, materialnym lub procesowym - ich rola w krajowym systemie prawnym musi być jednak szcze­gólna. Stosowanie klauzuli porządku publicznego nie ma bowiem służyć korekcie wszelkich nieprawidłowości pojawiających się w orzecznictwie arbitrażowym, lecz raczej ochronie integralności porządku publicznego. Ocena, czy zachodzi podstawa do za­stosowania klauzuli porządku publicznego powinna być dlatego formułowana ad casum w sposób zwężający (…).

3. Nie jest w szczególności zadaniem sądu powszechnego kontro­la, czy wyrok arbitrażowy znajduje oparcie w faktach przytoczo­nych w motywach rozstrzygnięcia oraz czy fakty te zostały pra­widłowo ustalone (…).

4. Klauzula porządku publicznego, w myśl art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c., ma charakter klauzuli generalnej. Dlatego też jej konkretyzacja należy do sądów (…). Ze względu na jej nieokreśloność, sędziom pozostawiona jest duża swoboda. Ponadto, biorąc pod uwagę okoliczność, że rozstrzygnięcie arbitrażowe jest wyrazem określonej woli osób uprawnionych w kompetencje do orzekania, klauzula ma być swoistego rodzaju „wentylem bezpieczeństwa” zabezpieczającym przed nieakceptowanymi skutkami funkcjonowania w obrocie wyroku sądu polubownego wydanego z naruszeniem podstawowych zasad porządku prawnego.

5. [T]ylko zarzut (lub obawa) sprzeczności z klauzulą porządku publicznego może uzasadniać merytoryczną kontrolę orzeczenia arbitrażowego.

6. Przez podstawowe (…) zasady [porządku prawnego RP] należy rozumieć zasady konstytucyjne oraz zasady innych dziedzin pra­wa, w tym prawa cywilnego, rodzinnego, prawa pracy i prawa procesowego (…).

7. Za podstawowe zasa­dy polskiego porządku prawnego przyjmuje się w doktrynie i orzecznictwie następu­jące zasady: w zakresie prawa procesowego m.in.: zasadę równego traktowania stron; a w zakresie prawa materialnego m.in.: zasadę restytucyjnego charakteru odpowie­dzialności odszkodowawczej, zasadę autonomii woli stron i równości podmiotów, za­sadę pacta sunt servanda, zasadę równego traktowania wierzycieli w postępowaniu układowym, zasadę wolności gospodarczej ^. Odnosząc się do procesowego porządku prawnego należy podkreślić, iż ocenie podlegają dwie kwestie: po pierwsze - zgodność procedury arbitrażowej w następstwie której doszło do wydania wyroku sądu polu­bownego i po drugie - skutki wyroku arbitrażowego po jego uznaniu lub stwierdzeniu wykonalności z punktu widzenia zgodności z systemem prawa procesowego, w tym także wpływaniem wyroku na sytuację prawną osób trzecich. Natomiast w zakresie materialnoprawnego porządku prawnego kontrola wyroku sądu polubownego powinna polegać na porównaniu roz­strzygnięcia zawartego w wyroku arbitrażowym z hipotetycznym rozstrzygnięciem, jakie powinno zapaść z uwzględnieniem podstawowych zasad porządku prawnego. Następnie dopiero skonfrontowanie go z rozstrzygnięciem arbitrów pozwala na ocenę, czy doszło do naruszenia porządku publicznego, czy też nie. Nie wystarczy przy tym jakiekolwiek stwierdzenie sprzeczności, lecz tylko takie, które wiąże się z naruszeniem podstawowych wartości (zasad), które dane normy wyrażają lub chronią.

8. Sąd państwowy, który będzie orzekał o uznaniu (stwierdzeniu wykonalności) kolejnego orzeczenia nie może pominąć faktu, że w tej samej sprawie wypowiedział się już sąd państwowy. Należy wobec tego stwierdzić, że z art. 365 § 1 k.p.c. wynika, iż sąd orzekający o uznaniu drugiego orzeczenia arbitrażowego, jako związany wcześniejszym orzeczeniem, także sądu państwowego, nie powinien dopuścić do tego, aby w obrocie prawnym znalazły się dwa orzeczenia, które w tej samej sprawie pomiędzy tymi samymi stronami inaczej rozstrzygnęły tę samą kwestię, godziłoby to bowiem w powagę wymiaru sprawiedliwości i podważało zaufanie do sądów, czyli byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczpospolitej Polskiej.

Zakaz kontroli merytorycznej (zasadności) orzeczenia sądu polubownego związany jest z istotą stosowania klauzuli porządku publicznego. Przy jej stosowaniu nie chodzi bowiem o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego. Procesowy porządek publiczny może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego. Po drugie, ocenie podlegają skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się one pogodzić z systemem prawa procesowego (…).

1. Jeżeli (…) skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego oparta jest na tym, że wyrok uzyskano za pomocą przestępstwa lub na podstawie podrobionego lub przerobionego dokumentu albo jeżeli jest oparta na zarzucie powagi rzeczy osądzonej, może być wniesiona w terminie liczonym od dnia, w którym strona dowiedziała się o tej podstawie.

2. Zapis na sąd polubowny jest umową, do której stosuje się przepisy kodeksu cywilnego.

1. Powoływanie się na obiektywną bezprawność działania drugiej strony umowy i ewentualny zbieg podstaw odpowiedzialności nie uchyla właściwości sądu polubownego.

2. [W]yrok sądu polubownego może być poddany ocenie w kontekście procesowego porządku publicznego. Ocenie podlega zgodność z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego (…).

3. Przeprowadzenie przez sąd polubowny postępowania z pominięciem zaoferowanego przez stronę dowodu może uzasadniać zarzut naruszenia art. 1183 k.p.c., ale tylko wówczas, jeżeli dowód ten był konieczny do rozstrzygnięcia sprawy (…).

4. Kontrola elementów składających się na orzeczenie sądu polubownego nie może przybierać rozmiarów właściwych kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia.

5. Sąd polubowny przy rozpoznawaniu spraw może kierować się wyczuciem prawnym i nie musi - tak jak sąd powszechny - stosować ściśle przepisów prawa materialnego, ale może oprzeć swoje orzeczenie również na zasadach słuszności lub dobrej wiary. Na podstawie wyrażonej w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. klauzuli porządku publicznego wyrok sądu arbitrażowego ulega zatem uchyleniu wtedy, gdy zdeterminowane jego treścią skutki są nie do pogodzenia z określoną normą zaliczaną do podstawowych zasad tego porządku (…).

6. Wyrok Sądu Polubownego chroniący jednego ze wspólników, obciążonego umownym ryzykiem niepowodzenia przedsięwzięcia gospodarczego, nie narusza pewności obrotu i zasady bezpieczeństwa obrotu w sytuacji, w której inwestor (Fundusz) mógł ograniczyć własne ryzyko ekonomiczne wynikające z zaangażowania środków finansowych poprzez prawidłowe, zgodne z umową, a przede wszystkim lojalne działanie.

7. [P]rzy stosowaniu klauzuli porządku publicznego nie chodzi od weryfikację, czy oceniane orzeczenie sądu polubownego jest zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy skutki tego orzeczenia są sprzeczne z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego.

1. Sama potencjalna możliwość uchylenia wyroku oddalającego skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest podstawą do zawieszenia z urzędu postępowania wywołanego wnioskiem o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego. Nastąpić to mogłoby jedynie na zgodny wniosek stron (art. 178 k.p.c.) (…).

2. Strona, powołując (…) dokument jako dowód w sprawie, powinna (…) mieć świadomość, że może on zostać wykorzystany przez sąd polubowny dla ustalenia stanu faktycznego czy wykładni oświadczeń woli stron.

3. Decydując się powołać w postępowaniu przed sądem polubownym na porozumienie z 29 października 2014 r., strona musiała się liczyć z tym, że może ono zostać wykorzystane przez sąd polubowny również na niekorzyść strony, która się powołała na porozumienie.

4. Porozumienie, o którym mowa (…). Znajdujące się w jego treści postanowienie, że „porozumienie może zostać ujawnione Sądowi Arbitrażowemu w zakresie, w jakim będzie to konieczne, jednakże nie zostanie wykorzystane jako dowód na korzyść którejkolwiek ze stron ani nie będzie stanowiło podstawy do interpretacji jakichkolwiek postanowień umowy” (…) nie ustanawiało podstawowej zasady postępowania wiążącej sąd polubowny. Zakaz wykorzystywania tego dokumentu jako dowodu wiązał strony umowy. Polska procedura cywilna nie zna umów dowodowych. Trudno bowiem przyjąć, że strony umową mogą wyłączyć przepisy postępowania w zakresie zakazów dowodowych i to z mocą wiążącą dla sądu, poza wyjątkami, które wynikałyby z przepisów prawa. Powołanie się przez stronę na porozumienie (…) jako dowód w sprawie mogłoby być ewentualnie oceniane jako nielojalność kontraktowa stron (…).

5. W myśl art. 1217 k.p.c. w postępowaniu o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego w Rzeczypospolitej Polskiej sąd nie bada okoliczności, o których mowa w art. 1214 § 3 k.p.c. (tożsamych z określonymi w art. 1206 § 2 k.p.c.), jeżeli skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego została prawomocnie oddalona. Przepis art. 1217 k.p.c. stanowi o innym niż dotyczące stosunku prawnego (wynikającym z art. 365 k.p.c.) związaniu prawomocnym wyrokiem oddalającym skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego, odnoszącym się bowiem do kwestii dopuszczalności zapisu na sąd polubowny i zagadnienia klauzuli porządku publicznego. Z art. 1217 k.p.c. wynika, że sąd państwowy jest związany stwierdzeniem o dopuszczalności zapisu na sąd polubowny oraz że wyrok sądu polubownego nie jest sprzeczny z klauzulą porządku publicznego i dlatego zagadnień tych nie bada po prawomocnym oddaleniu skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego.

6. [A]rt. 1210 k.p.c. Zgodnie z nim sąd na posiedzeniu niejawnym może wstrzymać wykonanie wyroku sądu polubownego, może jednak uzależnić wstrzymanie od złożenia zabezpieczenia. Nie może umknąć, że przepis ten stanowi część regulacji postępowania wywołanego skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego (tytuł VII w części piątej w księdze czwartej kodeksu postępowania cywilnego – art. 1205-1211 k.p.c.), a jego przedmiotem jest wstrzymanie wykonania wyroku sądu polubownego. Nie stanowi on podstawy do wstrzymania innych orzeczeń.

7. [W] aktualnym stanie prawnym jedyną podstawą wniesienia zażalenia na postanowienie sądu apelacyjnego w przedmiocie stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego w Rzeczypospolitej Polskiej jest art. 1214 § 4 k.p.c.

1. [U]żyte w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. określenie "podstawowe zasady porządku prawnego" odnosi się do takiego naruszenia przepisów prawa materialnego, które prowadzą do pogwałcenia zasad państwa prawnego (zasad praworządności), a wydany wyrok narusza naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej oraz godzi w obowiązujący porządek prawny, czyli narusza pryncypia ustrojowo-polityczne i społeczno-gospodarcze (…).

2. [O]cena przeprowadzana w konkretnej sprawie co do tego, czy orzeczenie narusza podstawowe zasady porządku prawnego powinna być dokonywana ostrożnie, a wykładnia sformułowania zawartego w ustawie ma mieć raczej charakter zwężający (…).

3. [D]ecydując się w umowie na poczynienie zapisu na sąd polubowny, strony stosunku cywilnoprawnego świadomie rezygnują z formalnej ochrony dawanej uczestnikom procesu sądowego przez rozmaite przepisy kodeksu postępowania cywilnego (…). W rezultacie godzą się także na warunki procesowe, które polegają na znacznej autonomii przebiegu postępowania polubownego, doprowadzając do nikłej kontroli zewnętrznej wyroków takiego sądu (…).

4. [T]akże procesowy porządek publiczny może być podstawą oceny orzeczenia sądu polubownego i to w dwóch aspektach: oceny zgodności procedury prowadzącej do wydania orzeczenia przez ten sąd z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego oraz skutki takiego orzeczenia z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dadzą się pogodzić z systemem prawa procesowego.

5. [P]ojęcie "motywów" w rozumieniu art. 1197 § 2 k.p.c. nie oznacza dosłownie "uzasadnienia" w rozumieniu kodeksu postępowania cywilnego i celowo w powołanym przepisie jest użyte słowo "motywy", a nie "uzasadnienie". Jednak w treści motywów powinny się znaleźć te elementy rozumowania składu orzekającego w sądzie arbitrażowym, które wskazywać będą na trafność (zasadność) rozstrzygnięcia w świetle całokształtu materiałów zebranych w sprawie.

6. Prowadzenie sprawiedliwego procesu należy zarówno do sądu państwowego jak do sądu polubownego. To, że sąd polubowny nie jest związany przepisami postępowania przed sądem państwowym i że na podstawie art. 1184 k.p.c. sam ustala zasady i sposób postępowania przed nim, stosownie do uzgodnienia ze stronami i tak jak uzna to za właściwe, nie oznacza dowolności w odniesieniu do pryncypiów sądowego postępowania cywilnego, mającego kontradyktoryjny charakter.

1. [W] postępowaniu zainicjowanym na skutek skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, sąd państwowy nie bada trafności oceny materiału dowodowego przeprowadzonej przez sąd polubowny, poprawności ustaleń faktycznych oraz wykładni i zastosowania prawa materialnego. Nie jest przedmiotem oceny sądu państwowego także zasadność określonego sposobu rozstrzygnięcia przez sąd polubowny spornego stosunku prawnego (…). Istotą skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jest bowiem stworzenie mechanizmu kontrolnego respektującego z jednej strony odrębność i autonomię sądownictwa polubownego, z drugiej zaś strony zapobiegającego funkcjonowaniu w obrocie prawnym orzeczeń sądów niepaństwowych naruszających praworządność.

2. Postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie prowadzi do ponownego merytorycznego rozpoznania sporu między stronami, lecz ma na celu wyłącznie zweryfikowanie twierdzeń skarżącego o wystąpieniu przytoczonych w skardze podstaw przewidzianych w art. 1206 § 1 k.p.c. oraz ocenę, czy nie zachodzi któraś z przesłanek przewidzianych w art. 1206 § 2 k.p.c., bez względu na to, czy skarżący ją powołał (…).

1. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest (…) zwykłym środkiem zaskarżenia (np. apelacją), w ramach którego sąd może dokonywać ponownej oceny merytorycznej sprawy i trafności merytorycznego rozpoznania sprawy przez sąd polubowny. Stąd też ustawodawca (…) przewidział jedynie ściśle określone podstawy skargi. Natomiast przewidział (…), że z urzędu można wziąć pod uwagę jedynie dwie okoliczności, a mianowicie, że spór nie mógł być poddany pod rozstrzygniecie sądu polubownego lub wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP.

2. [D]o wykładni klauzuli porządku publicznego mogą być wykorzystane doświadczenia ze stosowaniem klauzuli porządku publicznego w międzynarodowym postępowaniu cywilnym i prawie prywatnym międzynarodowym (…).

3. [S]przeczność wyroku sądu polubownego z porządkiem publicznym RP nie oznacza, że wyrok taki może być sprzeczny z jakąkolwiek zasadą porządku prawnego państwa, a jedynie chodzi tu o sprzeczność z podstawowymi zasadami dla porządku prawnego RP, chodzi tu zatem o zasady konstytucyjne, ale także wynikające z prawa pracy, prawa rodzinnego, cywilnego procesowego (…). Pojęcie zatem porządku publicznego jest pojęciem węższym niż praworządność, która wiąże się z obowiązkiem stosowania w zasadzie wszystkich norm prawnych, w tym bezwzględnie wiążących. Za podstawowe zasady porządku publicznego w zakresie postępowania cywilnego traktuje się w doktrynie: zasadę równego traktowania stron postępowania przed sądem polubownym, czy prawa materialnego np. zasady swobody umów, pacta sunt servanda.

4. Należy pamiętać, że sąd polubowny ma dużo większą swobodę prowadzenia postępowania, w tym postępowania dowodowego, aniżeli sąd państwowy. Zgodnie z art. 328 § 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku sądu powszechnego powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia (…). Tymczasem zgodnie z art. 1197 § 2 k.p.c. wyrok sądu polubownego powinien zawierać jedynie motywy rozstrzygnięcia. (…). Wskazanie motywów, którymi kierował się sąd polubowny przy wydaniu wyroku, nie musi odpowiadać wymaganiom przypisanym dla postępowania sądowego przed sądem państwowym. W szczególności sąd polubowny nie jest zobowiązany do wskazania podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Z uzasadnienia jednak powinno wynikać, na jakich faktach sąd się oparł i które okoliczności uznał za niezbędne do rozstrzygnięcia sporu.

5. [C]harakter postępowania przed sądem polubownym dopuszcza możliwość zastosowania reguł określonych w art. 322 k.p.c.

6. [G]ranice swobody sądu polubownego w przeprowadzaniu postępowania dowodowego wyznaczają wymogi wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności niezbędnych dla rozstrzygnięcia sprawy oraz równego traktowania stron postępowania. Pozbawienie strony możliwości obrony praw należy rozumieć w znaczeniu ścisłym. Odrzucenie przez sąd polubowny zaoferowanego przez stronę dowodu dlatego, że dowód ten został uznany za zbędny, nie stanowi pozbawienia strony możliwości obrony. Sąd polubowny nie jest bowiem związany nawet bezwzględnie obowiązującymi przepisami procesowymi (…).

7. Sąd arbitrażowy ma bowiem jak każdy sąd uprawnienie do oceny umowy w kontekście, czy z jej postanowień wynikają dla jednej czy też obydwu stron określone uprawnienia i obowiązki. Jeśli ocena dokonana w tym zakresie, uwzględniająca zgodny zamiar stron i cel umowy, została dokonana w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym także przesłuchanie stron, to nie można traktować oceny niekorzystnej dla jednej ze stron jako naruszenie podstawowej zasady porządku publicznego.

8. [D]o podstawowych zasad porządku prawnego zaliczono m.in. zasadę odpowiedzialności cywilnej za wyrządzoną szkodę (…), zasadę restytucyjnego charakteru odpowiedzialności odszkodowawczej (…).

1. Reguły oceny dowodów, określone w Dziale III Rozdziale 1 k.p.c., w tym - art. 233 k.p.c. - nie są wiążące w postępowaniu przed sądem polubownym, w którym zasadą jest uzgodnienie zasad i sposobu postępowania przez same strony, a w braku takich uzgodnień - prowadzenie postępowania przez sąd polubowny w taki sposób, jaki uzna za właściwy (art. 1184 k.p.c.).

2. [S]ąd powszechny, rozpoznając skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego, nie bada, czy wyrok ten znajduje należyte oparcie w materiale faktycznym sprawy (o ile nie jest od niego całkowicie oderwany, co nie miało miejsca w przedmiotowej sprawie), ani nie kontroluje prawidłowości dokonanych przez ten sąd ustaleń faktycznych, którymi co do zasady jest związany, o ile nie zaistniała podstawa do uchylenia wyroku, przywołana w skardze. Jeśli zaś chodzi o ocenę, czy wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego, tj. o przesłankę uchylenia wyroku tego sądu w oparciu o art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c., to przy ocenie tej uwzględnia się treść wyroku, a nie prawidłowość postępowania przed sądem arbitrażowym.

3. Przez zasady porządku prawnego stanowiące podstawę oceny wyroku sądu arbitrażowego należy rozumieć normy konstytucyjne, a także normy prawne w poszczególnych dziedzinach prawa. W każdym jednak przypadku chodzi o normy naczelne, mające charakter podstawowy. Na podstawie wyrażonej w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. klauzuli porządku publicznego wyrok sądu polubownego podlega uchyleniu tylko wtedy, gdy zdeterminowane jego treścią skutki są nie do pogodzenia z określoną normą zaliczaną do podstawowych zasad tego porządku (…).

4. Częściowe (czy całkowite) zaspokojenie wierzytelności objętej wyrokiem Sądu Polubownego nie należy natomiast do ustawowo określonych w art. 1206 k.p.c. podstaw uchylenia wyroku tego Sądu.

1. Zarzut dotyczący nieprawidłowości przy dokonywaniu wyboru arbitra nierozerwalnie łączy się z naruszeniem zasad postępowania przed sądem arbitrażowym, w tym także z (…) naruszeniem równości stron w postępowaniu.

2. Przepis art. 1193 k.p.c. wyraźnie stanowi, że istnieje prekluzja zarzutów dotyczących uchybienia przepisom względnie wiążącym lub zasadom postępowania ustalonym przez same strony, w tym zasadom zawartym w regulaminie arbitrażowym.

3. [P]rzeprowadzenie przez sąd polubowny postępowania z pominięciem zaoferowanego przez stronę dowodu może uzasadniać zarzut naruszenia art. 1183 k.p.c., jeżeli dowód ten był konieczny do rozstrzygnięcia sprawy.

4. Brak (…) inicjatywy dowodowej, mimo przedstawionych wniosków przez obie strony w zakresie powołania kolejnego biegłego przez Sąd Arbitrażowy, należy ocenić jako nierozpoznanie istoty sprawy, a takie zachowanie stanowi bez wątpienia naruszenie podstawowych zasad porządku publicznego RP (…). Jak wskazuje się w doktrynie, także naruszenie podstawowych, naczelnych zasad postępowania stanowi naruszenie podstawowych zasad porządku publicznego (…).

5. [K]ontraktu, zgodnie z brzmieniem którego arbitrażowi poddane zostały spory związane lub wynikłe na tle kontraktu lub wykonania robót, czy to w czasie wykonania robót lub po ich ukończeniu, czy przed odmówieniem wykonania lub innym przerwaniem kontraktu czy po, włącznie ze sporami co do opinii, polecenia, ustalenia, świadectwa lub ocen dokonanych przez inżyniera. (…). Takiego rodzaju postanowienia zawierające zapis na sąd polubowny (…) należy traktować szeroko, obejmując nim nie tylko roszczenia kontraktowe dochodzone bezpośrednio na podstawie umowy, ale także roszczenia dochodzone na innych podstawach prawnych, w tym z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia czy zadośćuczynienia za wyrządzoną krzywdę.

6. [S]koro miejscem arbitrażu była Rzeczpospolita Polska i tutaj doszło do rozpoznania sprawy oraz wydania wyroku końcowego przez Sąd Arbitrażowy, zastosowanie znajdzie przepis art. 1205 § 1 k.p.c., który uzasadnia właściwość sądu polskiego do rozpoznania skargi o uchylenie wyroku takiego sądu polubownego (…).

Przedefiniowanie charakteru skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ma w ocenie Sądu Apelacyjnego szczególnie doniosłe znaczenie dla wykładni przepisu art. 1208 k.p.c. w jego części dotyczącej właściwości miejscowej sądu apelacyjnego, do którego wnosi się skargę. Jest to sąd apelacyjny, na obszarze którego znajduje się sąd, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokonały zapisu na sądu polubowny. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że podmiot inicjujący niniejsze postępowanie (skarżąca) był stroną pozwaną w postępowaniu polubownym. Zatem, stojąc na stanowisku, że skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest powództwem, a nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, nie można traktować skarżącej jak powoda. Wobec czego nie przysługuje jej uprawnienie powołania się na właściwość przemienną.

1. Wskazać należy, że w sprawie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego odpowiednie zastosowanie znajdują, zgodnie z art. 1207 § 1 i 2 k.p.c., przepisy o apelacji, z modyfikacjami wynikającymi z tytułu VII części piątej kodeksu postępowania cywilnego. Pomimo kontrolnego charakteru, skarga nie jest jednak środkiem zaskarżenia, zaś rolą sądu powszechnego, odmiennie niż ma to miejsce w postępowaniu apelacyjnym, nie jest ponowne merytoryczne rozpoznanie sprawy rozstrzygniętej wyrokiem sądu polubownego z zastosowaniem przepisów prawa materialnego i procesowego. W postępowaniu przed sądem państwowym wszczętym skargą sąd nie bada, czy wyrok sądu polubownego nie pozostaje w sprzeczności z prawem materialnym i czy znajduje oparcie w faktach przytoczonych w wyroku, jak również, czy fakty te zostały prawidłowo ustalone. Sąd powszechny rozpoznaje sprawę tylko z punktu widzenia przyczyn uchylenia wyroku i dokonuje oceny zasadności skargi wyłącznie w świetle przesłanek z art. 1206 § 1 i 2 k.p.c., przy czym z urzędu pod rozwagę bierze jedynie podstawy z art. 1206 § 2 k.p.c. Naruszenie przepisów ogólnych cywilnego prawa procesowego, jak i naczelnych zasad postępowania cywilnego, może stanowić uzasadnioną podstawę uchylenia wyroku sądu polubownego, jeżeli doprowadziło w swym wyniku do naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej lub zasad współżycia społecznego. Naruszenie naczelnych zasad prawnych obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej skutkować musi również - jeżeli stanowić ma podstawę uchylenia wyroku sądu polubownego - obrazą prawa materialnego (…).

2. [D]okonując zapisu na sąd polubowny strony świadomie rezygnują z poddania się rygorom obowiązującym w postępowaniu przed sądem powszechnym, w tym z niektórych gwarancji procesowych występujących w takim postępowaniu. Sąd polubowny przy rozpoznawaniu spraw nie musi, tak jak sąd państwowy, stosować ściśle przepisów prawa materialnego, ale może oprzeć swoje orzeczenie również na zasadach słuszności lub też orzec według ogólnych zasad prawa. W konsekwencji, kontrola przez sąd powszechny rozstrzygnięć sądów polubownych jest ograniczona do ściśle określonych przepisami prawa wypadków (…).

3. [B]adanie sprawy w zakresie podstawy uchylenia wyroku z art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. nie może wykraczać poza kwalifikowane naruszenia prawa, a strony nie mogą skarżyć wyroku sądu polubownego, gdy ten został wydany po prawidłowo przeprowadzonym postępowaniu, ale nie odpowiada ich interesom. Skarga jest możliwa dopiero wtedy, gdy zostanie wykazane, że wyrok arbitrażowy narusza podstawowe zasady polskiego porządku prawnego (…).

4. Pojęcie klauzuli porządku publicznego na gruncie art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. powszechnie utożsamiane jest z fundamentalnymi zasadami konstytucyjnymi oraz naczelnymi zasadami poszczególnych dziedzin prawa, w tym prawa cywilnego, rodzinnego i procesowego. Do uchylenia wyroku sądu polubownego na podstawie klauzuli porządku publicznego może dojść w przypadku stwierdzenia, że jest on sprzeczny z określoną, bezwzględnie obowiązującą normą zaliczaną do wskazanych wyżej zasad. W orzecznictwie Sądu Najwyższego (…) przykładowo wskazywano, że do podstawowych zasad polskiego porządku prawnego zalicza się m.in. zasadę autonomii woli w prawie cywilnym, zasadę pacta sunt servanda oraz zasady wyznaczające granice swobody kształtowania umów i w konsekwencji granice obowiązywania zasady pacta sunt servanda, a także zasadę wolności działalności gospodarczej, sprawiedliwości kontraktowej i zasadę kompensacyjnego charakteru odpowiedzialności odszkodowawczej (…).

5. [Z]asada związania sądu przy wyrokowaniu żądaniem, wyrażona w art. 321 § 1 k.p.c., nie należy do podstawowych zasady polskiego porządku prawnego w rozumieniu art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. (…) Zasada związania sądu żądaniem nie ma charakteru bezwzględnego, ponieważ w kodeksie postępowania cywilnego istnieją przepisy, które obligują sąd do orzekania w kwestiach nieobjętych żądaniem pozwu (wniosku).

6. Oprócz tego, że zasada z art. 321 § 1 k.p.c. nie ma charakteru bezwzględnego, również (…) jej granice były przedmiotem przeprowadzanych przez ustawodawcę nowelizacji (...). Zakaz orzekania ponad żądanie nie może być zatem uznany za podstawową zasadę porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, albowiem nie jest to zasada bezwzględna, niezmienna i trwała. Spełnienie wymienionych kryteriów uzasadnia zaliczenie do zasad o charakterze podstawowym.

7. [Zasada kontradyktoryjności], niewątpliwie bardzo istotna w procedurze cywilnej, nie ma charakteru bezwzględnego - doznaje ograniczeń, np. w postępowaniu w sprawach nieletnich czy postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy. Model procesu cywilnego oparty na zasadzie kontradyktoryjności był również przedmiotem licznych zmian. Zasada ta nie charakteryzuje się niezmiennością i trwałością, co - jak wskazano powyżej - jest właściwe dla fundamentalnych podstaw porządku prawnego (…).

1. Zgodnie art. 1183 k.p.c. w "postępowaniu przed sądem polubownym strony powinny być traktowane równoprawnie. Każda ze stron ma prawo do wysłuchania i przedstawienia swoich twierdzeń oraz dowodów na ich poparcie". I dlatego, z uwagi na wymóg prawa polskiego należy uznać, że zasada równości stron jest naczelną zasadą postępowania cywilnego, mimo że nie została ona wyraźnie uregulowana w żadnym innym przepisie Kodeksu postępowania cywilnego.

2. [D]o zachowania bezstronności dochodzi, gdy arbiter w stosunku do każdej ze stron zachowuje ten sam dystans, jest neutralny, nie faworyzuje, a zarazem nie dyskryminuje którejś ze stron oraz nie jest do żadnej ze stron uprzedzony. W zakresie podstaw skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego powyższa okoliczność dotycząca braku zachowania bezstronności przez arbitra orzekającego w sprawie ma znaczenie. I tak, brak bezstronność arbitra jest podstawą zarzutu naruszenia podstawowych zasad postępowania przed sądem polubownym, oraz zarzutu o sprzeczności z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. oraz art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c.).

3. [D]łużnik zajętej wierzytelności winien spełnić świadczenie na rzecz wierzyciela. Spełnienie tego świadczenia powoduje, że dług wobec pierwotnego wierzyciela wygasa. Nie ma znaczenia, czy spełnienie tego świadczenia nastąpiło poza sądowym postepowaniem egzekucyjnym, czy w trakcie tego postępowania w wyniku działania komornika sądowego. Objęcie zatem tej wierzytelności wyrokiem sądu polubownego nastąpiło z pogwałceniem podstawowej zasady porządku publicznego RP.

1. [P]rzy badaniu podstawy i przesłanek określonych w art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. istotne jest niezachowanie wymagań co do podstawowych zasad postępowania przed tym sądem, wynikających z ustawy lub określonych przez strony. Do takich zasad należy oparcie wyroku na ustalonym stanie faktycznym, co następuje po przeprowadzeniu postępowania dowodowego. W tym miejscu zauważyć należy, że swoboda sędziowska (sądu polubownego) w ocenie przydatności określonych dowodów lub twierdzeń dla ustaleń stanu faktycznego i wyrokowania jest odpowiednio szersza niż ta, o której mowa w art. 233 § 1 k.p.c., a sąd "kontroluje" ją tylko pod kątem "podstawowych zasad" postępowania przed tym sądem. Jedynie więc wtedy, gdyby postępowanie dowodowe nie zostało w ogóle przeprowadzone lub przeprowadzone niekompletnie, albo w oczywisty sposób przeprowadzono je wadliwie, uchybiając regułom logicznego rozumowania, wiązania ze sobą faktów w łańcuchu przyczynowo-skutkowym, wybiórczego dopuszczenia dowodów w sprawie, przeprowadzenia dowodów tylko jednej strony, z niezasadnym pominięciem dowodów wnioskowanych przez stronę przeciwną itp. można byłoby uznać, że nie zostały zachowane wymagania, o których jest mowa w art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. (…).

2. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury Sądu Najwyższego wypracowanym na tle wykładni normy art. 328 § 2 k.p.c., która w istocie odnosi się do uzasadnień sądów powszechnych, a którą pomocniczo i odpowiednio zastosować można również dla oceny zasadności zarzutu strony dotyczącej wyroku sądu polubownego, skuteczne powołanie się na ten zarzut wymaga wykazania przez stronę, iż motywy orzeczenia poddanego kontroli instancyjnej są tak w swojej wewnętrznej strukturze wadliwe, iż nie zawierają danych pozwalających na przeprowadzenie tej kontroli przez sąd wyższej instancji. Zatem o naruszeniu tego przepisu w sposób mający wpływ na wynik sprawy można mówić tylko wówczas, gdy uzasadnienie orzeczenia jest tak dalece wadliwe, iż niemożliwym jest stwierdzenie, na podstawie analizy jego treści, czy prawo materialne i procesowe zostało przez sąd prawidłowo zastosowane (…).

3. [W]yrok sądu polubownego podlega uchyleniu na podstawie klauzuli porządku publicznego, gdy naruszenie prawa materialnego przez sąd polubowny prowadzi do następstw niedających się pogodzić z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego, tj. do skutków sprzecznych w sposób oczywisty i rażący z tymi zasadami - choćby tylko jedną z nich (…).

4. Klauzula porządku publicznego jak każda klauzula generalna jest niedookreślona, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie dużą dyskrecjonalność, niemniej na jej podstawie kontrola elementów składających się na orzeczenie sądu polubownego nie może przybierać rozmiarów właściwych kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia. Zakaz kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia związany jest z istotą stosowania klauzuli porządku publicznego. Przy jej stosowaniu nie chodzi bowiem o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego. Pojęcie i znaczenie klauzuli porządku prawnego, jako pojęcie niedookreślone, podlega wykładni (…).

5. Naczelne normy porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej to przykładowo prawo do sądu rozumiane jako prawo do rozpoznania sprawy przez niezależny sąd w ramach rzetelnie prowadzonego postępowania; obowiązek naprawienia szkody przez stronę umowy, która nie wykonała lub nienależycie wykonała zobowiązanie, jeżeli zachodzi normalny związek przyczynowy między jej zachowaniem a szkodą; zasada, że odszkodowanie należy się tylko wówczas, gdy poszkodowany poniósł szkodę, zasada wolności gospodarczej i swobody umów oraz zasada autonomii woli stron i równości podmiotów; zasada trwałości umów i sprawiedliwości kontraktowej oraz zasada kompensacyjnego charakteru odpowiedzialności, wyrażająca się w zakazie wprowadzania sankcji w postaci świadczeń pieniężnych wzbogacających jedną ze stron; zasada mocy wiążącej prawomocnych orzeczeń sądowych; obowiązek określenia w umowie elementów przedmiotowo istotnych. W orzecznictwie wskazano, że naruszeniem klauzuli porządku publicznego może być również oczywista niezgodność wyroku sądu polubownego ze stanem faktycznym (…).

6. [S]ama błędna wykładnia prawa materialnego dokonana przez Sąd Polubowny nie jest równoznaczna z pogwałceniem praworządności, ale tylko taka może być podstawą uwzględnienia skargi o uchylenie wyroku tego sądu, gdy naruszenie prawa materialnego pociąga za sobą sprzeczność z podstawowymi zasadami porządku publicznego (…).

1. Wszczęcie postępowania o uchylenie wyroku sądu polubownego następuje zatem przez wniesienie skargi, a zakończenie oznacza wydanie orzeczenia kończącego postępowanie sprawie w danej instancji lub innego orzeczenia trwale zamykającego drogę do wydania wyroku (…).

2. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest środkiem odwoławczym, lecz rodzajem nadzwyczajnego środka nadzoru judykacyjnego sądu powszechnego nad działalnością sądu polubownego. Wynika z tego, że sąd powszechny nie może w ramach postępowania o uchylenie wyroku sądu polubownego rozpoznawać merytorycznie sporu pomiędzy stronami postępowania arbitrażowego (…). Mimo wprowadzenia art. 1207 § 2 k.p.c., w postępowaniu ze skargi sąd apelacyjny sprawuje funkcje kontrolne w innym sensie - nie rozpoznaje merytorycznie sprawy rozstrzygniętej przez sąd polubowny, a decyduje jedynie, czy istnieją określone podstawy do uchylenia wyroku arbitrażowego. Z tego względu liczne przepisy o apelacji nie będą mogły mieć zastosowania w ogóle, inne rzadko będą mogły być stosowane wprost (...).

3. Na podstawie wyrażonej w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. klauzuli porządku publicznego wyrok sądu arbitrażowego ulega (…) uchyleniu wtedy, gdy zdeterminowane jego treścią skutki są nie do pogodzenia z określona normą zaliczaną do podstawowych zasad tego porządku. Klauzula porządku publicznego jak każda klauzula generalna jest niedookreślona, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie dużą dyskrecjonalność, niemniej na jej podstawie kontrola elementów składających się na orzeczenie sądu polubownego nie może przybierać rozmiarów właściwych kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia (…).

4. Autonomiczna pozycja sądownictwa polubownego jako alternatywy wobec sądów państwowych powoduje, że strony zapisu na sąd polubowny muszą się liczyć z tym, iż kontrola rozstrzygnięcia sądu polubownego przez sąd państwowy nie stanowi i nie może stanowić ekwiwalentu kontroli instancyjnej typowej dla sądownictwa państwowego. Kontrola ta (…) służyć ma przede wszystkim eliminowaniu nadużyć arbitrażu i najdalej idących uchybień, mających znaczenie nie tylko z punktu widzenia stron, lecz także porządku prawnego w ogólności (…).

5. [P]rzyjmuje się, że nawet błędna wykładnia prawa materialnego sama przez się nie powoduje, że wyrok sądu polubownego podlega uchyleniu jako sprzeczny z klauzulą porządku publicznego (…).

6. [K]lauzulę porządku publicznego interpretować należy ściśle.

7. Nie jest naruszeniem zasad postępowania przed sądem polubownym inny wynik oceny materiału dowodowego niż proponowany przez stronę.

1. [P]ostępowanie przed sądem polubownym nie musi być dwuinstancyjne. Zależy to wyłącznie od decyzji stron. Jeżeli zatem strony nie uzgodnią inaczej, postępowanie przed sądem polubownym jest jednoinstancyjne (...).

2. [W]yrok sądu polubownego wydany w Rzeczypospolitej Polskiej może zostać uchylony przez sąd powszechny wyłącznie w postępowaniu wszczętym na skutek wniesienia skargi o jego uchylenie. Nie ma wobec tego możliwości kontroli innych rozstrzygnięć sądu polubownego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (…).

3. [J]edynie takie normy bezwzględnie wiążące (…), którym przypisuje się podstawowe (szczególne) znaczenie w danym porządku prawnym, mogą uzasadniać odwołanie się do klauzuli porządku publicznego. Stosowanie klauzuli porządku publicznego nie ma przecież służyć korekcie wszelkich nieprawidłowości wyroku sądu polubownego. Wynika to z przyznanej sądownictwu polubownemu autonomii. Z całą pewnością błędne rozstrzygnięcie sprawy pod względem faktycznym lub prawnym generalnie nie wystarcza do uznania, że wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z klauzulą porządku publicznego. Sąd powszechny nie jest bowiem uprawniony do badania merytorycznej zasadności wyroku sądu polubownego.

4. [P]rzepis art. 123 k.c. nie może być uznany za normę podstawową dla porządku prawnego. (…). Ewentualne naruszenie art. 123 k.c. nie może więc stanowić skutecznej podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego.

1. Podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego zakreśla art. 1206 k.p.c., a zawarte w nim wyliczenie ma charakter wyczerpujący (…). Sąd rozpoznający skargę jest w zasadzie związany przytoczonymi przez skarżącego podstawami, jednak przyczyny uchylenia wyroku sądu polubownego zawarte w art. 1206 § 2 brane są pod uwagę z urzędu.

2. [S]karga [o uchylenie wyroku sądu polubownego] ma charakter kasatoryjny, skoro sąd państwowy może wyrok sądu polubownego jedynie uchylić w całości lub w części albo oddalić skargę, nie może natomiast wydać orzeczenia rozstrzygającego sprawę co do meritum.

3. Zgodnie z art. 1207 k.p.c. do skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego przepis art. 368 k.p.c. stosuje się odpowiednio, jak też do postępowania ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego przepisy o apelacji stosuje się odpowiednio, o ile dalsze przepisy nie stanowią inaczej.

4. Ocena, czy orzeczenie nie uchybia podstawowym zasadom porządku prawnego, powinna być oczywiście ad casum formułowana w sposób zawężający, a do konkluzji pozytywnej można dojść tylko wtedy, gdy skutki orzeczenia sądu polubownego prowadziłyby do istotnego naruszenia tych zasad. Podkreślić jednak trzeba, że istnieje bardzo duża autonomia postępowania polubownego, zasadniczo ograniczająca możliwości kontrolne sądu powszechnego.

5. W orzecznictwie do podstawowych zasad porządku prawnego zaliczono m.in. zasadę odpowiedzialności cywilnej za wyrządzoną szkodę (…), zasadę restytucyjnego charakteru odpowiedzialności odszkodowawczej (…), zasadę pacta sunt servanda (…), zasadę wolności gospodarczej i swobodę umów, zasadę sprawiedliwości kontraktowej (…), zasadę ochrony praw majątkowych (…), zasadę autonomii woli stron i równości podmiotów (…). Powyższe wyliczenie ma naturalnie charakter jedynie przykładowy, gdyż ocena o sprzeczności wyroku z podstawowymi zasadami porządku prawnego może być wyrażona w oparciu o analizę konkretnego przypadku, z tym wszakże zastrzeżeniem, że musi chodzić o sprzeczność o charakterze oczywistym, zasadniczym i podstawowym, a zatem niedającą się pogodzić z zasadami demokratycznego państwa prawnego, gdy wyrok sądu polubownego narusza naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej.

6. [Z]godnie z art. 1197 § 2 k.p.c. wyrok sądu polubownego powinien zawierać motywy rozstrzygnięcia, co nie oznacza jednak, że uzasadnienie powinno być skonstruowane ściśle według reguł z art. 328 k.p.c., który określa elementy konieczne uzasadnienia sądu powszechnego. Wynika to ze specyfiki postępowania przed sądem polubownym, które nie ma charakteru tak ściśle sformalizowanego, jak proces w postępowaniu cywilnym. Bez wątpienia natomiast uzasadnienie wyroku sądu polubownego powinno być czytelne i odzwierciedlać rozumowanie poddające się analizie pod kątem podstaw do uchylenia skargi, natomiast w prawidłowo zredagowanym uzasadnieniu sąd polubowny nie ma obowiązku odnoszenia się do każdego z twierdzeń i argumentów zaprezentowanych przez stronę na którymkolwiek etapie postępowania i w jakiejkolwiek formie (…). Wystarczy, że sąd polubowny rozważy wszystkie, istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia i badanego stosunku prawego okoliczności faktyczne oraz argumenty natury jurydycznej.

7. Okoliczność (…), iż nie wszystkie twierdzenia i dowody znalazły ostatecznie uznanie Sądu Polubownego i zostały przez ten sąd przyjęte za wystarczająco istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, nie świadczy bynajmniej o pozbawieniu strony możliwości obrony czy też naruszeniu zasady równości.

8. [W] postępowaniu przed sądem polubownym sąd ma zatem również prawo nieuwzględnienia wniosków dowodowych stron, o ile uzna, że nie są konieczne do rozpoznania sprawy lub ich przeprowadzenie napotyka istotne przeszkody (…).

1. [I]stnieje bardzo duża autonomia postępowania polubownego, całkowicie zgodna z zamierzeniami ustawodawcy, wydatnie ograniczająca możliwości kontrolne sądu powszechnego. Podstawowym celem tej regulacji prawnej jest szybkość postępowania w załatwianiu sporów cywilnoprawnych, a nie tworzenie dodatkowej fazy postępowania przedsądowego. Strony decydujące się na poddanie sporu sądowi polubownemu muszą się więc liczyć z tymi uwarunkowaniami, polegającymi także na nikłej kontroli zewnętrznej jego wyroków.

2. [P]rzyjmując zapis na sąd polubowny, strony same ograniczają swoje konstytucyjne prawo do sądu (…).

3. [U]chylenie wyroku sądu polubownego może nastąpić wyłącznie z przyczyn wymienionych w art. 1206 k.p.c.

4. Naruszenie przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego dla rozstrzyganej sprawy, którym co do zasady jest związany na podstawie art. 1194 § 1 k.p.c., podlega kontroli sądu powszechnego rozpoznającego skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego jedynie pod kątem zastosowania klauzuli porządku publicznego - z urzędu lub na podstawie zarzutu skargi. Sama tylko nieprawidłowa wykładnia prawa materialnego ani też jego niewłaściwe zastosowanie przez sąd polubowny nie uzasadnia uwzględnienia skargi. Naruszenie prawa materialnego będzie stanowić podstawę uchylenia wyroku jedynie wówczas, gdy jego skutki nie dają się pogodzić z podstawowymi zasadami porządku prawnego. (...) wykładnia tego pojęcia powinna mieć charakter zawężający i, jak podnosi się w orzecznictwie (…), przeprowadzana ad casum ocena, czy orzeczenie narusza podstawowe zasady porządku publicznego, powinna być dokonywana ostrożnie.

5. [P]rocesowy porządek publiczny może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego, z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego, a po drugie, skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się one pogodzić z systemem prawa procesowego, np. czy nie naruszają powagi rzeczy osądzonej, praw osób trzecich.

6. W orzecznictwie do podstawowych zasad porządku prawnego w aspekcie prawa materialnego zaliczono m.in. zasadę odpowiedzialności cywilnej za wyrządzoną szkodę (…), zasadę restytucyjnego charakteru odpowiedzialności odszkodowawczej (…), zasadę pacta sunt servanda (…), zasadę wolności gospodarczej i swobodę umów, zasadę sprawiedliwości kontraktowej (…), zasadę ochrony praw majątkowych (…), zasadę autonomii woli stron i równości podmiotów (…).

7. Pozbawienie strony możliwości obrony swych praw, w rozumieniu art. 1206 § 1 pkt 2 k.p.c., należy więc utożsamiać z obiektywnym uniemożliwieniem stronie podjęcia takich czynności, które w istocie zmieniają jej pozycją procesową. (…). Strona zostaje pozbawiona możności działania tylko wtedy, gdy doszło do całkowitego pozbawienia jej możności obrony swych praw, a więc gdy znalazła się w takiej sytuacji, która uniemożliwia, a nie tylko utrudniła lub ograniczyła popieranie przed sądem dochodzonych żądań (…). Ocena, czy doszło do pozbawienia strony możności obrony jej praw, powinna być dokonywana przez pryzmat konkretnych okoliczności sprawy, a analizę, czy doszło do pozbawienia strony możności działania, trzeba rozpocząć od rozważenia, czy nastąpiło naruszenie przepisów procesowych, a następnie ustalić, czy uchybienie to wpłynęło na możność strony do działania w postępowaniu; w końcu zaś ocenić, czy pomimo zaistnienia tych okoliczności strona mogła bronić swych praw w procesie. Dopiero w razie kumulatywnego spełnienia wszystkich tych przesłanek należy przyjąć, że strona została pozbawiona możności działania (…).

8. Klauzula porządku publicznego jak każda klauzula generalna jest niedookreślona, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie dużą dyskrecjonalność, niemniej (…) na jej podstawie kontrola elementów składających się na orzeczenie sądu polubownego nie może przybierać rozmiarów właściwych kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia. Zakaz kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia związany jest z istotą stosowania klauzuli porządku publicznego. Przy jej stosowaniu nie chodzi bowiem o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego (…).

1. Między sądem polubownym orzekającym ponownie na podstawie tego samego zapisu (art. 1211 k.p.c.) po uprzednim uchyleniu wyroku w następstwie skargi wniesionej na podstawie art. 1205 i n.k.p.c., a sądem, który uwzględnił skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego, nie występuje analogiczna relacja, jak między sądem pierwszej i drugiej instancji w strukturze sądownictwa państwowego. Kodeks postępowania cywilnego nie przyjął spotykanej w niektórych ustawodawstwach konstrukcji, w ramach której sąd państwowy - uwzględniając skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego - może przekazać sprawę sądowi polubownemu do ponownego rozpoznania. Powinności arbitrów trwają co do zasady jedynie do wydania wyroku arbitrażowego (art. 1199 k.p.c.), uwzględnienie skargi sprowadza się do uchylenia wyroku arbitrażowego, dalsze zaś postępowanie zależy od dyspozycji stron, z tym zastrzeżeniem, że zapis na sąd polubowny pozostaje w mocy, chyba że strony postanowiły inaczej (art. 1211 k.p.c.). Konsekwencją tego jest brak miejsca na związanie sądu polubownego oceną prawną, bądź wskazaniami co do dalszego postępowania, w ślad za regulacją przyjętą w art. 386 § 6 k.p.c., przy czym stanu tego nie zmienia nowelizacja art. 1207 k.p.c. dokonana ustawą z dnia 10 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów (Dz. U. poz. 1595), odsyłająca w zakresie postępowania skargowego do odpowiedniego stosowania przepisów o apelacji.

2. [B]rak związania oceną prawną, na wzór związania w ramach kontroli instancyjnej, nie oznacza, że ustalenia i poglądy prawne wyrażone w wyroku sądu państwowego uwzględniającym skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego są bez znaczenia dla sądu polubownego, rozpoznającego sprawę ex novo; sąd polubowny musi wziąć wyrok ten pod uwagę i wyciągnąć z niego stosowne wnioski w ramach ogólnego obowiązku dążenia do wydania wyroku, który nie będzie podlegał uchyleniu w ramach kontroli sprawowanej przez sąd państwowy. Możliwość pośredniego instruowania sądu polubownego przez sąd rozpoznający skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego przewidziano jedynie w art. 1209 k.p.c., przepis ten ma jednak charakter wyjątkowy i mając na względzie autonomię sądownictwa polubownego nie może stanowić źródła uogólnień

3. Kierując się założeniem o komplementarności i równoważności obu aspektów prawomocności materialnej, a także względami celowościowymi opowiedzieć się jednak należy za stanowiskiem, że przepisem tym [art. 1206 § 1 pkt 6 k.p.c. – wstawienie własne] objęty jest również przypadek, w którym wyrok sądu polubownego zapada z naruszeniem mocy wiążącej prawomocnego wyroku sądu. Pomijając pytanie, czy w tym stanie rzeczy kolizja wyroku sądu polubownego z wyrokiem sądu państwowego może być weryfikowana w ramach klauzuli porządku publicznego, czy wymaga ona wskazania w podstawach kasacyjnych zarzutu naruszenia art. 1206 § 1 pkt 6 k.p.c. (…), o sprzeczności takiej można jednak mówić tylko wówczas, gdy wyrok sądu polubownego w istocie ingeruje w ustalenia objęte mocą wiążącą wyroku sądu państwowego.

4. Poddanie sprawy kompetencji sądownictwa polubownego wyłącza spór między stronami z kognicji sądów państwowych. Kompetencja sądu polubownego nie ma w tym przypadku jedynie charakteru swoistej prejurysdykcji, przeciwnie, sąd polubowny, z woli stron, wchodzi w miejsce sądu państwowego, w celu samodzielnego i pełnego rozstrzygnięcia sporu między stronami. Autonomiczna pozycja sądownictwa polubownego jako alternatywy wobec sądów państwowych powoduje, że strony zapisu na sąd polubowny muszą się liczyć z tym, iż kontrola rozstrzygnięcia sądu polubownego przez sąd państwowy nie stanowi i nie może stanowić ekwiwalentu kontroli instancyjnej typowej dla sądownictwa państwowego. Kontrola ta, jakkolwiek nieodzowna i powszechna w kontekście prawnoporównawczym, służyć ma przede wszystkim eliminowaniu nadużyć arbitrażu i najdalej idących uchybień, mających znaczenie nie tylko z punktu widzenia stron, lecz także porządku prawnego w ogólności (…).

5. Specyfika kontroli sprawowanej przez sądownictwo państwowe nad orzeczeniami sądów polubownych sprawia, że ewentualny błąd w wykładni prawa materialnego nie może prowadzić per se do uchylenia wyroku arbitrażowego, chyba że uchybienie to skutkowałoby naruszeniem podstawowej zasady porządku prawnego (…).

6. Elementem porządku publicznego jest ogólne założenie o potrzebie stabilizacji długotrwałych stanów faktycznych, skutki zastosowania przepisów realizujących to założenie w konkretnych sytuacjach dotyczą natomiast w zasadniczej mierze indywidualnych interesów stron, a ewentualne uchybienia w tym zakresie są co do zasady błędami interpretacyjnymi, uchylającymi się kontroli sądownictwa państwowego. W ten sposób należy rozumieć wyrażany już w orzecznictwie Sądu Najwyższego pogląd, że błędna wykładnia przepisów o przedawnieniu nie prowadzi do sprzeczności wyroku sądu polubownego z podstawowymi zasadami porządku prawnego (…).

7. Naruszenie przepisu bezwzględnie obowiązującego nie jest (…) równoznaczne z naruszeniem podstawowych zasad porządku prawnego.

1. Różnica pomiędzy orzekaniem według zasad słuszności a stosowaniem art. 5 k.c. wyraża się w zakresie ingerencji. Rozstrzyganie sporu według zasad słuszności pozwala sądowi polubownemu na zastąpienie prawa pozytywnego normami społecznymi i przeprowadzenie według tego kryterium oceny wszelkich okoliczności spornego stosunku, podczas gdy stosowanie art. 5 k.c. ogranicza się do oceny zgodności z normami społecznymi jedynie wykonywania prawa podmiotowego.

2. [K]lauzula porządku publicznego pozwala eliminować orzeczenia sądu polubownego wadliwe systemowo, w sposób niedopuszczalny wykraczające poza podstawy obowiązującego w Polsce porządku prawnego.

3. [O]cena, czy doszło do naruszenia zasady pacta sunt servanda na skutek ograniczenia wynikającego z umowy prawa podmiotowego, szczególnie w wypadku, kiedy sąd polubowny orzeka w oparciu o przepisy prawa (art. 1194 § 1 k.p.c.), musi mieścić w sobie badanie podstaw do zastosowania art. 5 k.c., gdyż tylko w ten sposób można ocenić, czy doszło do pogwałcenia podstaw porządku prawnego czy też nie.

1. To, że arbiter ma wiedzę na temat danej instytucji, przedstawia ją, ocenia konkretne instytucje, instrumenty finansowe, prowadzi wykłady, publikacje, nie stanowi okoliczności, którą można by uznać za budzącą wątpliwości i to uzasadnione co do bezstronności i niezależności.

2. Publikacje wypowiedzi o charakterze eksperckim co do określonych przedmiotów, ich analiza, przygotowywanie opinii prywatnych na rzecz innych podmiotów, stanowiących wynik szerszej analizy praktyki na rynku walutowym z uwzględnieniem wszystkich jego uczestników i ich woli, nie stanowią okoliczności dyskwalifikującej arbitra.

3. Zgodnie z treścią art. 1173 § 1 k.p.c. arbitrem powinna być osoba niezależna i bezstronna. Są to podstawowe cechy wymagane w stosunku do arbitra, gdy elementem prawa do sądu jest uprawnienie strony do rozpoznania jej sprawy przez bezstronny i niezależny sąd. Chodzi tutaj o brak takich relacji pomiędzy arbitrem a stronami sporu, które mogłyby mieć wpływ na treść wyroku.

4. Wytyczne te [Wytyczne IBA w sprawie konfliktów interesów w międzynarodowym arbitrażu – wstawienie własne] w założeniu mają pomóc praktyce w ustalaniu okoliczności, które mogą wywołać uzasadnione wątpliwości co do bezstronności i niezależności arbitra, a które to okoliczności z mocy właściwego prawa krajowego podlegają obowiązkowemu ujawnieniu przez kandydata na arbitra, a co uzasadniane jest niedookreślonym charakterem pojęć „bezstronności” i „niezależności”. Nie mają one znaczenia normatywnego, ale dają wyraz pewnym standardom co do tego jak oceniać określone sytuacje z punktu widzenia postulatu bezstronności i niezależności arbitra. Są one powszechnie uznawane w praktyce arbitrażowej jako dokument o charakterze dobrych praktyk wskazujący okoliczności, które pozwalałyby na ocenę zwłaszcza w sytuacjach niejednoznacznych. Dokument ten zawiera ogólne standardy dotyczące bezstronności, niezależności i ujawnienia oraz część szczegółową, określającą przypadki konfliktu interesu, dokonując ich klasyfikacji z uwzględnieniem wpływu na możliwość wystąpienia uzasadnionych wątpliwości co do bezstronności i niezależności arbitra.

5. Kwestii wyłączenia arbitra poświęcony jest przepis § 2 art. 1174 stanowiący, że arbiter może być wyłączony tylko wtedy, gdy zachodzą okoliczności, które budzą uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności lub niezależności, aczkolwiek zasadne jest stanowisko, że przy jego wykładni możliwe jest posiłkowanie się analogicznie okolicznościami dotyczącymi sędziego powszechnego. Przy ocenie tej przesłanki istotne znaczenie odgrywają zobiektywizowane kryteria oceny, nie zaś subiektywne przeświadczenia składającego wniosek.

6. W sytuacji, gdy strona świadoma danych okoliczności mogących rodzić uzasadnione wątpliwości co do bezstronności czy niezależności arbitra, nie skorzysta z przysługującego jej uprawnienia, traci uprawnienie do powoływania się na nie dopiero w skardze o uchylenie wyroku arbitrażowego (art. 1193 k.p.c.). Strona znając dane okoliczności nie może bezczynnie oczekiwać na to jaki wyrok zapadnie w sprawie i od tego uzależniać swoje działania w zakresie wyłączenia arbitra. Nie ma przy tym znaczenia to czy okoliczności te zostały, czy też nie, ujawnione przez arbitra. Istotne jest to, by dane okoliczności, na które się powołuje strona, były jej znane i kiedy.

7. To czy strona skorzystała z przysługującego jej uprawnienia przedstawienia sądowi państwowemu rozstrzygnięcia co do kwestii zaistnienia przesłanek do wyłączenia arbitra, nie pozostaje obojętne na dalszy tok postępowania. W sytuacji, gdy strona nie żądała wyłączenia arbitra w trybie art. 1176 § 2 k.p.c. przez sąd państwowy traci podstawę do późniejszego zwalczania wyroku za pomocą skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego z powołaniem się na przyczyny dotyczące arbitra, istniejące i znane jej wcześniej.

1. Pomimo kontrolnego charakteru, skarga nie jest jednak środkiem zaskarżenia, zaś rolą sądu powszechnego, odmiennie niż ma to miejsce w postępowaniu apelacyjnym, nie jest ponowne merytoryczne rozpoznanie sprawy rozstrzygniętej wyrokiem sądu polubownego z zastosowaniem przepisów prawa materialnego i procesowego. W postępowaniu przed sądem państwowym wszczętym skargą sąd nie bada, czy wyrok sądu polubownego nie pozostaje w sprzeczności z prawem materialnym i czy znajduje oparcie w faktach przytoczonych w wyroku, jak również, czy fakty te zostały prawidłowo ustalone. Sąd powszechny rozpoznaje sprawę tylko z punktu widzenia przyczyn uchylenia wyroku i dokonuje oceny zasadności skargi wyłącznie w świetle przesłanek z art. 1206 § 1 i 2 k.p.c., przy czym z urzędu pod rozwagę bierze jedynie podstawy z art. 1206 § 2 k.p.c.

2. Przyjmując zapis na sąd polubowny strony samoograniczają swoje konstytucyjne prawo do sądu. Decydując się na poddanie ewentualnego sporu rozstrzygnięciu sądu polubownego muszą mieć świadomość zarówno pozytywnych, jak i negatywnych skutków zawarcia w klauzuli odpowiednich postanowień. Sąd polubowny przy rozpoznawaniu spraw nie musi, tak jak sąd państwowy, stosować ściśle przepisów prawa materialnego, ale może oprzeć swoje orzeczenie również na zasadach słuszności lub też orzec według ogólnych zasad prawa. W konsekwencji, kontrola przez sąd powszechny rozstrzygnięć sądów polubownych jest ograniczona do ściśle określonych przepisami prawa wypadków.

3. Orzekanie na zasadach słuszności (ex aequo at bono) polega na poszukiwaniu rozwiązania sporu zgodnie z dyrektywami słuszności i sprawiedliwości, tak jak są one pojmowane przez arbitrów, niezależnie od obowiązujących norm prawnych. Powyższe nie oznacza dowolności oceny sprawy i możliwości abstrahowania od stanu faktycznego, dlatego też arbitrzy muszą przeprowadzić postępowanie dowodowe, przeanalizować zebrany materiał, a także wziąć pod rozwagę wiążące strony postanowienia umowy (…).

1. Skarga [o uchylenie wyroku sądu polubownego] w obecnym kształcie, zachowując swój odrębny charakter ze wszystkimi ograniczeniami, w szczególności dotyczącymi podstaw skargi, zbliżona jest do apelacji. W przypadku zasadności skargi sąd władny jest jedynie uchylić wyrok sądu polubownego, co nie powoduje jednak wygaśnięcia zapisu na sąd polubowny (art. 1211 k.p.c.) i nie powinno też być traktowane jako rozpoznanie merytoryczne sprawy poddanej pod osąd sądu polubownego. Orzeczenie sądu powszechnego niweczy skutki wyroku sądu polubownego w przypadku stwierdzenia którejkolwiek z podstaw wskazanych w art. 1206 k.p.c., nie rozwiązuje ono jednakże, co do zasady, sporu prawnego pomiędzy stronami, poddanego pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, za wyjątkiem uznania zapisu na sąd polubowny za nieistniejący, nieważny, bezskuteczny albo taki, który utracił moc prawną według prawa dla niego właściwego.

2. Zainicjowanie postępowania o wyłączenie arbitra przed zakończeniem postępowania przed sądem polubownym powoduje, że trybem właściwym do rozpoznania wniosku i oceny, czy istniały podstawy do wyłączenia arbitra, jest postępowanie uregulowane w art. 1176 k.p.c. Jednakże w sytuacji zakończenia postępowania przed sądem polubownym, jedyną drogą kwestionowania składu sądu orzekającego jest postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego.

3. Przy ocenie, czy wyrok sądu arbitrażowego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego, należy uwzględniać jego treść, a nie prawidłowość postępowania przed sądem arbitrażowym ani prawidłowość obsady składu tego sądu.

4. Ponieważ powiązania pomiędzy sądem polubownym i stroną powodową mają charakter instytucjonalny i trwały, a sam zapis dotyczy tylko i wyłącznie jednego konkretnego sądu polubownego, w konsekwencji trzeba uznać, że zapis takiej treści jest co najmniej bezskuteczny, tj. nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Zasadne jest również przyjęcie, że zapis ten jest nieważny, gdyż spór nie może być rozstrzygany przez ten wskazany sąd, czyli zapis nie ma odpowiedniej treści.

1. Przez podstawowe zasady porządku prawnego (…) należy rozumieć fundamentalne zasady ustroju społeczno-politycznego oraz naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa (…).

2. [Z]astosowanie przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego w sprawie podlega kontroli sądu powszechnego tylko o tyle, o ile tego wymaga przeprowadzana z urzędu, zgodnie z zastrzeżoną w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. klauzulą porządku publicznego, ocena wyroku sądu polubownego pod kątem jego ewentualnej sprzeczności z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego (…).

3. [Z]aniechanie przez sąd polubowny zmniejszenia kary umownej może stanowić uzasadnioną podstawę do uchylenia wyroku tego sądu, jeżeli doprowadziło w swym wyniku do rozstrzygnięcia jawnie godzącego w zasady współżycia społecznego (…).

4. [D]o podstawowych zasad porządku prawnego należy przewidziane w Konstytucji wymaganie proporcjonalności środków cywilnoprawnych skierowanych przeciwko sprawcy szkody (…), a jeśli nie została wyrządzona szkoda, zasądzenie odszkodowania należy uznać za sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP, co uprawnia do uchylenia wyroku polubownego. Takie bowiem działanie jest podstawą do zastosowania tzw. klauzuli porządku publicznego (…).

5. [N]ie da się pogodzić z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej zasądzenia od skarżących świadczenia, którego powstanie i wysokość nie została w żaden sposób udowodniona.

1. Przewidziane w art. 1206 § 1 k.p.c. podstawy uchylenia wyroku sądu polubownego, sąd państwowy uwzględnia (…) tylko na wniosek strony. Jest więc w tym zakresie związany podstawami przytoczonymi w skardze.

2. [W] postępowaniu o uchylenie wyroku sądu polubownego, sąd państwowy nie bada trafności oceny materiału dowodowego przeprowadzonej przez sąd polubowny, poprawności ustaleń faktycznych oraz wykładni i zastosowania prawa materialnego. Nie jest przedmiotem oceny sądu państwowego zasadność określonego sposobu rozstrzygnięcia przez sąd polubowny spornego stosunku prawnego. Istotą skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jest stworzenie mechanizmu kontrolnego respektującego z jednej strony odrębność i autonomię sądownictwa polubownego, z drugiej zaś strony zapobiegającego funkcjonowaniu w obrocie prawnym orzeczeń sądów niepaństwowych naruszających praworządność. Postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie prowadzi zatem do ponownego merytorycznego rozpoznania sporu między stronami, lecz ma na celu wyłącznie zweryfikowanie twierdzeń skarżącego o wystąpieniu przytoczonych w skardze podstaw przewidzianych w art. 1206 § 1 k.p.c. oraz ocenę, czy nie zachodzi któraś z przesłanek przewidzianych w art. 1206 § 2 k.p.c. (…).

3. [P]ojęcie klauzuli porządku publicznego na gruncie art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. powszechnie utożsamiane jest z fundamentalnymi zasadami konstytucyjnymi oraz naczelnymi zasadami poszczególnych dziedzin prawa, w tym prawa cywilnego, rodzinnego i procesowego. Do uchylenia wyroku sądu polubownego na podstawie klauzuli porządku publicznego może dojść w przypadku stwierdzenia, że jest on sprzeczny z określoną, bezwzględnie obowiązującą normą zaliczaną do wskazanych wyżej zasad. W orzecznictwie Sądu Najwyższego (…) przykładowo wskazywano, że do podstawowych zasad polskiego porządku prawnego zalicza się m.in. zasadę autonomii woli w prawie cywilnym, zasadę pacta sunt servanda oraz zasady wyznaczające granice swobody kształtowania umów i w konsekwencji granice obowiązywania zasady pacta sunt servanda, a także zasadę wolności działalności gospodarczej, sprawiedliwości kontraktowej i zasadę kompensacyjnego charakteru odpowiedzialności odszkodowawczej (…).

4. [Z]godnie z art. 1197 § 2 k.p.c. wyrok sądu polubownego powinien zawierać motywy rozstrzygnięcia. Przy czym (…) przyjąć należy, że wymóg przewidziany w art. 1197 § 2  k.p.c. nie jest równoznaczny z obowiązkiem sądu polubownego sporządzenia uzasadnienia zawierającego wszystkie elementy określone w art. 328 § 2 k.p.c. Jak wskazuje Sąd Najwyższy, dla uznania wypełnienia wymagań z art. 1197 § 2 k.p.c. wystarczająca jest możliwość wywnioskowania ze sporządzonych przez sąd polubowny motywów, jakimi przesłankami kierował się sąd polubowny rozstrzygając o żądaniach stron (…).

5. Brak zasądzenia skapitalizowanych odsetek może również uzasadniać (…) zarzut naruszenia przez sąd arbitrażowy art. 481 § 1 k.c. Zważywszy jednak w szczególności na dyspozytywny charakter tej normy prawnej, nie może być ona zaliczona do naczelnych zasad prawa cywilnego. Naruszenie to nie może być więc uznane za podstawę uchylenia wyroku sądu polubownego na podstawie art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c.

Wniesienie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jest czynnością zmierzającą bezpośrednio do dochodzenia roszczenia, a w konsekwencji przerywającą bieg terminu przedawnienia takiego roszczenia.

1. Zakres kontroli wyroku sądu polubownego jest ograniczony do przesłanek określonych w art. 1206 k.p.c. i wadliwość takiego orzeczenia pod względem faktycznym lub prawnym nie podlega zasadniczo badaniu w postępowaniu skargowym. Ograniczenie w nim kognicji sądu powszechnego ma swoje źródło w dobrowolnej rezygnacji z konstytucyjnego prawa do sądu przez kontrahentów zapisu na sąd polubowny (…). (…) sąd powszechny jest związany powołanymi w skardze podstawami uchylenia wyroku sądu polubownego, a więc bada z urzędu jedynie (...) przesłanki wymienione w art. 1206 § 2 k.p.c. (…).

2. [A]rt. 365 § 1 k.p.c. należy do fundamentów ustrojowych prawa polskiego i obraza tego przepisu winna być oceniana jako naruszenie podstawowych procesowych zasad porządku prawnego (…).

3. Poddanie sądowi polubownemu sporów ze stosunku umownego oznacza innymi słowy, że jego kompetencją objęte są wszelkie roszczenia o wykonanie umowy, roszczenia powstające w razie niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, roszczenia o zwrot bezpodstawnie spełnionego świadczenia powstałe w razie nieważności umowy lub odstąpienia od niej, a także roszczenia deliktowe, jeżeli wynikają ze zdarzenia polegającego równocześnie na niewykonaniu lub niewłaściwym wykonaniu umowy (…).

4. [N]aruszenie przepisów prawa materialnego przez sąd polubowny tylko wyjątkowo może być podstawą uchylenia jego wyroku, a mianowicie wówczas, gdy naruszona norma ma charakter ius cogens i przypisuje się jej, najczęściej w kontekście określonych zasad konstytucyjnych, szczególną rolę w krajowym systemie prawnym. Ocena, czy zachodzi podstawa do zastosowania klauzuli porządku publicznego, powinna być jednak formułowana ad casum, a więc w sposób zawężający (…).

5. [N]ie można uważać za uchybienie podstawowym zasadom porządku prawnego błędnej wykładni ani też niewłaściwego zastosowania przez sąd polubowny przepisów o przedawnieniu lub prekluzji (…).

6. [W]ymagania stawiane motywom rozstrzygnięcia sądu polubownego cechuje, w odniesieniu do uzasadnienia wyroku sądu powszechnego, pewien minimalizm i do uznania ich za spełnione wystarczy, jeżeli można z nich wnioskować, jakimi przesłankami kierował się sąd polubowny.

1. [W] skład podstawowych zasad postępowania przed sądem polubownym wchodzą jedynie reguły wynikające z Kodeksu postępowania cywilnego oraz uzgodnione przez strony, co nie obejmuje zwyczaju [§ 9 ust. 3 „Kodeksu dobrych praktyk stałych sądów arbitrażowych”, zawierający postanowienie, zgodnie z którym strona występująca z wnioskiem o dokonanie nominacji zastępczej arbitra podlegającego nominacji przez obie strony lub przez wcześniej nominowanych arbitrów powinna poinformować organ nominacji zastępczej o wszystkich kandydaturach rozważanych i odrzuconych przez strony lub arbitrów i że osoby takie nie powinny być nominowane w procedurze zastępczej – wstawienie własne] (…).

2. Kwalifikacja prawna umowy przez sąd polubowny nie podlega kontroli w sprawie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego.

1. Istotą skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jest stworzenie mechanizmu kontrolnego respektującego z jednej strony odrębność i autonomię sądownictwa polubownego, z drugiej zaś strony zapobiegającego funkcjonowaniu w obrocie prawnym orzeczeń sądów niepaństwowych naruszających praworządność. Postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie prowadzi do ponownego merytorycznego rozpoznania sporu miedzy stronami, lecz ma na celu wyłącznie zweryfikowanie twierdzeń skarżącego o wystąpieniu przytoczonych w skardze podstaw przewidzianych w art. 1206 § 1 k.p.c. oraz ocenę, czy nie zachodzi któraś z przesłanek przewidzianych w art. 1206 § 2 k.p.c. bez względu na to, czy skarżący ją powołał.

2. Pozbawienie strony możności obrony jej praw przed sądem polubownym zachodzi wówczas, kiedy sąd polubowny przykładowo nie zawiadomił strony o terminie rozprawy, po której ogłoszono wyrok, kiedy w ogóle nie wysłuchał strony lub nie dał stronie możności złożenia oświadczeń co do przedmiotu sprawy. Nie stanowi pozbawienia możności obrony przez stronę przysługujących jej praw niedopuszczenie i nieprzeprowadzenie zawnioskowanego przez nią dowodu, jeśli sąd arbitrażowy należycie i zgodnie z przyjętymi zasadami umotywuje tę decyzję procesową.

 3. [N]aruszenie podstawowych zasad polskiego porządku prawnego może mieć miejsce zarówno w sferze prawa materialnego, jak i procesowego, co prowadzi do rozróżnienia materialnoprawnego porządku publicznego i procesowego porządku publicznego. Przez podstawowe zasady polskiego porządku prawnego należy rozumieć zasady konstytucyjne, a także naczelne zasady innych dziedzin prawa materialnego oraz procesowego; do tych ostatnich należą niewątpliwie zasada równości stron (…).

1. [A]rt. 9 ustawy [z dnia 10 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów], (…) gwarantuje ciągłość stosowania dotychczasowym przepisów prawa procesowego w sprawach ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, które zostały wszczęte przed sądami powszechnymi przed dniem 1 stycznia 2016 r. (…) [W] sprawach, w których skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego wniesiono do sądu powszechnego po dniu 31 grudnia 2015 r., zastosowanie mają (…) przepisy nowe.

2. [O] dochowaniu terminu na wniesienie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, wniesionej do sądu powszechnego nieuprawnionego do rozpoznawania spraw tego rodzaju, przesądza dzień, w którym sąd nieuprawniony (nie posiadający właściwości rzeczowej) przekazał tę sprawę sądowi właściwemu.

1. [W]adliwość wyroku sądu polubownego polegająca ma uchybieniu podstawowym zasadom porządku prawnego (dawniej praworządności), musi wynikać z samej treści jego orzeczenia. Wszak przy ocenie, czy wyrok sądu arbitrażowego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego należy w szczególności uwzględniać jego treść, a nie prawidłowość postępowania przed sądem polubownym.

2. [Z]asady odpowiedzialności cywilnej za wyrządzenie szkody należą do podstawowych zasad porządku prawnego w Polsce. Na gruncie prawa cywilnego, a więc w stosunkach prywatnoprawnych, w których na skutek rozmaitych zdarzeń, zwłaszcza działań niebezpiecznych, wynikających z działalności gospodarczej, ruchu pojazdów, a także z czynności prawnych, powstawanie szkód ma rozmiary powszechne i wymaga regulacji prawnych, gwarantujących odpowiedzialność odszkodowawczą. Przepisy w tym zakresie należą do podstawowych norm prawa zobowiązań i w ramach odpowiedzialności ex delicto i ex contractu mogą zostać uznane za tworzące jedne z podstawowych zasad porządku prawnego w państwie.

1. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego jest powództwem o ukształtowanie stosunku prawnego, w którym powód (skarżący) żąda wydania przez sąd państwowy wyroku uchylającego (znoszącego) istniejący, ukształtowany wyrokiem arbitrażowym stosunek prawny. Wyrok sądu powszechnego uwzględniający skargę ma charakter kasatoryjny, albowiem w takiej sytuacji sąd powszechny może wyrok sądu polubownego jedynie uchylić i to w zakresie żądanym przez skarżącego.

2. [P]omimo iż żądanie sformułowane w skardze o uchylenie wyroku sądu polubownego może dotyczyć uchylenia całości wyroku sądu polubownego lub jego części, to jednak sąd państwowy jest związany zakresem zaskarżenia tego wyroku przez stronę skarżącą, a więc granicami jej wniosków.

3. [M]ożliwe jest wyjątkowo uwzględnienie żądania uchylenia wyroku sądu polubownego w części, ale tylko wówczas, jeśli takie zaskarżone w części orzeczenie da się całkowicie oddzielić od pozostałej części wyroku (…).

1. [S]ąd polubowny nie może być uznany za organ wymiaru sprawiedliwości do którego wprost odnosi się art. 45 Konstytucji (…).

2. [Z]godnie z art. 1184 § 2 k.p.c. Sąd Arbitrażowy nie jest związany przepisami o postępowaniu przed sądem państwowym, a więc w szczególności art. 328 § 2 k.p.c. określającym wymogi stawiane uzasadnieniu wyroku.

3. Nawet błędna wykładnia przepisów prawa materialnego o podstawowym znaczeniu dla rozstrzygnięcia, dokonana przez sąd polubowny, nie musi oznaczać naruszenia klauzuli porządku publicznego. Ocena, czy orzeczenie nie uchybia podstawowym zasadom porządku prawnego powinna być zatem ad casu formułowana w sposób zwężający i do konkluzji pozytywnej można dojść tylko wtedy, gdy skutki orzeczenia sądu polubownego prowadziłyby do istotnego naruszenia podstawowych zasad zaliczonych do klauzuli porządku publicznego.

[B]adanie sprawy w zakresie podstawy uchylenia wyroku z art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. nie może wykraczać poza kwalifikowane naruszenia prawa. Stanowisko to (…) wynika wprost z postanowień powołanego przepisu, który uprawnia sad powszechny do uchylenia wyroku sądu polubownego w razie stwierdzenia, że jest on sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, a nie już wówczas, kiedy jest on ewentualnie niezgodny z jakimkolwiek przepisem obowiązującym w tym porządku.

1. Zapis na sąd polubowny będący umową o oddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego może być terminowy, tzn., że będzie obowiązywać tylko do pewnego czasu, z upływem którego traci swą moc; może także być sporządzony pod warunkiem, który odnosić się będzie do samego zapisu lub do sposobu postępowania i rozstrzygnięcia sądu polubownego.

2. Przepis art. 1168 k.p.c. reguluje sytuacje, w których może dojść do utraty mocy zapisu na sąd polubowny (o ile strony nie uzgodniły innych skutków prawnych ze zdarzeń objętych tym przepisem). Wyliczenie w tym przepisie jest zatem tylko przykładowe, a strony mogą wskazać na inne sytuacje, które skutkować będą wygaśnięciem (utratą mocy) zapisu na sąd polubowny. Powyższego nie zmienia to, że obecny stan prawny nie reguluje utraty mocy zapisu na sąd polubowny w sytuacji, gdy upłynął czas uzgodniony przez strony, w ciągu którego sąd polubowny był obowiązany wydać wyrok, skoro strony mogą ustalić inaczej. [U]mowne zakreślenie terminu zakończenia wyrokiem postępowania przed sądem polubownym wywołuje - w rozpoznawanej sprawie - skutek w postaci wygaśnięcia zapisu na sąd polubowny. Nie jest to zatem termin instrukcyjny, którego jedynym celem było zdyscyplinowanie wszystkich uczestników postępowania polubownego, w tym także i sądu polubownego do szybkiego i sprawnego rozstrzygnięcia sporu.

3.  Sąd polubowny nawet określając własne zasady postępowania przed tym sądem nie jest uprawniony do modyfikowania zgodnego stanowiska stron w zakresie wyznaczonego przez nie terminu do rozstrzygnięcia sprawy. Taką modyfikację mogą dokonać same strony, ale nie sąd polubowny.

4.  [W] razie wątpliwości, co do zakresu zapisu na sąd polubowny powinna przeważać wykładnia restryktywna. Przy wykładni zapisu na sąd polubowny nie wolno posługiwać się żadnymi domniemaniami, które mogłyby wskazywać na szersze określenie zapisu na sąd polubowny. W drodze wykładni nie można uzupełniać oświadczenia woli w zapisie na sąd polubowny o dalsze zewnętrzne elementy - zdarzenia – zaszłości.

1. [Z] uwagi na sformalizowany charakter postępowania ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, wyrażający się zamkniętym katalogiem podstaw skargi i związaniem przez sąd podstawami powołanymi przez skarżącego, sam fakt, że granicami zaskarżenia objęty jest cały wyrok sądu polubownego, nie jest wystarczający do oceny na etapie postępowania apelacyjnego zarzutu, który nie był podniesiony w skardze.

2. Przyjmuje się, że wyrok sądu polubownego podlega uchyleniu na podstawie klauzuli porządku publicznego, gdy naruszenie prawa materialnego przez sąd polubowny prowadzi do następstw niedających się pogodzić z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego, tj. do skutków sprzecznych w sposób oczywisty i rażący z tymi zasadami - choćby tylko jedną z nich.

3. Do podstawowych zasad polskiego porządku prawnego zalicza się m. in. zasada wolności działalności gospodarczej.

1. Strony, które poddały spór pod rozstrzygnięcie stałego sądu polubownego zgodnie z jego regulaminem, mogą w postanowieniach towarzyszących zapisowi na sąd polubowny lub w ich późniejszym porozumieniu zmieniać postanowienia tego regulaminu. (…) Inną kwestią jest akceptacja przez stały sąd polubowny (jego organy) zmian regulaminu dokonanych przez strony. Sąd ten może zgodzić się na przeprowadzenie postępowania zgodnie ze zmienionym przez strony regulaminem, jak i nie zaakceptować dokonanych zmian. W braku akceptacji zmian stały sąd polubowny może jednak tylko odmówić przyjęcia sprawy do rozpoznania (art. 1168 § 2 k.p.c.), nie wolno mu natomiast przeprowadzić postępowania zgodnie z regulaminem w wersji nieuwzględniającej zmian dokonanych przez strony, jeżeli nie są one skłonne odstąpić od tych zmian. Jeżeli stały sąd polubowny przyjął sprawę do rozpoznania, wtedy zobligowany jest respektować wolę stron, której przejawem są dokonane przez nie zmiany w jego regulaminie.

2. Pierwszeństwo woli stron przed regulaminem stałego sądu polubownego jest aktualne również wtedy, gdy strony postanowiły, że postępowanie arbitrażowe ma obejmować dwie instancje, podczas gdy regulamin przewiduje, że postępowanie jest jednoinstancyjne.

3. Jeżeli strony zgodnie ustaliły, że postępowanie przed sądem polubownym ma obejmować więcej niż jedną instancję (art. 1205 § 2 k.p.c.), wtedy przepisy kodeksu postępowania cywilnego o sądzie polubownym (arbitrażowym) i wynikające z nich zasady i reguły stosuje się również do odwoławczego sądu polubownego, w tym do ustalania zasad i sposobu postępowania przed tym sądem oraz orzekania przez ten sąd.

4. Określoną przez strony zasadę, że postępowanie arbitrażowe ma obejmować możliwość zaskarżenia wyroku sądu polubownego wydanego w pierwszej instancji, niewątpliwie zaliczyć należy do rzędu podstawowych w rozumieniu art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. Jej naruszenie polegające na załatwieniu sporu w jedynej instancji jest ponadto z istoty rzeczy takim uchybieniem, które mogłoby mieć wpływ na wynik sprawy, skoro zaskarżenie może doprowadzić do zmiany rozstrzygnięcia.

5. [W] okolicznościach sprawy doszło do naruszenia art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. przez rozpoznanie sporu i wydanie wyroku arbitrażowego w jednej instancji wbrew uzgodnionej przez strony zasadzie dwuinstancyjności postępowania arbitrażowego.

1. Warunki FIDIC są zbiorem procedur i warunków opisujących przebieg inwestycji budowlanych. Zostały w nich opisane m.in. prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego, w tym w klauzuli 20 postępowanie dotyczące sporów i arbitrażu. (…) [W]ykładnia zamieszczonych w nich postanowień, włączonych do treści wiążącej strony umowy, jest dokonywana zgodnie z regułami wykładni oświadczeń woli (umów) określonymi w art. 56 oraz 65 § 1 i 2 k.c.

2. Zgodnie z klauzulą 20.4 FIDIC, "Jeżeli zaistnieje spór jakiegokolwiek rodzaju pomiędzy stronami związany lub wynikający z kontraktu lub wykonania robót (...), to każda ze stron może przedłożyć na piśmie spór do komisji rozjemczej". Użycie w tej klauzuli wyrazu "może" należy rozumieć tylko w ten sposób, że dochodzenie roszczeń jest uprawnieniem strony, a nie jej obowiązkiem. Jeżeli jednak strona zdecyduje się na dochodzenie roszczenia, to według postanowień klauzuli 20 FIDIC musi je przedłożyć komisji rozjemczej.

3. Stosownie do klauzuli 20.8 FIDIC, "Jeżeli między stronami powstanie [spór - wstawienie własne] w związku z kontraktem, w jego następstwie lub w związku z wykonaniem robót w czasie, kiedy nie ma na miejscu komisji rozjemczej, z powodu wygaśnięcia umowy z komisją lub innego, to klauzula 20.4 i 20.5 nie będą miały do takich przypadków zastosowania oraz spór może być bezpośrednio skierowany do arbitrażu na mocy klauzuli 20.6". W okolicznościach niniejszej sprawy powstała możliwość skierowania sporu bezpośrednio do arbitrażu z „innego powodu”, którym jest nieosiągnięcie przez strony porozumienia co do składu komisji rozjemczej oraz niewystąpienie przez żadną z nich do jednostki wyznaczającej o wyznaczenie członka takiej komisji.

4. Podstawowymi zasadami porządku prawnego są fundamentalne reguły konstytucyjne i naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa materialnego i procesowego.

1. Możliwe jest żądanie uchylenia wyroku sądu polubownego w części, o ile takie zaskarżone rozstrzygnięcie da się oddzielić od pozostałej części wyroku.

2. [S]ąd nie może w postępowaniu ze skargi uchylić wyroku arbitrażowego w części, jeżeli strona żądała uchylenia wyroku w całości, a zachodzą podstawy do uwzględnienia skargi. Żądanie uchylenia wyroku arbitrażowego w części nie jest bowiem żądaniem zawierającym się w żądaniu uchylenia wyroku w całości (o mniej) – jest żądaniem innego rodzaju. Ponadto, jeżeli poszczególne części wyroku zazębiają się w ten sposób, że żadna z nich nie da się odłączyć od pozostałych bez istotnego zniekształcenia całości, nie jest dopuszczalne uchylenie wyroku w części.

3. Poinformowanie strony dopiero w uzasadnieniu wyroku, iż nie odniesiono się (pomimo oddalenia powództwa w całości), do jednego z jej żądań bo było nieopłacone, podczas gdy żądanie to było przedmiotem badania w ramach postępowania dowodowego, było przedmiotem odpowiedzi na pozew i pism procesowych obydwu stron, przy jednoczesnym rozstrzygnięciu o całości żądań strony przeciwnej, które to rozstrzygnięcie było uzależnione od wyniku rozstrzygnięcia dotyczącego żądań powoda, wskazuje, iż wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z klauzulą porządku publicznego, pozbawiając stronę możliwości skorzystania z uprawnień przewidzianych przepisami prawa materialnego, a pośrednio także obrony przed wzajemnymi roszczeniami strony przeciwnej. Taki sposób procedowania przez Sąd Polubowny narusza prawo strony do rzetelnego i uczciwego procesu.

4. [R]ozstrzygnięcie o całości żądań strony pozwanej przed rozstrzygnięciem pełnego żądania powoda, niezależnie od tego czy strona mogła wnieść o uzupełnienia wyroku czy też nie, jest również sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego, w tym narusza zasadę równego traktowania stron. Ponadto Sąd Polubowny byłby już związany wydanym przez siebie wyrokiem w części dotyczącej powództwa wzajemnego, a zatem nie mógłby wydać orzeczenia o odmiennych skutkach materialnoprawnych. Niewątpliwie zasady sprawiedliwego procesu wymagają, aby niezależnie od tego czy uznać roszczenie powoda za roszczenie ewentualne (tak jak zostało sformułowane - na wypadek nieuwzględnienia powództwa głównego) czy oddzielne roszczenie procesowe w ramach kumulacji roszczeń, poinformować stronę jeszcze przed wydaniem wyroku o ewentualnym podjęciu decyzji procesowej co do jednego z jej roszczeń.

5. [Z]arzut bezskuteczności zapisu na sąd polubowny może zostać podniesiony nie tylko przez stronę pozwaną, lecz również przez stronę powodową. Jednak w literaturze wskazuje się, iż powód w takim przypadku jako strona inicjująca postępowanie przed sądem polubownym powinien dokonać dokładnej analizy stanu faktycznego sprawy i prawnego, w tym również kwestii związanych z podstawą wszczęcia postępowania przed tym sądem i jeżeli dojdzie do wniosku, iż zapis jest bezskuteczny, powinien wnieść sprawę do sądu powszechnego, który na zarzut pozwanego rozstrzygnie kwestię skuteczności zapisu. Podnoszenie dopiero na tym etapie zarzutu bezskuteczności zapisu, jak się wskazuje w literaturze, stanowi naruszenie zasad należytej staranności, do której jest zobowiązany profesjonalny uczestnik obrotu gospodarczego.

6. Utrata mocy zapisu na sąd polubowny może nastąpić w przypadkach wskazanych w art. 1168 i 1195 § 4 k.p.c., w prawie upadłościowym, jak również w przypadku wystąpienia określonych zdarzeń materialno – prawnych (np. uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli), w tym również wskazanych przez strony jako przyczyny utraty mocy przez zapis. Sama zmiana regulaminu sądu polubownego nie skutkuje utratą mocy zapisu, ani w świetle obowiązujących obecnie przepisów, ani też zgodnie z przepisami obowiązującymi w dacie zawarcia zapisu.

7. Sam fakt, iż jedna ze stron procesu uczestniczyła w procesie tworzenia listy arbitrów poprzez zgłaszanie kandydatów na arbitrów spośród osób stanowiących autorytety w danej dziedzinie, nie oznacza jeszcze istnienia zależności między arbitrem a stroną, ani większych praw strony. Pomimo pośredniego wpływu banków na część niektórych składów orzekających, regulamin Sądu Polubownego przy (...) Banków (...) zapewnia bezstronność tego sądu oraz nie uchybia zasadzie równości stron w postępowaniu arbitrażowym. Skoro arbitrów jest wielu, a strona nie wie kto z nich będzie rozpoznawał sprawę i nie ona wybiera konkretną osobę na arbitra przewodniczącego, to nie można uznać, aby miała więcej praw niż strona przeciwna.

8. [S]karga o uchylenie wyroku sądu polubownego może dotyczyć kwestii trybu postępowania jedynie, gdy nie zachowano podstawowych zasad postępowania przed tym sądem, wynikających z ustawy lub określonych przez strony (art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c.). W istocie chodzi tu o niezachowanie fundamentalnych zasad procedury cywilnej, a nie wykazano, aby Sąd Polubowny takich zasad nie zachował.

1. [P]ominięcie przez sąd polubowny dowodu zaoferowanego przez stronę, z tej przyczyny, iż został on uznany za zbędny, nie można uznać za pozbawienie strony możności obrony swych praw, a badanie zasadności pominięcia dowodu przez sąd państwowy jest niedopuszczalne ze względu na fakt, że byłoby to wkroczeniem w meritum sprawy. (…) Strona zostaje pozbawiona możności działania tylko wtedy, gdy doszło do całkowitego pozbawienia jej możności obrony swych praw, a więc gdy znalazła się w takiej sytuacji, która uniemożliwia, a nie tylko utrudniła lub ograniczyła popieranie przed sądem dochodzonych żądań.

2. Skoro więc strony dobrowolnie poddały spory wynikające z zawartej pomiędzy nimi umowy pod osąd sądu polubownego, znając ograniczenia stąd wypływające, to skarżący nie może (…) skutecznie zarzucać sądowi polubownemu, iż nie dopuścił wnioskowanego przez niego dowodu, zwłaszcza w sytuacji wyczerpującego wyjaśnienia przez ten sąd przyczyn oddalenia tego wniosku.

3. Oddalenie wniosku dowodowego nie może być (…) podstawą postawienia zarzutu sprzeczności wyroku z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP. Podkreślić bowiem należy, iż klauzula porządku publicznego jak każda klauzula generalna jest niedookreślona, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie dużą dyskrecjonalność, niemniej na jej podstawie kontrola elementów składających się na orzeczenie sądu polubownego nie może przybierać rozmiarów właściwych kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia. Zakaz kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia, związany jest z istotą stosowania klauzuli porządku publicznego. Przy jej stosowaniu nie chodzi bowiem o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego.

1. [Z] zasady autonomii woli stron nie można wyprowadzać wniosku, że strony w dowolny sposób mogą odstąpić od wcześniejszych uzgodnień w przedmiocie warunków skutecznego zawarcia transakcji. Wniosek taki prowadziłby wręcz do naruszenia autonomii stron i nierespektowania ich woli. (…) [U]znanie, że pomimo naruszenia ustanowionej umową stron telefonicznej procedury identyfikacyjnej doszło do skutecznego zawarcia transakcji walutowej terminowej, mogłoby wręcz stanowić o naruszeniu innej podstawowej zasady prawa cywilnego, a mianowicie zasady obowiązywania umów.

2. [S]karga o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest środkiem odwoławczym, lecz rodzajem nadzwyczajnego środka nadzoru judykacyjnego sądu powszechnego nad działalnością sądu polubownego. Wynika z tego, że sąd powszechny nie może w ramach postępowania o uchylenie wyroku sądu polubownego rozpoznawać merytorycznie sporu pomiędzy stronami postępowania arbitrażowego.

3. [N]aruszenie przepisów prawa materialnego podlega badaniu w postępowaniu wywołanym skargą o uchylenie orzeczenia sądu polubownego jedynie wówczas, gdy naruszone przepisy wyznaczają zasady porządku publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, przy czym klauzulę porządku publicznego interpretować należy ściśle.

1. Przedmiotem orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie jest rozstrzygnięcie sporu określonego treścią powództwa albo zakończenie postępowania co do tego sporu. Toczący się przed sądem polubownym spór, w którym zgłoszony został wniosek o wyłączenie arbitra zakończy się przed sądem państwowym orzeczeniem ze skargi na wyrok sądu polubownego. Nie można więc mówić o zamknięciu drogi do jego rozpoznania w następstwie odrzucenia skargi kasacyjnej wnioskodawcy.

2. [W]ydanie przez sąd polubowny wyroku nie powoduje bezprzedmiotowości postępowania przed sądem państwowym o wyłączenie arbitra, które mimo to powinno toczyć się w dalszym ciągu, aż do rozpoznania wniosku. Uwzględnienie wniosku stanowić może ewentualną podstawę do uchylenia wyroku sądu polubownego. Mimo nierozpoznania wniosku o wyłączenia arbitra, strona która zachowała termin do zgłoszenia takiego wniosku, nie traci prawa do powoływania się w skardze o uchylenie tego wyroku na istnienie przyczyn wyłączenia arbitra.

1. Sąd powszechny rozpatrując sprawę o uchylenie wyroku sądu polubownego nie może po raz kolejny badać merytorycznie sporu. (…) Inne postrzeganie kognicji sądu państwowego prowadziłoby do zakwestionowania samodzielności sądownictwa arbitrażowego, które znalazłoby się pod swoistym protektoratem sądownictwa powszechnego wypaczając tym samym nie tylko idee leżące u podstaw jego funkcjonowania ale także zamysł ustawodawcy, który modyfikując zasady jego funkcjonowania, ogranicza zakres ingerencji sądownictwa powszechnego do przypadków wyjątkowych, wyraźnie w ustawie wskazanych.

2. [S]ąd powszechny nie jest upoważniony do badania, czy sąd polubowny prawidłowo ustalił stan faktyczny i czy dokonał prawidłowej oceny dowodów. Mieści się to bowiem w ramach rozstrzygania merytorycznego o zgłoszonych roszczeniach.

1. [S]karga o uchylenie wyroku sądu polubownego jest nadzwyczajnym środkiem nadzoru judykacyjnego sądu państwowego nad działalnością sądu polubownego. Jest to szczególny środek prawny łączący cechy nadzwyczajnego środka zaskarżenia (przysługuje od prawomocnego, przynajmniej formalnie, wyroku sądu arbitrażowego) oraz powództwa zmierzającego do ukształtowania zmiany stanu prawnego wywołanego wyrokiem sądu polubownego. Nie jest to natomiast środek odwoławczy i sąd państwowy rozpoznając skargę nie bada w zasadzie rozstrzygnięcia sądu polubownego co do meritum, w szczególności nie kontroluje, czy wyrok ten znajduje podstawę w przytoczonych faktach i czy fakty te zostały prawidłowo ustalone.

2. [W] art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. mowa jest o podstawowych zasadach postępowania przez sądem arbitrażowym, co należy rozumieć jako ograniczenie możliwości wzruszenia wyroku sądu polubownego jedynie do takich przypadków, które prowadziły do naruszenia zasad sprawiedliwego procesu, bądź do takich istotnych uchybień procesowych, które mogły mieć wpływ na wyrok sądu polubownego, np. naruszenie zasady równości stron, całkowite zaniechanie przeprowadzenia postępowania dowodowego. Taka sytuacja w postępowaniu przed Sądem Polubownym (...) nie miała miejsca, bowiem zastrzeżenia skarżącego odnosiły się do niezachowania przez arbitrów 30-dniowego terminu na zamknięcie postępowania w sprawie, zbyt późnego wydania i doręczenia skarżącemu orzeczenia (...), czy też niedopełnienia wobec skarżącego obowiązków informacyjnych.

3. [P]rzez podstawowe zasady porządku prawnego należy rozumieć fundamentalne zasady konstytucyjne dotyczące ustroju społeczno-gospodarczego, jak również naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa materialnego i procesowego. Zatem, jedynie normy bezwzględnie wiążące, i to tylko te, którym przypisuje się podstawowe znaczenie, mogą uzasadniać odwołanie się do klauzuli porządku publicznego. Stosowanie przedmiotowej klauzuli nie służy bowiem naprawianiu wszelkich nieprawidłowości i wad wyroków sądów polubownych, ale ma chronić integralność porządku publicznego.

1. [W] przypadku sądu polubownego ad hoc nie ma wymogu, aby ten sam skład arbitrów rozpoznawał wszystkie sprawy wynikające z danego stosunku prawnego. W ramach jednej umowy - jeżeli strony występują z różnymi roszczeniami, nic nie stoi na przeszkodzie, aby każde z żądań rozpoznawali inni arbitrzy, chociażby z tej przyczyny, że mogą specjalizować się w kategoriach różnych spraw bądź tez posiadać wiedzę fachową, niezbędną do prawidłowej oceny tylko jednego z roszczeń. Należy bowiem podkreślić, że pomiędzy uprawnionym do wyboru arbitra a arbitrem zostaje zawarta swoista umowa (tzw. receptum arbitrii), która wiąże każdego z arbitrów z obiema stronami i zobowiązuje ich do bezstronnego rozstrzygnięcia sporu, zaś strony - do zapłaty wynagrodzenia (...). Osoba powołana nie ma obowiązku przyjęcia funkcji arbitra. Skoro zaś jest to umowa, zarówno uprawniony do wyboru, jak i osoba wybrana muszą znać jej zakres - w tym przypadku przedmiot sporu.

2. W doktrynie prawa cywilnego istnieje spór jaki charakter - procesowy czy materialnoprawny - ma wybór arbitra. Sąd Apelacyjny podziela pogląd, że jest to oświadczenie materialnoprawne. Za takim charakterem tego oświadczenia przemawia nie tylko fakt, że jest to element cywilnoprawnej umowy, ale także szczególne ograniczenie w możliwości jego odwołania. Aktualnie i doktryna, i judykatura stoją na stanowisku, że oświadczenia procesowe są z istoty odwoływalne, natomiast oświadczenia materialnoprawne tylko wówczas, gdy zaistnieją ustawowe przesłanki. W przypadku wyboru arbitra ustawodawca w sposób znaczący i enumeratywnie wymieniowy w ustawie ograniczył jednostronne prawo strony do odwołania arbitra raz przez nią wybranego. Powszechnie przyjmuje się także stosowanie do tego oświadczenia art. 61 k.c., a więc także normy zastrzeżonej dla oświadczeń materialnoprawnych. Brak pełnomocnictwa materialnoprawnego i brak potwierdzenia tej czynności przez pozwaną spółkę powoduje zaś, że oświadczenie nie wywołuje oczekiwanych skutków prawnych, a więc nie dochodzi do wyboru arbitra i zawarcia umowy między stronami i osobą wybraną na arbitra.

3. [S]przeczność wyroku z podstawowymi zasadami porządku prawnego ma miejsce wówczas, gdy chodzi o konstytucyjne zasady ustroju społeczno-gospodarczego oraz naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa materialnego. Przez podstawowe zasady porządku prawnego stanowiące podstawę oceny wyroku sądu arbitrażowego należy rozumieć nie tylko normy konstytucyjne, ale i naczelne normy w poszczególnych dziedzinach prawa. W judykaturze do tych zasad zaliczono między innymi zasadę wolności gospodarczej i swobodę umów (…), zasadę autonomii woli stron i równości podmiotów, czy zasadę sprawiedliwości społecznej (…).

4. [P]rocesowy porządek publiczny może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego. Po drugie, ocenie podlegają skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się one pogodzić z systemem prawa procesowego, np. czy nie naruszają powagi rzeczy osądzonej, praw osób trzecich.

5. Klauzula porządku publicznego nie służy kontroli merytorycznej (zasadności) orzeczenia sądu polubownego. Zakaz kontroli merytorycznej takiego orzeczenia związany jest z istotą stosowania klauzuli porządku publicznego. Przy jej stosowaniu nie chodzi bowiem o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego.

6. Naruszenie więc przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego dla rozstrzyganego stosunku, którego przestrzeganie nakazuje art. 1194 § 1 k.p.c., uzasadnia uchylenie wyroku tego sądu jedynie wtedy, gdy łączy się z pogwałceniem podstawowych zasad porządku prawnego.

7. Przeprowadzenie przez sąd polubowny postępowania z pominięciem zaoferowanego przez stronę dowodu może uzasadniać zarzut naruszenia art. 1183 k.p.c., jeżeli dowód ten był konieczny do rozstrzygnięcia sprawy.

1. Z pewnością nie mogła stanowić usprawiedliwionej podstawy do odmowy przez Przewodniczącego Arbitra dalszej narady nad wyrokami okoliczność, że pozostali dwoje arbitrzy, a zatem większość składu orzekającego, podpisali już projekty wyroków sporządzone przez Przewodniczącego. Nie było to bowiem równoznaczne z aktem głosowania, a tym bardziej z naradą nad rozstrzygnięciem i jego motywami. Odmowa kontynuowania narady celem dyskusji nad uwagami (…) oznacza, że nie można mówić o zakończeniu narady i przeprowadzeniu głosowania nad wyrokami. (…) Jak wskazuje się w piśmiennictwie, egzemplifikacja uchybień w zakresie przepisów o głosowaniu, wyłączeniu sędziego i o wyroku, która była zawarta w art. 712 § 1 pkt 3 k.p.c. (przepisie obowiązującym do dnia 16 października 2005 r.), nie została expressis verbis przeniesiona do treści art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. Nie ulega jednak wątpliwości, że ewentualne naruszenie tych reguł przeważnie powinno być traktowane jako naruszenie podstawowych zasad dotyczących postępowania (…).

2. Nie będzie kwalifikować się jako pozbawienia strony możności obrony pominięcie przez sąd polubowny zaoferowanego przez nią dowodu z tego powodu, że został on uznany za zbędny. Badanie zaś przez sąd państwowy, czy sąd polubowny słusznie uznał taki dowód za zbędny stanowiłoby niedozwolone wkroczenie w meritum sprawy. Jeśli sąd polubowny pominął pewną część obrony prezentowanej przez stronę, zawierając w motywach wyroku merytoryczne wyjaśnienie przyczyn, dla których obronę tę uznał za nieistotną, to zarzut strony odnoszący się do pominięcia jej obrony jest w rzeczywistości skierowany przeciwko materialnej obronie sporu i jako taki jest niedopuszczalny.

1. [S]ąd arbitrażowy nie jest uprawniony do stosowania wobec świadków środków przymusu ani też wyciągania konsekwencji (zatem także pouczania o obowiązku prawdomówności) z faktu, że świadek z tą prawdą w swojej relacji się rozmija. Część reprezentantów doktryny uważa, że taka możliwość istnieje wówczas, gdy strony zgodnymi oświadczeniami wyposażyły sąd polubowny w tego rodzaju kompetencję. Trudno aprobować takie stanowisko (…).

2. Nie może budzić wątpliwości, że brak bezstronności składu rozstrzygającego spór przed sądem polubownym stanowi tego rodzaju naruszenie, które nawet niezależnie od zarzutów stawianych w skardze przez stronę winno prowadzić do uchylenia wyroku.

1. Kwestia zgodności rozstrzygnięcia sądu polubownego z ustalonym stanem faktycznym pozostaje (…) poza zakresem kontroli kasacyjnej w zw. z treścią art. 398³ § 3 k.p.c.

2. Naruszenie przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego dla rozstrzyganej sprawy, którym co do zasady jest związany na podstawie art. 1194 § 1 k.p.c., podlega kontroli sądu powszechnego rozpoznającego skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego jedynie pod kątem zastosowania klauzuli porządku publicznego – z urzędu lub na podstawie zarzutu skargi.

3. [W]skazać trzeba na (…) wyłączenie z zakresu stosowania klauzuli porządku publicznego, jako przyczyn uchylenia wyroku sądu polubownego, okoliczności odrębnie wymienionych w art. 1206 § 1 k.p.c., których udowodnienie leży przede wszystkim w interesie strony.

4. Przeprowadzenie przez sąd polubowny postępowania z pominięciem zaoferowanego przez stronę dowodu może uzasadniać zarzut naruszenia art. 1183 k.p.c., jeżeli dowód ten był konieczny do rozstrzygnięcia sprawy.

5. Jeżeli (…) pominięcie zgłoszonego przez stronę dowodu (…) było wynikiem przyjętej przez (…) sąd [polubowny – wstawienie własne] wykładni prawa materialnego, to sam fakt, że może być ona oceniona jako błędna nie może uzasadniać uwzględnienia skargi o uchylenie tego wyroku chyba, że wyrok uchybia jednocześnie podstawowym zasadom porządku prawnego.

6. [N]ie można uważać za uchybienie podstawowym zasadom porządku prawnego zastosowania przez sąd polubowny przepisów o przedawnianiu lub prekluzji, choćby nastąpiło to na podstawie ich błędnej wykładni.

1. [Z]astosowanie przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego w sprawie podlega kontroli sądu powszechnego tylko o tyle, o ile tego wymaga przeprowadzana z urzędu, zgodnie z zastrzeżoną w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. klauzulą porządku publicznego, ocena wyroku sądu polubownego pod kątem jego ewentualnej sprzeczności z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego.

2. [O]bok zasady swobody umów i zasady pacta sunt servanda, do podstawowych zasad polskiego porządku prawnego należą także zasady wyznaczające granice swobody kształtowania umów i w konsekwencji – granice obowiązywania zasady pacta sunt servanda. Są nimi w szczególności zasada wolności działalności gospodarczej (…), zasada sprawiedliwości kontraktowej, oraz zasada kompensacyjnego charakteru odpowiedzialności odszkodowawczej, interpretowana w zgodzie z konstytucyjnym wymaganiem proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji), sprzeciwiająca się zastrzeganiu w umowach jako sankcji za naruszenie zobowiązania świadczenia pieniężnego w wysokości oderwanej od rozmiaru szkody, tak że stałoby się ono przede wszystkim środkiem swoistej kary i prowadziło do wzbogacenia drugiej strony (…).

3. Dokonane przez Sąd Polubowny obniżenie zastrzeżonej kary umownej nie miało (…) znamion dowolnego ograniczenia skutków prawnych zastrzeżenia kary umownej, lecz mieściło się w granicach ustawowego upoważnienia.

4. Same ewentualne nieprawidłowości w zastosowaniu art. 484 § 2 k.c. przez Sąd Polubowny nieprowadzące do sprzeczności wydanego przez niego wyroku z podstawowymi zasadami porządku prawnego nie mogły mieć (…) znaczenia w sprawie o uchylenie tego wyroku.

[S]ąd powszechny rozpoznając skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego może rozważyć, czy w konkretnej sprawie zaszły ważne względy uzasadniające odstępstwo (przez sąd polubowny - wstawienie własne) od zasady związania prawomocnym wyrokiem i pomocne powinno być w tym zakresie odwołanie się do okoliczności, które umożliwiają wznowienie postępowania przed sądem państwowym. (…) Z punktu widzenia podstaw do wznowienia postępowania nie ma (…) przeszkód aby ujawnienie nowych okoliczności faktycznych nastąpiło w wyniku czynności biegłego przeprowadzonych w innej sprawie, po zakończeniu postępowania, które miałoby zostać wznowione. Istotne jest aby była to okoliczność istniejąca już w toku zakończonego postępowania.

1. Arbiter nie powinien być powiązany z żadną ze stron postępowania; winien być wolnym od jakichkolwiek zobowiązań i nacisków, a wykonując obowiązki arbitra sprawę rozstrzygać wyłącznie według własnego uznania, w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał. Ujawnienie tych okoliczności powinno nastąpić niezwłocznie po powołaniu osoby na arbitra lub po ich zaistnieniu. Przepis [art. 1174 § 1 k.p.c. - wstawienie własne] mówi też o okolicznościach, które mogłyby wzbudzić wątpliwości co do bezstronności lub niezależności arbitra, nie zaś o takich, które wątpliwości te wzbudzają.

2. Stronie przeciwnej, nie zaś arbitrowi, pozostawione jest prawo dokonania oceny, czy ujawnione przez arbitra okoliczności wątpliwości te wzbudzają, czy też nie i ewentualnie wszczęcie trybu z przepisów art. 1176 § 3 i 4 k.p.c., z wystąpieniem do sądu powszechnego z wnioskiem o wyłączenie arbitra włącznie. Wyraźnie jednak podkreślić należy, iż istnienie okoliczności mogących wywołać wątpliwość co do niezależności lub bezstronności arbitra nie jest równoznaczne z uznaniem braku bezstronności lub niezależności osoby powołanej na arbitra.

3. Prawo do dokonania potrącenia jest prawem podmiotowym uprawnionego i nie można go ograniczać w jego realizacji. Zgłoszenie zarzutu jest zarazem procesową formą obrony pozwanego przez żądaniem powoda, której nie może być pozbawiony.

Rozpoznając w ramach badania zasadności powództwa głównego zgłoszony przez pozwanego zarzut potrącenia Sąd Polubowny nie musiał uzależniać tegoż badania od istnienia w tym zakresie zapisu na sąd Polubowny.

4. W ramach kognicji sądu rozpoznającego skargę na orzeczenie Sądu Polubownego nie mieści się, co do zasady, kontrola zgodności tego orzeczenia z prawem materialnym ani badanie co do prawidłowości ustaleń faktycznych, poza wyrokowaniem opartym na oczywiście wybiórczej i nierzetelnej ocenie dowodów. Tymczasem motywy wyroku Sądu Polubownego są obszerne, wielowątkowe, oparte o wskazywane dowody i wyjaśniają podstawy przyjęcia przez ten Sąd, iż istniała – w określonej wysokości – wierzytelność odszkodowawcza pozwanego głównego, zgłoszona do potrącenia z wierzytelnością powoda głównego i skuteczności dokonanego potrącenia, które skutkowało oddaleniem powództwa głównego. Badanie zasadności skargi nie przybiera więc rozmiarów właściwych kontroli merytorycznej takiego orzeczenia. Poza tym apelujący pamiętać winien, że decydując się na poddanie sporu rozstrzygnięciu sądu polubownego musi mieć świadomość zarówno pozytywnych, jak i negatywnych tego skutków. Z jednej strony kontrahenci nie są narażeni na długotrwałość postępowania, lecz z drugiej strony rezygnują z niektórych gwarancji procesowych, obowiązujących w postępowaniu przed sądem powszechnym. Nie było też przeszkód, aby postępowanie przed sądem polubownym było dwuinstancyjne (art. 1205 § 2 k.p.c.).

1. Podstawy uchylenia wyroku sądu polubownego wymienia wyczerpująco art. 1206 k.p.c. Sąd rozpoznający skargę jest związany przytoczonymi przez skarżącego podstawami, może więc uchylić wyrok sądu polubownego ze względu na zaistnienie podstawy wymienionej w art. 1206 w zasadzie o tyle tylko, o ile została ona powołana skardze.

2. Z urzędu, a zatem nawet bez przytoczenia w skardze, uwzględnia jedynie dwie z wymienionych w art. 1206 k.p.c. podstaw uchylenia wyroku sądu arbitrażowego: wynikającą z ustawy niemożność rozstrzygnięcia sporu przez ten sąd (art. 1206 § 2 pkt 1 k.p.c.) i sprzeczność wyroku sądu arbitrażowego z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c.).

1. Zdatność arbitrażowa sporu oznacza właściwość sprawy, która powoduje, że może ona zostać poddana przez strony pod rozstrzygniecie sądu polubownego, a więc poddana jego kompetencji jurysdykcyjnej w wyniku sporządzenia zapisu na sąd polubowny.

2. Postępowanie przed sądem polubownym może (…) obejmować żądanie zasądzenia świadczenia, ustalenia stosunku prawnego lub prawa, jak również żądanie ukształtowania stosunku prawnego wskazanego w treści zapisu na sąd polubowny (np. żądanie rozwiązania spółki).

3. W obecnym stanie prawnym zarzut braku właściwości sądu polubownego podlega sprekludowaniu, jeżeli nie został zgłoszony w terminie wskazanym w art. 1180 § 2 k.p.c. W takim przypadku skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie można już skutecznie oprzeć na podstawie przewidzianej w art. 1206 § 1 pkt 1 k.p.c. Tym bardziej nie można na podstawie tego zarzutu odmówić uznania albo stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej (…).

4. O sprzeczności wyroku z podstawowymi zasadami porządku prawnego można mówić wtedy, gdy chodzi o konstytucyjne zasady ustroju społeczno-gospodarczego oraz naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa materialnego (…). [U]żyte w art. 1206 § 2 k.p.c. określenie "podstawowe zasady porządku prawnego" wskazuje, że chodzi o takie naruszenie przepisów prawa materialnego, które prowadzi do pogwałcenia zasad państwa prawa (praworządności), a zapadły wyrok arbitrażowy narusza naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej, godzi w obowiązujący porządek prawny, czyli narusza pryncypia ustrojowo-polityczne i społeczno-gospodarcze. Istota niezgodności orzeczenia sądu polubownego z klauzulą porządku prawnego nie polega zatem na jego niezgodności z przepisami prawa, nawet bezwzględnie obowiązującymi, lecz na sprzeczności skutków jego uznania i wykonania z podstawowymi zasadami porządku prawnego.

5. Nie uzasadnia (…) stwierdzenia naruszenia takiej klauzuli [klauzuli porządku publicznego – wstaw. własne] zarzut, iż zasądzone wyrokiem sądu polubownego świadczenie wynika z umowy, która została skutecznie rozwiązana. Wypowiedzenie umowy nie prowadzi do zniweczenia tych skutków prawnych, które powstały wcześniej, w czasie obowiązywania rozwiązanej umowy, a ponadto nie jest równoznaczne z utratą mocy obowiązującej przez zapis na sąd polubowny.

6. W postępowaniu o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego, sąd nie rozpoznaje sprawy rozstrzygniętej wyrokiem sądu polubownego na nowo ani też nie bada zasadności roszczenia materialnoprawnego zgłoszonego przez powoda w postępowaniu arbitrażowym. Działanie sądu ogranicza się do zbadania, czy nie zachodzą przesłanki odmowy uznania, którymi warunkowane jest uzyskanie przez wyrok sądu polubownego po jego uznaniu przez sąd lub po stwierdzeniu przez sąd jego wykonalności mocy prawnej na równi z wyrokiem sądu państwowego (…).

7. Wniesienie skargi (art. 1206 § 1 k.p.c.) nie stanowi przeszkody do nadania klauzuli w trybie art. 1214 k.p.c. Jeżeli bowiem strony nie ustanowiły instancji odwoławczej, wyrok sądu polubownego jest ostateczny. Staje się prawomocny formalnie - w przypadku, gdy nie przysługuje od niego odwołanie - z chwilą jego wydania, a jeżeli odwołanie przysługuje - z chwilą wydania orzeczenia przez sąd polubowny drugiej instancji.

8. [F]akt nadania klauzuli wykonalności przez sąd państwowy orzeczeniu sądu polubownego nie wpływa w żaden sposób na możliwość wniesienia skargi o uchylenie orzeczenia sądu arbitrażowego (…).

1. [W] sytuacji kiedy strony nie doszły do porozumienia w zakresie ustalenia reguł postępowania drugoinstancyjnego i sposobu jego przeprowadzenia, sąd polubowny, mając na uwadze wolę stron, wyrażoną jasno w klauzuli arbitrażowej, sprzeczną z treścią obowiązującego go regulaminu, winien był albo odmówić przyjęcia sprawy do rozpoznania, albo stosownie do dyspozycji art. 1184 § 2 k.p.c. przeprowadzić postępowanie drugoinstancyjne w taki sposób, w jaki uzna za właściwy.

2. [W] sytuacji występującej sprzeczności zapisu na sąd polubowny w zakresie zastrzeżenia dwuinstancyjności postępowania z treścią regulaminu sądu polubownego w zakresie jednej instancji, prymat należy przyznać woli stron, a zatem klauzuli arbitrażowej. [S]koro po pierwsze strony ustaliły obopólnie zasadę dwuinstancyjności przed wybranym przez siebie sądem polubownym, po drugie nie uzgodniły jedynie reguł przeprowadzenia postępowania w drugiej instancji, sąd polubowny zobowiązany był do samodzielnego określenia tychże reguł.

3. [S]koro w klauzuli arbitrażowej strony odwołały się do postępowania dwuinstancyjnego, niezachowanie tego wymogu przez sąd polubowny musi być uznane za naruszenie podstawowych zasad postępowania przed tym sądem (art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c.), prowadząc do uwzględnienia skargi i uchylenia zaskarżonego wyroku (…).

1. Przy uwzględnieniu dodatkowego argumentu, związanego z decydującym wpływem stron na wybór arbitra oraz jego znaczeniem dla prawidłowego powołania arbitra w rozumieniu przyjętym w art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c., nie może ulegać kwestii, że w sytuacji, gdy stronie skarżącej znana była osoba arbitra przed wydaniem wyroku przez sąd polubowny, dopuszczalność oparcia skargi na wskazanej podstawie powinna zostać ograniczona do sytuacji uprzedniego podniesienia stosownego zarzutu, jak również że zaniechanie, świadczące pośrednio o akceptacji osoby arbitra, choćby wybranego z naruszeniem zasad jego wyboru określonych przez strony albo przyjętych w regulaminie stałego sądu polubownego, pod rozstrzygnięcie którego strony zgodnie poddały powstały między nimi spór, powinno pociągać za sobą konsekwencje polegające na niedopuszczalności opierania skargi na takim zarzucie, takie rozwiązanie zostało bowiem przyjęte w art. 1193 k.p.c.

2. [Z] treści tego przepisu [art. 1189 § 1 k.p.c. – wstaw. własne], zwłaszcza z początkowego fragmentu zdania drugiego, jednoznacznie bowiem wynika, że rozprawa przed sądem polubownym nie jest obowiązkowa oraz że podstawowe znaczenie ma uzgodnienie stron, przez które należy także rozumieć akceptacje regulaminu obowiązującego w stałym sądzie polubownym, wybranym przez strony do rozpoznania danej sprawy.

3. Nie jest także uzasadnione uznanie, że narusza klauzulę porządku publicznego zaniechanie złożenia przez arbitra oświadczenia na piśmie o jego bezstronności w sytuacji, gdy nie zostały podane i wykazane, także w postępowaniu wywołanym skargą [o uchylenie wyroku sądu polubownego – wstaw. własne], jakiekolwiek konkretne okoliczności uzasadniające wyłączenie sędziego przez stronę, która nie występowała z takim wnioskiem (…).

4. [Z]a zastosowaniem art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. na korzyść strony wnoszącej skargę może przemawiać wydanie wyroku z pominięciem okoliczności prawomocnego osądzenia sprawy o to samo roszczenie i pomiędzy tymi samymi stronami przed wydaniem przez sąd polubowny wyroku objętego skargą albo naruszenie praw osób trzecich (…).

1. Nie można podzielić poglądu (…) jakoby w związku z zaistniałym sporem wykonawca powinien doprowadzić do powołania Komisji Rozjemczej i przedstawić jej spór, a konsekwencją zaniechania tych działań jest utrata możliwości skutecznego dochodzenia roszczenia. Postanowienia rozdziału - Roszczenia, spory i arbitraż [Warunków Kontraktowych FIDIC - wstawienie własne] nie przewidują takich sankcji.

2. W postępowaniu przed Sądem Polubownym arbitrzy nie są związaniu decyzjami Komisji Rozjemczej, której decyzje winny być traktowane jako dowód w sprawie. Decyzja Komisji Rozjemczej nie może być traktowana w sposób analogiczny jak wyrok sądu polubownego, ani postępowanie przed taką Komisją nie jest częścią postępowania przed Sądem Polubownym.

3. Zamawiający o konieczności wykonania prac dodatkowych został prawidłowo poinformowany i konieczności ich wykonania nie zakwestionował. Nie może zatem skutecznie podnosić, że zapłata za te prace z uwagi na zaangażowanie środków publicznych w finansowanie robót narusza podstawowe zasady porządku prawnego.

1. W związku z tym, że uchylenie wyroku sądu polubownego może nastąpić wyłącznie z określonych ustawą przyczyn uwzględnianych w zasadzie z urzędu, a rozpoznanie skargi kasacyjnej następuje, z wyjątkiem nieważności postępowania przed sądem drugiej instancji, w granicach podstaw skargi kasacyjnej, skarga kasacyjna w sprawie o uchylenie wyroku sądu polubownego może być – poza przypadkiem nieważności postępowania przed sądem drugiej instancji – uwzględniona tylko w razie zasadności przytoczonej podstawy kasacyjnej zawierającej zarzut uzasadniający lub mogący uzasadniać stwierdzenie przyczyny uchylenia wyroku sądu polubownego powołanej w skardze o uchylenie lub uwzględnianej z urzędu.

2. [O]drębne wymienienie tych okoliczności [wskazanych w art. 1206 § 1 pkt 2, 4 i 5 k.p.c. – wstawienie własne] jako przyczyn uchylenia wyroku sądu polubownego prowadzi do wniosku o ich wyłączeniu z zakresu zastosowania klauzuli porządku publicznego.

3. Będzie (…) stanowić naruszenie tego przepisu [art. 1183 zdanie drugie k.p.c. – wstawienie własne], wyrażającego jedną z podstawowych zasad postępowania arbitrażowego, przeprowadzenie przez sąd polubowny postępowania z pominięciem zgłoszonego dowodu, gdy strona nie zrezygnowała z jego przeprowadzenia, a dowód ten był konieczny do rozstrzygnięcia sprawy.

1. Udział w postępowaniu sądowym podmiotów pozbawionych zdolności sądowej skutkowałby nieważnością postępowania, natomiast wydanie wyroku sądu polubownego w stosunku do takich podmiotów należałoby uznać za naruszenie podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, gdyż naruszałoby to jedną z podstawowych zasad procesowych, iż stroną postępowań może być jedynie podmiot obdarzony w zdolność sądową. Poza tym, taki wyrok naruszałby także podstawową zasadę prawa cywilnego, że podmiotem praw i obowiązków cywilnoprawnych mogą być jedynie podmioty wyposażone w zdolność prawną.

2. W razie podniesienia przez stronę zarzutu braku właściwości sądu polubownego albo zarzutu, że zgłoszone w toku postępowania żądanie strony przeciwnej wykracza poza zakres zapisu na sąd polubowny (art. 1180 § 2 k.p.c.) i uznania tych zarzutów przez sąd polubowny za niezasadne, sąd ten może wydać wyrok, dając w ten sposób wyraz temu, że uznał podniesione zarzuty za niezasadne, albo oddalić zarzuty odrębnym postanowieniem. W pierwszym przypadku kontrola zasadności stanowiska sądu polubownego w przedmiocie podniesionego przez stronę zarzutu możliwa jest w ramach skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego. Natomiast w razie wydania przez sąd polubowny postanowienia oddalającego podniesiony zarzut kontrola zasadności tego stanowiska przez sąd państwowy może nastąpić tylko w trybie przewidzianym w art. 1180 § 3 k.p.c., tj. poprzez wystąpienie strony, która podniosła zarzut, w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia jej tego postanowienia do sądu powszechnego o rozstrzygnięcie. Zaniechanie przez stronę uruchomienia tego trybu kontroli wydanego postanowienia sądu polubownego pozbawia ją możliwości skutecznego oparcia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego na tych samych zarzutach wypełniających podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego z art. 1206 § 1 pkt 1 i 3 k.p.c.

3. Naruszenie przez sąd polubowny przepisów prawa, chociażby bezwzględnie obowiązujących, nie przesądza o naruszeniu podstawowych zasad porządku prawnego nawet wówczas, gdy sąd polubowny rozstrzyga spór według prawa właściwego dla danego stosunku, gdy strony, zgodnie z art. 1194 § 1 k.p.c., nie upoważniły go do rozstrzygania według ogólnych zasad prawa lub zasad słuszności.

4. Ingerencja Sądu Arbitrażowego w odniesieniu do zgłoszonego żądania dotyczyła (…) sposobu spełnienia żądanego świadczenia. W prawie procesowym brak jest bliższych zasad i to o charakterze podstawowym odnoszących się do orzekania o sposobie spełnienia świadczenia żądanego w pozwie od kilku osób. Orzecznictwo dopuszcza tu pewną ingerencję sądu, np. zasądzenie żądanej kwoty in solidum zamiast solidarnie i odwrotnie. (…) Z punktu widzenia zasady dyspozytywności istotne jest, aby została zachowana tożsamość przedmiotu żądania, jego zakresu i podstawy faktycznej uzasadniającej jego uwzględnienie. Wyrok Sądu Arbitrażowego w odniesieniu do zgłoszonego żądania zachowywał tożsamość dłużnika i wierzycieli, rodzaju świadczenia, jego wysokości i niepodzielności, nadto podstawy faktycznej uzasadniającej jego zasądzenie.

5. Istota tej umowy [konsorcjum - wstawienie własne] jest przynajmniej zbliżona do umowy spółki cywilnej, a niekiedy zawiera jej istotne elementy, co uzasadnia odpowiednie stosowanie do stosunków między konsorcjantami przepisów dotyczących spółki cywilnej, w tym dotyczące wspólności łącznej. (…) [N]ie narusza klauzuli porządku publicznego wydanie przez sąd polubowny wyroku zasądzającego odszkodowanie na rzecz trzech podmiotów „łącznie” mimo braku pomiędzy tymi podmiotami stosunku prawnego tworzącego pomiędzy nimi wspólność łączną.

6. Orzekanie przez sąd polubowny na podstawie przepisów właściwego prawa, o ile strony inaczej nie postanowiły (art. 1194 § 1 k.p.c.), należy do podstawowych zasad postępowania przed sądem polubownym. W związku z tym uchybienie tej zasadzie przez sąd polubowny może być podniesione w ramach zarzutu naruszenia art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. W ramach tego zarzutu nie można jednak oczekiwać od sądu państwowego kontroli merytorycznej trafności wydanego przez sąd polubowny wyroku.

7. Nie narusza (…) podstawowych zasad porządku prawnego, tj. zasady państwa prawnego (art. 2 Konstytucji), ochrony praw majątkowych i równości współpracujących ze sobą kontrahentów (art. 20 Konstytucji), wolności gospodarczej (art. 22 Konstytucji) oraz równości wobec prawa (art. 32 ust.2 Konstytucji) stanowisko, (…) że doznanie szkody wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z umowy, nie usprawiedliwia samowolnego, sprzecznego z uzgodnionymi z kontrahentem warunkami, zaspokojenia roszczenia odszkodowawczego z ustanowionego zabezpieczenia.

1.  Samo wniesienie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego (art. 1206 § 1 k.p.c.), nie stanowi przeszkody do nadania klauzuli w trybie art. 1214 k.p.c., może natomiast prowadzić do odroczenia rozpoznania sprawy o stwierdzenie wykonalności w drodze nadania klauzuli (art. 1216 § 1 k.p.c.). Również nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi sadu polubownego nie stanowi przeszkody do późniejszego uchylenia tegoż wyroku w drodze skargi, gdyż zgodnie z art. 1210 k.p.c. Sąd na posiedzeniu niejawnym może wstrzymać wykonanie wyroku sądu polubownego.

2. W postępowaniu o uznanie lub stwierdzenie wykonalności wyroku sądu arbitrażowego przedmiotem badania nie jest (…) ani zasadność roszczenia ani podstawy materialne jego istnienia ani też kwestie formalne dotyczące przebiegu postępowania arbitrażowego. Nie oznacza to jednak, że postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu arbitrażowego ma charakter prejudycjalny w stosunku do postępowania o uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sadu polubownego. Wręcz przeciwnie, oba te postępowania są od siebie niezależne i oparte są na innych podstawach. W przypadku zbiegu postępowania ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego z wnioskiem o jego uznanie lub stwierdzenie wykonalności, skutki takiego zbiegu dla drugiego z tych postępowań uregulowano w art. 1216 k.p.c.

3. [F]akt nadania klauzuli wykonalności przez sąd państwowy orzeczeniu sądu polubownego nie wpływa w żaden sposób na możliwość wniesienia skargi o uchylenie orzeczenia sądu arbitrażowego. Wstrzymanie wykonania wyroku sądu polubownego na skutek wniesienia skargi o jego uchylenie może bowiem nastąpić wtedy i tylko wtedy, gdy już wcześniej doszło do stwierdzenia wykonalności tego wyroku na podstawie art. 1212 i n. k.p.c. Wcześniej bowiem wyrok sądu polubownego nie ma mocy prawnej i nie podlega wykonaniu (…). Zatem wobec tego, że ustawodawca uregulował oba postępowania w części piątej k.p.c. i sytuację prawną zbiegu obu postępowań należy z ostrożnością podchodzić do stosowania przepisu art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c., który to przepis z mocy art. 13 § 2 k.p.c. znajduje jedynie odpowiednie zastosowanie do obu postępowań.

1. [P]odstawą uchylenia wyroku sądu polubownego może być nie każde naruszenie reguł postępowania przed tym sądem, lecz tylko takie, które polega na naruszeniu podstawowych zasad postępowania.

2. [S]karga o uchylenie wyroku sądu polubownego jest nadzwyczajnym środkiem nadzoru judykacyjnego sprawowanego przez sąd państwowy nad działalnością sądu polubownego. Celem postępowania wywołanego tą skargą nie jest merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, lecz wyłącznie dokonanie oceny zasadności skargi w świetle przesłanek z art. 1206 k.p.c. Nie jest to natomiast środek odwoławczy.

3. [P]rzy stosowaniu klauzuli porządku publicznego, przewidzianej w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c., nie chodzi o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego.

1. [M]ożliwe jest jedynie dopuszczenie w charakterze dowodu określonych dokumentów zawartych w aktach innej sprawy, bowiem art. 244 i następne k.p.c. przewidują tylko dowody z dokumentów, a nie dowód z akt innej sprawy. Bez naruszenia zasady bezpośredniości przewidzianej w art. 235 k.p.c., możliwe jest jedynie dopuszczenie dowodu z poszczególnych, ściśle określonych dokumentów (…). Pogląd ten zachowuje swą aktualność również w przypadku dokumentów załączonych do akt Sądu Arbitrażowego.

2. Sąd rozpoznający skargę [o uchylenie wyroku sądu polubownego – wstaw. własne] jest związany przytoczonymi przez skarżącego podstawami, może więc uchylić wyrok sądu arbitrażowego ze względu na zaistnienie podstawy wymienionej w art. 1206 k.p.c. o tyle tylko, o ile została ona powołana w skardze. Z urzędu uwzględnia jedynie podstawy wskazane w art. 1206 § 2 k.p.c.

3. [K]lauzula porządku publicznego nie służy kontroli merytorycznej (zasadności) orzeczenia sądu polubownego. Zakaz kontroli merytorycznej takiego orzeczenia, związany jest z istotą stosowania klauzuli porządku publicznego. Przy jej stosowaniu nie chodzi bowiem o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego (…).

1. [P]ostępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest postępowaniem "kontrolnym", instancyjnym, sądu państwowego. Od wyroku tego sądu nie przysługuje żaden zwykły środek zaskarżenia, a tylko skarga o uchylenie wyroku sadu polubownego. Przy czym skarga taka, jak podkreśla się w doktrynie, nie jest środkiem odwoławczym, a nadzwyczajnym środkiem nadzoru judykacyjnego sądu państwowego nad działalnością sądu polubownego.

 2. [W]nioskowanie z dyspozycji art. 1213 k.p.c. (odnoszącym się do postępowania o uznanie lub stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego) o konieczności przedłożenia w postępowaniu arbitrażowym oryginału zapisu lub jego urzędowego odpisu - nie wydaje się uprawnione. Przede wszystkim dlatego, że rozszerzałoby podstawy skargi z art. 1206 k.p.c.

3. Przepis art. 1197 § 1 i 2 k.p.c. należy odczytywać łącznie, co oznacza, że wyrok sądu polubownego powinien zawierać zarówno sentencję, jak i motywy, jako konieczne elementy; taki wyrok musi być podpisany, a następnie doręczony stronom (art. 1197 § 4 k.p.c.).

4. [N]aruszenie klauzuli porządku publicznego musi odnosić się do jego sentencji, która będzie funkcjonować obrocie, a nie warstwy motywacyjnej.

5. Jedynie (…) wtedy, gdyby sąd państwowy uznał, że (…) postępowanie [dowodowe – wstawienie własne] nie zostało w ogóle przeprowadzone lub przeprowadzone niekompletnie, albo w oczywisty sposób przeprowadzono je wadliwie, uchybiając regułom logicznego rozumowania, wiązania ze sobą faktów w łańcuchu przyczynowo-skutkowym, wybiórczego dopuszczenia dowodów w sprawie, przeprowadzenia dowodów tylko jednej strony, z niezasadnym pominięciem dowodów wnioskowanych przez stronę przeciwną itp., można byłoby uznać, że nie zostały zachowane wymagania, o których jest mowa w art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c.

1. Z treści art. 1206 k.p.c. wynika w sposób jednoznaczny, że zawarte w nim wyliczenie podstaw skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ma charakter wyczerpujący (…).

2. Na podstawie wyrażonej w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. klauzuli porządku publicznego wyrok sądu arbitrażowego ulega zatem uchyleniu wtedy, gdy zdeterminowane jego treścią skutki są nie do pogodzenia z określoną normą zaliczaną do podstawowych zasad tego porządku.

3. O naruszeniu tej klauzuli [klauzuli porządku publicznego – wstaw. własne] nie można bowiem mówić w przypadku, gdy wyrok sądu polubownego oparty jest na jednym z przeciwstawnych poglądów prezentowanych w orzecznictwie i doktrynie.

Istnieje bardzo duża autonomia postępowania polubownego, całkowicie zgodna z zamierzeniami ustawodawcy, wydatnie ograniczająca możliwości kontrolne sądu powszechnego. Podstawowym celem tej regulacji prawnej jest szybkość postępowania w załatwianiu sporów cywilnoprawnych, a nie tworzenie dodatkowej fazy postępowania przedsądowego. Strony decydujące się na poddanie sporu sądowi polubownemu muszą się liczyć z tymi uwarunkowaniami, polegającymi także na nikłej kontroli zewnętrznej jego wyroków. W ramach kognicji sądu rozpoznającego skargę na orzeczenie sądu polubownego nie mieści się, co do zasady, kontrola zgodności tego orzeczenia z prawem materialnym ani badanie prawidłowości ustaleń faktycznych, poza wyrokowaniem opartym na oczywiście wybiórczej, nierzetelnej ocenie dowodów.

1. [P]rzepisy kodeksu postępowania cywilnego regulujące sądownictwo polubowne nie mają jednorodnego charakteru. Przepisy normujące kwestie związane z dopuszczalnością skargi oraz wymagania formalne skargi i przebieg postępowania mają charakter ściśle procesowy, natomiast przepisy określające podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, stanowiące podstawę rozstrzygnięcia merytorycznego sądu o istocie sporu oraz zasadności skargi są funkcjonalnym odpowiednikiem przepisów prawa materialnego.

2. [P]rzytaczanie nowych podstaw skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego po upływie terminu do jej wniesienia jest niedopuszczalne. (…) [S]ąd orzekający w sprawie o uchylenie wyroku sądu polubownego nie może uwzględnić z urzędu niepodniesionej w skardze – sprekludowanej - podstawy przewidzianej w art. 1206 § 1 pkt 1 k.p.c.

3. [U]znanie za wiążącą umowy nie określającej jej essentialia negoti nie dałoby się pogodzić z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.

1. [P]omimo tego (o ile strony inaczej się nie umówiły), iż sąd polubowny rozstrzyga spór, stosując przepisy prawa materialnego właściwe dla stosunku prawnego, naruszenie prawa materialnego przez sąd polubowny tylko wtedy jest podstawą skargi o uchylenie jego wyroku, gdy wskutek naruszenia, taki wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Innymi słowy jeżeli pomimo naruszenia prawa materialnego o sprzeczności wyroku z zasadami porządku prawnego nie będziemy mogli mówić, samo naruszenie nie może stanowić skutecznej podstawy do domagania się uchylenia wyroku.

2. [K]onstrukcja skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego wskazuje, iż środek ten (…) nie służy dokonywaniu merytorycznej kontroli poprawności rozstrzygnięcia sądu polubownego przez sąd powszechny, podobnej do kontroli instancyjnej w postępowaniu sądowym.

3. [S]przeczność wyroku z podstawowymi zasadami porządku prawnego ma miejsce wówczas, gdy chodzi o konstytucyjne zasady ustroju społeczno-gospodarczego oraz naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa materialnego. Przez podstawowe zasady porządku prawnego stanowiące podstawę oceny wyroku sądu arbitrażowego należy rozumieć nie tylko normy konstytucyjne, ale i naczelne normy w poszczególnych dziedzinach prawa. (…) [P]rocesowy porządek publiczny może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego. Po drugie, ocenie podlegają skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się one pogodzić z systemem prawa procesowego np. czy nie naruszają powagi rzeczy osądzonej, praw osób trzecich.

4. [S]trona traci uprawnienie do zwalczania wyroku sądu polubownego za pomocą skargi o uchylenie tego wyroku z uwagi na niepodniesienie zarzutów co do arbitra podlegającego – w ocenie strony – wyłączeniu, jeżeli nie żądała wyłączenia w postępowaniu przed sądem polubownym.

5. [W]ymagania stawiane osobom pełniącym funkcję arbitra, łączyć należy z uprawnieniem uczestnika postępowania do uzyskania wiedzy o wszelkich ewentualnych powiązaniach arbitra z podmiotami występującymi w postępowaniu. Co do zasady uczestnikowi pozostawiono ocenę, czy okoliczności te będą stanowić podłoże decyzji, czy to o wyborze arbitra lub decyzji co do żądania jego wyłączenia. W tym znaczeniu własna ocena arbitra nie ma znaczenia, skoro istota rzetelności postępowania jest związana z zewnętrznym, dokonywanym przez inne podmioty osądem.

6. Wprawdzie do podstawowych zasad porządku prawnego, których naruszenie Sąd powszechny bada z urzędu, należy także przewidziane przez art. 45 ust. 1 Konstytucji prawo do sądu, którego elementem jest rozpoznanie sprawy przez niezależny sąd, w ramach rzetelnie prowadzonego postępowania. Jednakże w orzecznictwie i doktrynie wskazuje się, że art. 45 Konstytucji nie odnosi się w ogóle do sądownictwa polubownego, tylko do państwowego.

7. [I]nstytucja wyłączenia sędziego przewidziana jest przez kodeks postępowania cywilnego zarówno w postępowaniu przed sądem państwowym, jak i w postępowaniu przed sądem polubownym. Zasadnicza różnica w unormowaniu tej instytucji polega na tym, że w postępowaniu przed sądem polubownym kodeks nie przewiduje wyłączenia arbitra lub superarbitra z mocy ustawy, jak to ma miejsce w postępowaniu przed sądem państwowym w odniesieniu do sędziego (art. 48 k.p.c.). Podstawy wyłączenia arbitra wskazane w art. 1174 § 2 k.p.c. to okoliczności budzące uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności lub niezależności, a także brak kwalifikacji określonych w umowie stron. Przyczyny wyłączenia sędziego wymienione w art. 48 i 49 nie mają zastosowania do wyłączenia arbitra, jednak przy wykładni pojęcia okoliczności budzących uzasadnione wątpliwości co do bezstronności lub niezależności przepisy art. 48 i 49 mogą mieć pomocnicze zastosowanie. W postępowaniu przed sądem państwowym udział sędziego wyłączonego z mocy ustawy staje się, zgodnie z art. 379 pkt 4 k.p.c., przyczyną nieważności postępowania i stwarza podstawę do uchylenia wyroku przez sąd apelacyjny, a także przez Sąd Najwyższy, przy czym przyczynę tę oba sądy biorą z urzędu pod rozwagę (art. 378 § 2, 39311 k.p.c.). (…) Takiej bezwzględnej nieważności kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje już w postępowaniu przed sądem polubownym. Jeżeli strona nie zażądała wyłączenia arbitra lub superarbitra, pomimo tego, że wiedzę o podstawach do żądania wyłączenia posiadała, to brak jest jurydycznych podstaw do zwalczania wyroku sądu polubownego. Wyjątkowo jedynie podstawę uchylenia tego wyroku mógłby stanowić udział w składzie sądu polubownego arbitra lub superarbitra, na którego prawa i obowiązki oddziaływałby wynik sprawy, co w niniejszej sprawie nie zachodzi. Naruszenie bowiem zasady nemo in re sua iudex niewątpliwie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.

1. [P]ostępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest postępowaniem "kontrolnym", instancyjnym, sądu państwowego. Od wyroku tego sądu nie przysługuje żaden zwykły środek zaskarżenia, a tylko skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego. Przy czym skarga taka, jak podkreśla się w doktrynie, nie jest środkiem odwoławczym, a nadzwyczajnym środkiem nadzoru judykacyjnego sądu państwowego nad działalnością sądu polubownego. Ma to ten podstawowy skutek, że sąd państwowy w zasadzie nie bada rozstrzygnięcia sądu arbitrażowego, a w szczególności nie kontroluje, czy ma on oparcie w faktach przytoczonych w jego uzasadnieniu, bądź czy zastosowano odpowiednie przepisy prawa materialnego. Sąd państwowy może tylko w wyjątkowych przypadkach, wskazanych przez przepisy ustawy interpretowane ściśle, uchylić wyrok sądu polubownego, skutkiem czego w razie wątpliwości należy dążyć do utrzymania w mocy wyroku, aniżeli do jego uchylenia.

2. Przy badaniu podstawy i przesłanek określonych w art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. istotne jest niezachowanie wymagań co do podstawowych zasad postępowania przed tym sądem, wynikających z ustawy lub określonych przez strony. Do takich zasad należy oparcie wyroku na ustalonym stanie faktycznym, co następuje po przeprowadzeniu postępowania dowodowego.

3. [S]woboda sędziowska (sądu polubownego) w ocenie przydatności określonych dowodów lub twierdzeń dla ustaleń stanu faktycznego i wyrokowania, jest odpowiednio szersza niż ta, o której mowa w art. 233 § 1 k.p.c., a sąd państwowy "kontroluje" ją tylko pod kątem "podstawowych zasad" postępowania przed tym sądem. Jedynie więc wtedy, gdyby sąd państwowy uznał, że takie postępowanie nie zostało w ogóle przeprowadzone lub przeprowadzone niekompletnie, albo w oczywisty sposób przeprowadzono je wadliwie, uchybiając regułom logicznego rozumowania, wiązania ze sobą faktów w łańcuchu przyczynowo-skutkowym, wybiórczego dopuszczenia dowodów w sprawie, przeprowadzenia dowodów tylko jednej strony, z niezasadnym pominięciem dowodów wnioskowanych przez stronę przeciwną itp., można byłoby uznać, że nie zostały zachowane wymagania, o których jest mowa w art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. (…) [P]owołany przepis należy interpretować zwężająco, ograniczając możliwość wzruszenia wyroku sądu polubownego do zasad sprawiedliwego procesu i takich uchybień procesowych, które mogłyby mieć wpływ na wyrok sądu polubownego.

4. [N]aruszenie prawa materialnego może być podstawą uchylenia wyroku sądu polubownego jedynie wtedy, gdy wyrok ten swą treścią uchybia podstawowym zasadom porządku prawnego. Należy bowiem pamiętać, że sąd arbitrażowy nie jest związany nie tylko przepisami postępowania cywilnego (art. 1184 § 2 k.p.c.), lecz także przepisami prawa cywilnego materialnego.

5. [R]eguły ustalające obowiązek odszkodowawczy mogą zostać uznane za tworzące jedną z podstawowych zasad porządku prawnego w państwie; innymi słowy, jeżeli ktokolwiek doznaje szkody i są spełnione przesłanki odpowiedzialności w ramach któregoś z reżimów odpowiedzialności cywilnej, to w granicach przewidzianych prawem (art. 361 § 1 i 2 k.c.) od osoby odpowiedzialnej winno zostać przyznane odszkodowanie (…).

Nie można przyjąć, by Sąd polubowny dokonując oceny stanu faktycznego pod kątem błędu dopuścił się naruszenia konstytucyjnej zasady wolności gospodarczej (art. 20 Konstytucji RP) oraz naruszenia konstytucyjnej zasady związania sądów ustawą (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP).

1. [I]stotą postępowania o uchylenie wyroku sądu polubownego jest zbadanie przesłanek wydania wyroku, a nie stwierdzenie istnienia bądź nie samego roszczenia zasądzonego przed sądem polubownym.

2. Zapis na sąd polubowny jest umową (…), zatem jego zawarcie przez pełnomocnika z przekroczeniem umocowania powoduje stan tzw. bezskuteczności zawieszonej.

3. Konwalidacja umowy wywiera skutek ex tunc, a więc dzięki niej umowa staje się ważna od początku jej zawarcia. Tym samym nawet jeśli przyjąć, że potwierdzenie zapisu nastąpiło już po przeprowadzeniu postępowania arbitrażowego, to potwierdzenie to czyni zapis skutecznym także w czasie trwania postępowania przed sądem polubownym.

4. [D]o uchylenia wyroku sądu polubownego na tej podstawie [na podstawie ewentualnego naruszenia przez Sąd Arbitrażowy podstawowych zasad porządku prawnego – dop. red.] może dojść w przypadku stwierdzenia, że objęte jego treścią skutki nie są zgodne z określoną normą zaliczaną do podstawowych zasad porządku prawnego obowiązującego w Polsce. Do zasad tych należą nie tylko normy konstytucyjne, ale i naczelne normy w poszczególnych dziedzinach prawa (…). Jednakże sąd powszechny rozpatrując sprawę o uchylenie wyroku sądu polubownego nie może po raz kolejny badać merytorycznie sporu (…). Zatem nie każde naruszenie prawa materialnego będzie stanowiło naruszenie zasady praworządności, o której mowa w art. 1206 § 2 k.p.c. (…).

5. [S]ąd powszechny nie jest upoważniony do badania, czy sąd polubowny prawidłowo ustalił stan faktyczny i czy dokonał prawidłowej oceny dowodów, mieści się to bowiem w ramach rozstrzygania merytorycznego co do roszczenia.

6. Skoro (…) ustawodawca sam wprowadza do systemu formalne ograniczenia w dochodzeniu do prawdy, nie sposób uznać, by tego rodzaju ograniczenia zawarte w regulaminie sądu polubownego i ich zastosowanie w konkretnej sprawie sprzeciwiały się podstawowym zasadom porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.

1. Postępowanie przed sądem powszechnym nie ma charakteru kontrolnego, właściwego dla sądu drugiej instancji. Rzeczą sądu powszechnego w postępowaniu wywołanym skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego jest dokonanie oceny zasadności skargi wyłącznie w świetle przesłanek z art. 1206 § 1 i § 2 k.p.c.

2. Do pozbawienia strony możliwości obrony praw przed sądem polubownym dochodzi zatem wówczas, gdy naruszona zostanie zasada równego traktowania stron lub prawo strony do wysłuchania i przedstawienia dowodów, co (…) następuje w przypadku uniemożliwienia stronie zaznajomienia się ze stanowiskiem przeciwnika, zgłoszonymi przez niego dowodami, uniemożliwienia ustosunkowania się do nich, pozbawienia strony możliwości przedstawienia i udowodnienia swoich racji.

3. [A]rt. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. (...) należy interpretować zawężająco, ograniczając możliwość wzruszenia wyroku sądu polubownego do naruszenia zasad sprawiedliwego procesu i takich uchybień procesowych, które mogłyby mieć wpływ na wyrok sądu polubownego. Uchylenie pytania o podstawę prawną roszczenia, którą sąd polubowny nie jest związany, nie stanowi takiego naruszenia.

4. [N]aruszenie przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego dla rozstrzyganego stosunku prawnego, uzasadnia uchylenie wyroku tego sądu jedynie wtedy, gdy łączy się z pogwałceniem podstawowych zasad porządku prawnego. (…) okoliczność czy zostały udowodnione przesłanki odpowiedzialności solidarnej (...) z art. 647¹ § 5 k.c. oraz kwestia interpretacji przez sąd polubowny tego przepisu, nie może być przedmiotem rozstrzygania w niniejszej sprawie.

1. [K]ontrola wyroku sądu polubownego przez sąd powszechny nie może przeistoczyć się w pełne merytoryczne rozpoznanie sporu poddanego rozstrzygnięciu sądownictwa polubownego. Tym niemniej obowiązek zbadania, czy objęty skargą wyrok nie narusza podstawowych zasad porządku prawnego, zwykle nie może być prawidłowo zrealizowany bez odniesienia się przez sąd powszechny do zawartości akt sprawy. Poprzestanie na samej treści wyroku sądu polubownego czyniłoby wspomnianą kontrolę iluzoryczną.

2. [W] odróżnieniu od sądu powszechnego sąd polubowny nie jest zobowiązany do ścisłego przestrzegania prawa także wówczas, gdy strony nie upoważniły go do rozstrzygnięcia sporu na zasadach słuszności. Jedynym ograniczeniem sądu polubownego w tym zakresie są podstawowe zasady porządku prawnego (jak przykładowo zasada kompensacyjnego charakteru odpowiedzialności odszkodowawczej i zasada ochrony praw majątkowych). Nie każde naruszenie prawa materialnego przez sąd polubowny, nie każda błędna wykładnia lub niewłaściwe zastosowanie albo niezastosowanie normy prawnej może być uznane za naruszenie podstawowych zasad porządku prawnego.

3. [W]yrażona w art. 379 § 1 k.c. zasada podzielności świadczeń nie należy do zasad, których naruszenie godziłoby w podstawy porządku prawnego RP. Dość przypomnieć, że strony umowy mogą same tę zasadę wyłączyć ustanawiając umowną solidarność wierzycieli (art. 369 k.c. w zw. z art. 367 § 1 k.c.).

4. [Z]arzut braku właściwości sądu polubownego podlega sprekludowaniu, jeżeli nie został zgłoszony w terminie wskazanym w art. 1180 § 2 k.p.c. W takim przypadku skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie można już skutecznie oprzeć na podstawie przewidzianej w art. 1206 § 1 pkt. 1 k.p.c. (…). W przypadku podniesienia zarzutu braku właściwości sąd polubowny może orzec o swojej właściwości odrębnym postanowieniem, jest to jednak pozostawione jego uznaniu. Sąd ten, pozostając przekonany o istnieniu ważnego zapisu, może bowiem także merytorycznie rozpoznać sprawę, nie wydając uprzedniego postanowienia w przedmiocie zgłoszonych zarzutów co do jego niewłaściwości. W tym drugim przypadku jest oczywiste, że strona może oprzeć skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego na zarzucie naruszenia art. 1206 § 1 pkt. 1 k.p.c., nie miała ona bowiem wcześniej żadnej możliwości poddania tego zarzutu pod ocenę sądu powszechnego. Inaczej jest w przypadku wydania przez sąd polubowny postanowienia oddalającego zarzut braku jego właściwości. Wówczas strony mogą wystąpić o rozstrzygnięcie do sądu powszechnego, w terminie 14 dni od doręczenia im tego postanowienia. Postępowanie sądowe w tym zakresie jest dwuinstancyjne (art. 1180 § 3 k.p.c.).

5. [S]trona, która wyczerpała określony w art. 1180 § 3 k.p.c. tok instancji, nie może później, w skardze o uchylenie wyroku, ponownie podnosić zarzutu braku zapisu, jego nieważności lub bezskuteczności. Wniosek taki należy wyprowadzić z art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z art. 1207 § 2 k.p.c., lub w związku z art. 13 § 2 k.p.c.  (…) [T]akże odwołanie się od postanowienia sądu polubownego do sądu I instancji, a następnie zaniechanie przez stronę złożenia zażalenia na niekorzystne dla niej postanowienie, zamyka stronie drogę do ponownego powołania się na zarzut braku właściwości sądu polubownego z przyczyn wskazanych w art. 1206 § 1 pkt. 1 k.p.c. Nie ma bowiem podstaw, aby różnicować pozycję procesową strony, która wyczerpała pełny tok instancji i strony, która nie zażaliła się na postanowienie sądu I instancji, a w konsekwencji postanowienie to zyskało przymiot prawomocności. W obu przypadkach prawomocne postanowienia wiążą strony i sądy stosownie do art. 365 § 1 k.p.c.

6. [S]trona, która zwróciła się o rozstrzygnięcie w sprawie właściwości w trybie art. 1180 § 3 k.p.c. i uzyskała niekorzystne dla niej postanowienie sądu powszechnego, nie może powołać tych samych zarzutów w ramach art. 1206 § 1 pkt. 1 k.p.c., niezależnie od tego, czy sąd powszechny orzekał w jednej, czy w obu instancjach.

7. Ustawodawca w istocie zrównuje – w zakresie skutków prawnych - brak podniesienia zarzutu niewłaściwości sądu polubownego w terminie wskazanym w art. 1180 § 2 k.p.c. z dyspozycją (zgodą) pozwanego na rozpoznanie sprawy przez sąd polubowny. Interpretacja akceptująca prekluzję określoną w art. 1180 § 2 k.p.c., ale jednocześnie dopuszczająca możliwość zaniechania trybu kontroli sądowej określonej w art. 1180 § 3 k.p.c. i akceptująca możliwość zakwestionowania postanowienia sądu polubownego w przedmiocie właściwości dopiero w skardze, (…) byłaby interpretacją niespójną i w znacznym stopniu niweczącą korzyści płynące dla obu stron postępowania polubownego z przeprowadzonej w 2005 roku nowelizacji k.p.c.

8. Sąd powszechny nie może w ramach swojej kontroli dokonywać ponownej oceny materiału dowodowego i sprawdzać, czy sam doszedłby do identycznych ustaleń faktycznych, jak te przedstawione w kontrolowanym wyroku sądu polubownego. Zanegowanie wyroku sądu polubownego w takim przypadku byłoby możliwe tylko, gdyby dostrzeżone wadliwości były tak zasadnicze, że kwalifikowałyby się jako naruszenie podstawowych zasad postępowania cywilnego. Ocena orzeczenia w aspekcie podstawowych zasad prawa materialnego nie może przerodzić się w kontrolę instancyjną.

1. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego jest środkiem prawnym łączącym cechy nadzwyczajnego środka zaskarżenia tj. skargi o wznowienie postępowania oraz powództwa o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego. Skarga nie jest środkiem prowadzącym do merytorycznego rozpoznania przez sąd powszechny sporu rozstrzygniętego przez sąd polubowny.

2. [Z]godnie z § 32 pkt 3 Regulaminu [Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej – wstawienie własne] podpisy pod orzeczeniem oprócz zespołu orzekającego składają: Prezes Sądu Arbitrażowego i Sekretarz. Przepis ten nie precyzuje zatem, iż musi być to podpis osobisty Sekretarza Generalnego, a jedynie nakazuje złożenie podpisu przez Sekretarza, a zatem także jego Zastępcy właściwie umocowanego do czasowego pełnienia jego funkcji. Inne rozumienie tej regulacji prowadziłoby do absurdalnych wniosków, że Sąd Arbitrażowy nie mógłby w ogóle wydać orzeczeń podczas czasowej nieobecności Sekretarza Generalnego z powodu choroby czy urlopu.

3. [Z] treści § 32 pkt 2 Regulaminu [Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej – wstawienie własne] bezsprzecznie wynika, że orzeczenie sądu polubownego składa się z rozstrzygnięcia (sentencji) i uzasadnienia, które stanowi jego integralną część. Podobnie art. 1197 § 2 k.p.c. wskazuje, że wyrok sądu polubownego powinien zawierać motywy rozstrzygnięcia. A zatem wyrok bez takiego uzasadnienia nie zostanie wprowadzony do obrotu prawnego. Skoro tak, to samo rozstrzygniecie nie miałoby racji bytu i z tego właśnie powodu należy traktować rozstrzygnięcie i uzasadnienie jako formalną i merytoryczną całość. (…) Zatem, nie ma powodów, aby w braku podpisów zespołu orzekającego w sądzie polubownym pod sentencją wyroku upatrywać nieistnienia orzeczenia i przywołać argumentację odnoszącą się wyłącznie do sądownictwa powszechnego.

4. Wymóg wykazania zapisu na piśmie jest (…) spełniony także wtedy, gdy strona przedstawia uwierzytelnioną kopię pisma, w którym zawarto zapis. Kopia pisemna w postaci poświadczonego odpisu z dokumentu tj. umowy wskazuje na to, iż oryginał dokumentu stanowi pismo, o którym mowa w art. 1162 § 1 k.p.c. Wskazana przez ten przepis forma zapisu oznacza, że zapis powinien zostać sporządzony na piśmie. (…) [P]óźniejsze nawet zagubienie lub utrata w inny sposób pisma jako nośnika, na którym był utrwalony zapis, nie pozbawia doniosłości faktu jego wcześniejszego sporządzenia w formie pisemnej. Wskazać przy tym należy, iż ustawodawca nie zawarł w nim sformułowania "w formie pisemnej", a jedynie "na piśmie", co sugeruje, iż może być to jakiekolwiek stwierdzenie zapisu dokonane na piśmie, w tym także kopia z dokumentu zawierającego tenże zapis, przywołująca go niejako w swej treści.

5. [S]ąd powszechny rozpoznając skargę o uchylenie wyroku polubownego nie ma kompetencji merytorycznej oceny ustaleń dokonanych przez sąd polubownych. Oznacza to, że sąd powszechny nie może poczynić własnych ustaleń w zakresie kwalifikacji umowy, ale może ocenić poprawność, logiczność argumentacji i wysuniętych wniosków oraz w tym kontekście stwierdzić, iż obarczone są lub nie błędami natury logicznego rozumowania.

1. Z uwagi na treść art. 1158 § 1 kpc w sprawie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego sądem właściwym do jej rozpoznania będzie sąd, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny. Regulację tę należy rozumieć w taki sposób, że właściwym byłby każdy sąd, bez jakichkolwiek ograniczeń w tym zakresie, a więc właściwy według właściwej ogólnej, bądź przemiennej, według wyboru powoda, oczywiście pod warunkiem, że w danej sprawie możliwe jest w ogóle skorzystanie z takiego wyboru.

2. Zgodnie z treścią art. 204 § 2 kpc pozew wzajemny wnosi się do sądu pozwu głównego, wobec czego stwierdzić trzeba, że dokonanie przez pozwanego (skarżącego) wyboru polegającego na złożeniu pozwu wzajemnego w toku postępowania przed sądem polubownym, a nie oddzielnego powództwa w odrębnym postępowaniu, determinuje jego aktualną sytuację procesową i powoduje, że sądem właściwym do rozpoznania skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego będzie ten sam sąd, który byłby właściwy do rozpoznawania pozwu głównego (art. 1158 § 1 kpc w zw. z art. 204 § 2 kpc), a nie sąd właściwy dla powództwa wytoczonego (…) w odrębnym postępowaniu, a nie jako powództwo wzajemne.

1. Sąd Okręgowy dokonał błędnej wykładni art. 1206 § 1 pkt 5 k.p.c. bezzasadnie przyjmując, iż wykazanie ustawowej podstawy uchylenia wyroku sądu polubownego w postaci wydania takiego wyroku na podstawie dokumentu podrobionego lub przerobionego, wymaga wykazania tej okoliczności prawomocnym wyrokiem skazującym za popełnienie przestępstwa. Podstawa uchylenia wyroku sądu polubownego polegająca na tym, że wyrok sądu polubownego uzyskano za pomocą przestępstwa albo podstawą wydania wyroku przez ten sąd był dokument podrobiony lub przerobiony jest tożsama z podstawą wznowienia postępowania cywilnego wymienioną w art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c. Artykuł 1206 § 1 pkt 5 k.p.c. nie wymaga jednak wyraźnie, żeby czyn przestępczy leżący u podstaw uzyskania wyroku sądu polubownego został ustalony prawomocnym wyrokiem karnym, co oznacza, iż okoliczności ta mogła być samodzielnym przedmiotem ustaleń Sądu Okręgowego.

2. Istnieje bardzo duża autonomia postępowania polubownego, całkowicie zgodna z zamierzeniami ustawodawcy, wydatnie ograniczająca możliwości kontrolne sądu powszechnego. Podstawowym celem tej regulacji prawnej jest szybkość postępowania w załatwianiu sporów cywilnoprawnych, a nie tworzenie dodatkowej fazy postępowania przedsądowego. Strony decydujące się na poddanie sporu sądowi polubownemu muszą się, więc liczyć z tymi uwarunkowaniami, polegającymi także na nikłej kontroli zewnętrznej jego wyroków.

3. Prowadzenie przez sąd powszechny postępowania na okoliczność podrabiania dokumentów, której wykazania skarżący nie podjął w postępowaniu arbitrażowym, w istocie zmierzałaby do zastąpienia przez sąd powszechny sądu polubownego w jego działalności jurysdykcyjnej, czego przepisy procedury cywilnej nie przewidują.

4. Ponieważ powód nie wniósł o sprostowanie czy uzupełnienie protokołu, to nieskorzystanie z tego specjalnego środka powoduje, że utracił uprawnienie do powoływania się na nieprawidłowości w sporządzeniu tego dokumentu. Zgodnie bowiem z § 13 Regulaminu [Regulaminu Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie obowiązujący od 1 stycznia 2007 r. – wstawienie własne], jeżeli uchybiono przepisom Regulaminu lub uzgodnionym przez strony zasadom postępowania, uważa się, że strona, która o powyższym uchybieniu wiedziała i nie podniosła zarzutu niezwłocznie lub w innym terminie określonym przez strony, zrzeka się możliwości podniesienia takiego zarzutu w postępowaniu przed Sądem.

5. [G]ranice swobody sądu polubownego w przeprowadzaniu postępowania dowodowego wyznaczają wymogi wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności niezbędnych dla rozstrzygnięcia sprawy oraz równego traktowania stron postępowania. Pozbawienie strony możliwości obrony praw należy rozumieć w znaczeniu ścisłym. Odrzucenie przez sąd polubowny zaoferowanego przez stronę dowodu dlatego, że dowód ten został uznany za zbędny, nie stanowi pozbawienia strony możliwości obrony.

1. [Z]asada mocy wiążącej prawomocnych orzeczeń sądowych, jako element chronionych konstytucyjnie i w porządku międzynarodowym wartości, składających się na państwo prawa jakim jest Rzeczypospolita Polska, wchodzi w skład podstawowych zasad porządku prawnego RP.

2. [P]omiędzy sądownictwem państwowym a sądownictwem polubownym nie występuje tożsamość. Brak tożsamości nie oznacza jednak, że sądy polubowne, a w szczególności ich orzeczenia są irrelewantne wobec wymiaru sprawiedliwości. Wprawdzie zgodnie z art. 175 Konstytucji wymiar sprawiedliwości sprawowany jest przez sądy państwowe, to należy wyraźnie podkreślić, że w ramach sprawowania wymiaru sprawiedliwości sądy państwowe kontrolują działalność sądów polubownych, a precyzyjnie rzecz ujmując wydawane przez nie orzeczenia.

3. Orzeczenie sądu państwowego o uznaniu wyroku sądu polubownego lub stwierdzeniu jego wykonalności prowadzi do nadania temu wyrokowi takiej samej mocy jakie mają orzeczenia sądów państwowych, co jednoznacznie potwierdza art. 1212 § 1 k.p.c. Oznacza to, że takie orzeczenie, dzięki związanemu z nim orzeczeniu sądu państwowego, ma być traktowane w obrocie tak samo jak każde inne orzeczenie sądu państwowego. (…) Jeżeli orzeczenie sądu polubownego ma taką samą moc jak orzeczenie sądu państwowego, oznacza to, że stosuje się do niego regulację zawartą w art. 365 § 1 k.p.c. Przepis art. 1212 k.p.c. nie przewiduje żadnych wyjątków od zrównania skutków orzeczenia sądu polubownego z orzeczeniem sądu państwowego.

4. [J]eżeli strony i powołany przez nie sąd polubowny chce, aby orzeczenie tego sądu zostało zrównane w skutkach z orzeczeniem sądu państwowego, to musi brać pod uwagę, to, że w tej samej sprawie prejudycjalnie pomiędzy tymi samymi stronami orzekł już sąd polubowny. Jeżeli bowiem to wcześniejsze orzeczenie sądu polubownego zostało już uznane przez sąd państwowy lub sąd ten stwierdził jego wykonalność, to ma to zasadnicze znaczenie dla możliwości uznania kolejnego orzeczenia wydanego między tymi samymi stronami. Sąd państwowy, który będzie orzekał o uznaniu kolejnego orzeczenia lub o stwierdzeniu jego wykonalności nie może przecież pominąć faktu, że w tej samej sprawie wypowiedział się już sąd państwowy. Innymi słowy sąd ten będzie związany orzeczeniem sądu państwowego, który uznał lub stwierdził wykonalność wcześniejszego orzeczenia sądu polubownego.

5. [Z] art. 365 § 1 k.p.c. wynika, iż sąd orzekający o uznaniu drugiego orzeczenia arbitrażowego, jako związany wcześniejszym orzeczeniem, także sądu państwowego, nie powinien dopuścić do tego, aby w obrocie prawnym znalazły się dwa orzeczenia, które w tej samej sprawie pomiędzy tymi samymi stronami inaczej rozstrzygnęły tę samą kwestię prejudycjalną.

6. Brak podstaw, aby przepisy o postępowaniu ze skargi o wznowienie stosować wprost do oceny wyroku sądu polubownego, ale z drugiej strony, brak w polskim prawie regulacji wznowienia postępowania w odniesieniu do wyroków sądów polubownych, nie może prowadzić do zupełnej dowolności sądu arbitrażowego w ocenie, czy powinien on brać pod uwagę wcześniejszy wyrok, w którym orzeczono już prejudycjalnie o pewnej kwestii pomiędzy tymi samymi stronami. (…) [S]ąd arbitrażowy, jeżeli oczekuje, że jego wyrok zostanie uznany, powinien brać pod uwagę wcześniejsze rozstrzygnięcie zagadnienia prejudycjalnego w wyroku, który został już prawomocnie uznany przez sąd państwowy. Badając dopuszczalność odstępstwa od tej zasady sąd w postępowaniu o uchylenie wyroku sądu polubownego, nie może poprzestać na samym stwierdzeniu sądu polubownego, że w sprawie pojawiły się nowe fakty lub dowody, ale powinien, stosując odpowiednio kryteria oceny wykształcone na tle regulacji prawnej wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem, ocenić czy są to rzeczywiście fakty i dowody nowe oraz czy strona nie mogła z nich skorzystać w poprzednim postępowaniu.

1. Zgodnie z art. 1158 k.p.c. sądem właściwym do rozpoznania sprawy ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jest sąd, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny. Byłby to więc sąd wyznaczony przez przepisy o właściwości miejscowej wyłącznej, a w braku podstaw do ich zastosowania – o właściwości ogólnej.

2. Powołanie się na właściwość przemienną - nawet przy przyjęciu dopuszczalności takiej możliwości - powinno nastąpić pod rygorem utraty tej możliwości w pierwszym piśmie procesowym, czyli odpowiedzi na skargę [o uchylenie wyroku sądu polubownego – wstawienie własne].

1. Ustalenia faktyczne sądu polubownego, co do zasady wiążą sąd państwowy, rozpoznający skargę strony, niezadowolonej z rozstrzygnięcia sprawy przez sąd polubowny. Postępowanie przed sądem państwowym nie ma jednak charakteru kontrolnego, właściwego dla sądu powszechnego drugiej instancji i jest ograniczone do wyraźnie wskazanych przepisami przesłanek, stanowiących dopuszczalne podstawy prawne skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego (art. 1206 § 1 i 2 k.p.c.).

2. Jedynie (…) wtedy, gdyby sąd państwowy uznał, że (…) postępowanie [dowodowe – wstawienie własne] nie zostało w ogóle przeprowadzone lub przeprowadzone niekompletnie, albo w oczywisty sposób przeprowadzono je wadliwie, uchybiając regułom logicznego rozumowania, wiązania ze sobą faktów w łańcuchu przyczynowo-skutkowym, wybiórczego dopuszczenia dowodów w sprawie, przeprowadzenia dowodów tylko jednej strony, z niezasadnym pominięciem dowodów wnioskowanych przez stronę przeciwną itp., można byłoby uznać, że nie zostały zachowane wymagania, o których jest mowa w art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. (…) [P]owołany przepis należy interpretować zwężająco, ograniczając możliwość wzruszenia wyroku sądu polubownego do zasad sprawiedliwego procesu i takich uchybień procesowych, które mogłyby mieć wpływ na wyrok sądu polubownego.

3. Nie można podzielić twierdzenia pozwanego, że zasady odpowiedzialności cywilnej za wyrządzenie szkody nie należą do podstawowych zasad porządku prawnego w Polsce. Na gruncie prawa cywilnego, a więc w stosunkach prywatnoprawnych, w których na skutek rozmaitych zdarzeń, zwłaszcza działań niebezpiecznych, wynikających z działalności gospodarczej, ruchu pojazdów, a także z czynności prawnych, powstawanie szkód ma rozmiary powszechne i wymaga regulacji prawnych, gwarantujących odpowiedzialność odszkodowawczą, przepisy w tym zakresie należą do podstawowych norm prawa zobowiązań i w ramach odpowiedzialności ex delicto i ex contractu mogą zostać uznane za tworzące jedne z podstawowych zasad porządku prawnego w państwie.

4. [A]rt. 45 Konstytucji nie odnosi się w ogóle do sądownictwa polubownego, tylko do państwowego.

1. Według oceny skarżącego pozbawienie go możności obrony swoich praw przed sądem polubownym (art. 1206 § 1 pkt 2 k.p.c.) miało polegać na tym, że Sąd ten uwzględnił roszczenie co do zasady, które nigdy nie zostało zgłoszone. (…) Skoro skarżący (…) nie zarzucił jakoby istniało pomiędzy stronami odmienne uzgodnienie, to można było przyjąć, że stosownie do unormowania zawartego w art. 1188 § 2 k.p.c. sąd arbitrażowy mógł uznać za skuteczne zgłoszenie w piśmie (…) roszczenia odszkodowawczego.

2. [W] postępowaniu przed sądem polubownym była respektowana (…) zasada równouprawnienia stron, skoro każda z nich miała zapewnioną możliwość przedstawienia stanowiska w sprawie na każdym etapie postępowania.

3. [K]lauzula porządku publicznego jak każda klauzula generalna jest niedookreślona, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie dużą dyskrecjonalność, niemniej na jej podstawie kontrola elementów składających się na orzeczenie sądu polubownego nie może przybierać rozmiarów właściwych kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia. (…) Zakaz kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia, związany jest z istotą stosowania klauzuli porządku publicznego. Przy jej stosowaniu nie chodzi bowiem o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego.

4. [P]odstawowe zasady porządku prawnego to fundamentalne reguły konstytucyjne dotyczące ustroju społeczno – gospodarczego oraz naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa materialnego i procesowego. W judykaturze do tych zasad zaliczono między innymi zasadę wolności gospodarczej i swobodę umów (…) zasadę autonomii woli stron i równości podmiotów (…) czy zasadę sprawiedliwości społecznej.

5. Procesowy porządek publiczny (…) może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach. Po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego. Po drugie, ocenie podlegają skutki wyroku arbitrażowego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się one pogodzić z systemem prawa procesowego np. czy nie naruszają powagi rzeczy osądzonej, praw osób trzecich.

1. O sprzeczności wyroku z podstawowymi zasadami porządku prawnego (…) można mówić wtedy, gdy chodzi o konstytucyjne zasady ustroju społeczno-gospodarczego oraz naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa materialnego.

2. [W]adliwość wyroku sądu polubownego polegająca na tym, iż uchybia on podstawowym zasadom porządku prawnego, musi wynikać z samej treści tego orzeczenia, a nie z naruszeń przepisów o postępowaniu przed tym sądem.

3. Przez podstawowe zasady porządku prawnego stanowiące podstawę oceny wyroku sądu polubownego należy rozumieć nie tylko normy konstytucyjne, ale i naczelne normy w poszczególnych dziedzinach prawa.

4. [W] rozpoznaniu skargi nie mieści się co do zasady kontrola zgodności wyroku sądu polubownego z prawem materialnym ani badanie, czy znajduje on oparcie w faktach przytoczonych w jego uzasadnieniu oraz czy fakty te zostały prawidłowo ustalone, choć oczywiście uchybia zasadom praworządności wyrokowanie oparte na wybiórczej, nierzetelnej ocenie dowodów.

[W]nioskodawca cofnął ze skutkiem prawnym wniosek o stwierdzenie wykonalności i nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi zagranicznego sądu polubownego. (…) Uczestnik postępowania (…) wyraził zgodę na cofnięcie przedmiotowego wniosku i na umorzenie postępowania w sprawie. (…) W świetle zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że cofnięcie wniosku nie jest sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego i nie zmierza do obejścia prawa.

1. [J]akkolwiek sąd orzekający w przedmiocie wniosku o stwierdzenie wykonalności wyroku arbitrażowego, nie jest w żadnym zakresie związany rozstrzygnięciem Sądu Handlowego w Wiedniu w sprawie o uchylenie Wyroku Arbitrażowego, to jednak nie można pominąć okoliczności, że postanowienia Konwencji Nowojorskiej stwarzają podstawę, aby sąd kraju decydujący o stwierdzeniu wykonalności zagranicznego orzeczenia arbitrażowego brał pod uwagę, na wniosek strony, jako przesłankę odmowy stwierdzenia wykonalności wyrok uchylający orzeczenie arbitrażowe.

2. [J]eżeli postępowanie o uchylenie lub wstrzymanie wykonania wyroku sądu polubownego dopiero się toczy, nie uzasadnia to odmowy wydania lub stwierdzenia wykonalności, ale może uzasadniać odroczenie decyzji w tej sprawie.

Wobec uchylenia wyroku sądu polubownego wydanie postanowienia w przedmiocie uznania tego wyroku stało się zbędne.

1. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego stanowi nadzwyczajny środek kontroli orzecznictwa sądu polubownego przez sąd powszechny. (…) [S]karga nie jest środkiem odwoławczym, lecz łączy w sobie cechy nadzwyczajnego środka zaskarżenia oraz powództwa o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego. Natomiast nie można zgodzić się z twierdzeniem, że skarga jest rodzajem środka odwoławczego lub środka zaskarżenia.

2. [P]rzewidziany w art. 1206 § 1 i § 2 k.p.c. katalog podstaw skargi ma charakter wyczerpujący, to jest sąd nie może uchylić wyroku arbitrażowego z innych przyczyn niż wskazana w tym przepisie. Należy jednak zwrócić uwagę, że jedna z podstaw skargi – klauzula porządku publicznego – ma charakter klauzuli generalnej, co prowadzi do tego, że katalog okoliczności, które mogą uzasadniać uchylenie wyroku nie jest zamknięty.

3. [N]ie każde naruszenie ustalonych przez strony lub wynikających z ustawy zasad postępowania przed sądem polubownym powinno skutkować uchyleniem wyroku arbitrażowego. (…) [U]zasadnione jest przyjęcie w drodze wykładni, że podstawowe zasady postępowania to takie, których naruszenie mogło mieć w konkretnej sprawie wpływ na wynik postępowania przed sądem polubownym.

4. W odniesieniu do kontroli wyroków arbitrażowych klauzula porządku publicznego ma na celu ochronę krajowego porządku prawnego przed rozstrzygnięciami, które są nie do pogodzenia z tym porządkiem. (…) [O]cenie z punktu widzenia niesprzeczności z podstawowymi zasadami porządku prawnego podlega rozstrzygnięcie sądu polubownego, rozumiane jako norma indywidualna i konkretna wyrażona w wyroku arbitrażowym, a także sposób, w jaki doszło do jego wydania.

5. [S]ąd powszechny nie kontroluje prawidłowości rozstrzygnięcia arbitrów, ale musi ją zbadać i ocenić, aby skontrolować zgodność rozstrzygnięcia z porządkiem publicznym. Inaczej mówiąc, sąd powszechny powinien – przynajmniej na odcinku, na którym zarzut niezgodności się pojawia – stworzyć model właściwego jego zdaniem rozstrzygnięcia, a następnie skonfrontować go z rozstrzygnięciem arbitrów, aby móc ocenić, czy skala i charakter stwierdzonej rozbieżności uzasadnia zarzut naruszenia porządku publicznego.

6. [R]ażąca i oczywista rozbieżność pomiędzy faktami wynikającymi z akt sądu arbitrażowego (albo faktami powszechnie znanymi lub urzędowo znanymi sądowi powszechnemu), a faktami przyjętymi za podstawę wyroku nie może pozostawać całkowicie poza zakresem zainteresowania sądu powszechnego.

7. [W] znaczeniu niesprzeczności z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej ustawodawcy nie chodzi o to, że orzeczenie to ma być zgodne ze wszystkimi przepisami prawa polskiego, lecz chodzi o to, aby niesprzeczność odnosiła się jedynie do podstawowych zasad porządku prawnego RP.

8. [Z]asada trwałości umów należy do kręgu podstawowych zasad polskiego porządku prawnego. Jednak nie ma ona charakteru absolutnego i podlega szeregowi ustawowych wyjątków – jednym z nich jest art. 5 k.c. wyrażający klauzulę nadużycia prawa podmiotowego.

9. [Z]asada venire contra factum prioprium oraz tzw. „zasada czystych rąk” (…) nie są zaliczane ani do podstawowych zasad postępowania przed sądem polubownym, ani nie są uznawane za części porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.

10. Zasada bezstronności sprowadza się do zachowania przez arbitrów bezstronnego stosunku do sprawy i uczestników procesu. Z kolei formalna równość stron przejawia się w prawie do wysłuchania i równych środkach procesowych. Zasada równości w ramach postępowania przed sądem polubownym ma dwa aspekty: wysłuchanie stron przez sąd polubowny oraz możność przedstawienia swoich twierdzeń i dowodów na ich poparcie (możność korzystania z takich samych środków procesowych). Zasada bezpośredniości wymaga przeprowadzenia dowodów przed sądem polubownym w pełnym składzie.

11. [J]eśli nie została wyrządzona szkoda, zasądzenie odszkodowania należy uznać za sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP.

1. [O]stateczna odmowa wydania postanowienia co do wykonalności wyroku sądu polubownego definitywnie przekreśla możliwość traktowania tego wyroku na równi z wyrokiem sądu państwowego, a więc unicestwia wynik dotychczasowego postępowania przed sądem polubownym.

2. Bez wątpienia legitymację do wniesienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ma dłużnik. Możliwości takiej pozbawiony jest natomiast wierzyciel. Strona usatysfakcjonowana rozstrzygnięciem może wszcząć jedynie postępowanie przewidziane w art. 1212 § 2 k.p.c. W sytuacji wierzyciela, postępowanie w sprawie o uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku jest jedynym przysługującym temu podmiotowi trybem kontroli prawidłowości i legalności orzeczenia krajowego sądu polubownego.

3. Kodeks postępowania cywilnego przewiduje dwie formy nadzoru nad orzeczeniami sądu polubownego - obok postępowania o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego jest nią także skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego. (...) [S]ą to postępowania niezależne i oparte na samodzielnych podstawach. (...) [S]prawę - z punktu widzenia postępowania przed sądem państwowym - zakończy definitywnie dopiero orzeczenie kończące postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego.

4. [P]ostanowienie w przedmiocie uznania lub stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego za granicą - w przeciwieństwie do postanowienia w przedmiocie uznania lub stwierdzenia wykonalności krajowego wyroku sądu polubownego - stanowi odpowiednik wydawanych w postępowaniu rozpoznawczym orzeczeń co do istoty sprawy.

5. [N]iedopuszczalna jest skarga kasacyjna w przedmiocie uznania lub stwierdzenia wykonalności orzeczenia krajowego sądu polubownego.

1. [W] świetle art. 1162 k.p.c. nie ma znaczenia posiadanie statusu konsumenta przez stronę zapisu na sąd polubowny.

2. Zapis na sąd polubowny podlega wykładni; należy jej dokonywać, mimo procesowego co do istoty charakteru zapisu, zgodnie ze stosowanym per analogiam art. 65 k.c., a więc m.in. stosownie do dyrektyw nakazujących uwzględniać zamiar stron umowy o zapis i jej cel.

3. [N]aruszenie prawa materialnego właściwego do oceny rozstrzyganego stosunku może prowadzić do uchylenia wyroku sądu polubownego tylko wtedy, gdy jego skutki, zdeterminowane treścią rozstrzygnięcia, są sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego.

4. Do zasad tych [podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej - wstawienie własne] należy m.in. konstytucyjna zasada ochrony praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji). Sąd polubowny, udzielając ochrony jednej stronie umowy kosztem drugiej przez zasądzenie od niej na rzecz kontrahenta wysokiego świadczenia, mimo oczywistego braku podstaw do tego, naruszył (…) tę konstytucyjną zasadę.

1. [S]ąd polubowny może orzekać o swej właściwości w sprawie, w której złożony został pozew (art. 1180 § 1 k.p.c.), w tym także w odrębnym postanowieniu. W przepisach o postępowaniu przed sądem polubownym ustawodawca nie przewidział podstawy dla wydania wyroku o odrzuceniu pozwu wszczynającego postępowanie przed sądem polubownym, w tym także w sytuacji, gdy sąd polubowny stwierdzi, że nie jest właściwy do rozstrzygnięcia sporu. Z  przepisów tych wynika, że w przypadkach wskazanych w art. 1190 § 1 k.p.c., art. 1196 § 1 k.p.c., art. 1198 k.p.c. sąd polubowny wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania. Wypada przyjąć, że takie postanowienie sąd polubowny wydaje także wtedy, gdy już po podjęciu czynności dowodowych w sprawie stwierdzi, iż postępowanie nie może się toczyć z uwagi na brak zapisu na sąd polubowny lub nieważność takiej umowy. Prowadzenie postępowania i wydanie wyroku staje się wówczas niemożliwe z innej przyczyny niż wskazana w art. 1198 pkt 1 i 2 in princ. k.p.c.

2. O charakterze orzeczenia wydanego przez sąd, w tym także przez sąd polubowny, decyduje przedmiot rozstrzygnięcia, a nie nazwa i zewnętrzna postać, jaką sąd nadał orzeczeniu (...). [Z]askarżone przez powoda skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego orzeczenie (...) nie było – wbrew użytej nazwie – wyrokiem sądu polubownego, lecz z uwagi na charakter zawartego w nim rozstrzygnięcia - postanowieniem.

3. Postanowienie o umorzeniu postępowania przed sądem polubownym z uwagi na brak ważnego zapisu na sąd polubowny i postanowienie o odrzuceniu pozwu z tej przyczyny, jest rozstrzygnięciem kończącym postępowanie przed sądem polubownym, którym sąd ten orzeka o swej niewłaściwości w sprawie. O ile postanowienie sądu polubownego, którym sąd ten oddali zarzut braku jego właściwości, może być przez każdą ze stron w terminie dwóch tygodni zaskarżone do sądu powszechnego (art. 1180 § 3 k.p.c.), to ustawodawca nie przewidział możliwości zaskarżenia do sądu powszechnego takiego postanowienia sądu polubownego, którym sąd ten by orzekł o swej niewłaściwości w sprawie. Po wydaniu takiego orzeczenia stronom zainteresowanym rozstrzygnięciem sporu otwiera się droga postępowania przed sądem powszechnym i w tym postępowaniu może być zrealizowane przysługujące im prawo do sądu.

4. [N]egatywne rozstrzygnięcie sądu polubownego co do jego właściwości w sprawie jest rozstrzygnięciem ostatecznym i nie podlegającym kontroli sądu powszechnego. Przewidzianą w art. 1205 i n. k.p.c. skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego nie może być zatem zaskarżone orzeczenie tego sądu stwierdzające brak jego właściwości w sprawie.

1. [P]rzesłanki uchylenia wyroku sądu polubownego w postaci niezachowania podstawowych zasad postępowania nie mogą być utożsamiane z określoną w art. 1206 § 2 pkt. 2 k.p.c. przesłanką wynikającą z klauzuli porządku prawnego i że ta ostatnia przesłanka stanowi odrębną podstawę uchylenia takiego wyroku.

2. [B]ezwzględnie obowiązujący przepis art. 1197 § 2 k.p.c. przewidywał, że przytoczenie motywów, którymi kierował się sąd polubowny przy wydaniu wyroku stanowi nieodłączny element wyroku tego sądu. Przytoczne motywy stanowią w istocie integralną część przedmiotowego wyroku. (…) Motywy rozstrzygnięcia zawarte w uzasadnieniu mogą mieć też ewentualnie znaczenie dla ustalenia mocy wiążącej prawomocnego wyroku, a zatem granic jego prawomocności materialnej pomimo, że w zasadzie moc ta dotyczy związania treścią sentencji (…). Motywy rozstrzygnięcia są też objęte powagą rzeczy osądzonej w sytuacjach, gdy posłużenie się nimi jest konieczne dla dokładniejszego określenia treści rozstrzygnięcia.

1. [W] ramach skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego wyłączone jest badanie sprawy osądzonej przez sąd polubowny pod kątem merytorycznym.

2. [P]rzez podstawowe zasady porządku prawnego należy rozumieć nie tylko fundamentalne zasady ustroju społeczno-politycznego, stanowiące zasady konstytucyjne, ale również naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa. (…) [Z]a przykłady naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego w rozumieniu art.1206 § 2 pkt 2 k.p.c. uznano między innymi uchybienie zasadzie autonomii podmiotów prawa cywilnego i zasadzie swobody działalności gospodarczej, zasądzenie odszkodowania w sytuacji, gdy nie została wyrządzona szkoda, przyjęcie skuteczności potrącenia w warunkach, w których przepisy szczególne taką możliwość wyłączały.

1. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia zmierzającym do uchylenia tego wyroku, jeśli usprawiedliwiona jest chociaż jedna z podstaw wyczerpująco wymienionych w art. 1206 k.p.c.

2. Sąd powszechny rozpoznający skargę jest związany przytoczonymi przez skarżącego podstawami. Z urzędu bierze pod uwagę jedynie dwie z wymienionych w art. 1206 § 2 k.p.c. podstaw, niemożność rozstrzygnięcia sporu przez sąd polubowny i sprzeczność wyroku sądu polubownego z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.

3. [O]cena, czy wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego odnosi się do jego treści, a nie prawidłowości postępowania przed tym sądem, czy obsady składu tego sądu (…) Do uchylenia wyroku sądu polubownego na podstawie klauzuli porządku prawnego może dojść w przypadku stwierdzenia, że objęte jego treścią  skutki nie są zgodne z określoną normą zaliczaną do podstawowych zasad porządku prawnego obowiązującego w Polsce. (…) Do zasad tych  należą nie tylko normy konstytucyjne, ale i naczelne normy w poszczególnych dziedzinach prawa.

4. [W]ymagania stawiane osobom pełniącym funkcję arbitra łączyć należy z uprawnieniem uczestnika postępowania do uzyskania wiedzy o wszelkich ewentualnych jego powiązaniach z podmiotami występującymi w postępowaniu. To ocenie uczestnika postępowania podlegają te okoliczności jako podłoże decyzji o wyborze arbitra lub żądania wyłączenia go. Własna ocena arbitra nie ma znaczenia, skoro istota rzetelności postępowania jest związana z zewnętrznym, dokonywanym przez inne podmioty, osądem. (…) Do podstawowych zasad porządku prawnego należy także, przewidziane art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do sądu, którego elementem jest uprawnienie strony do rozpoznania jej sprawy przez niezależny sąd, w ramach rzetelnie prowadzonego postępowania.

[S]ąd rozpoznający skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego nie rozpoznaje ponownie sprawy, w której sąd polubowny wydał wyrok. Kognicja sądu w takiej sprawie jest ograniczona tylko do zbadania, czy zachodzi powołana w skardze jej podstawa, którą może być jedna z okoliczności wymienionych w art. 712 § 1 k.p.c. i z urzędu sąd bierze jedynie pod rozwagę, czy wyrok sądu polubownego nie uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego (art. 714 k.p.c.). Tym zasadom podporządkowane jest nie tylko postępowanie przed sądem pierwszej, ale także i przed sądem drugiej instancji.

1. [O] tym czy określone orzeczenie sądu zagranicznego może być prawnie relewantne nie sposób przesądzić z góry przy okazji jego uznawania. Nie można bowiem przewidzieć na jakie skutki tego orzeczenia i w jakich okolicznościach może powołać się określony podmiot w przyszłości. Dlatego można przyznać rację skarżącemu, gdy podnosi, że art. 1145 § 1 k.p.c. nie daje podstaw do odmowy uznania orzeczenia sądu zagranicznego tylko z tego powodu, że zdaniem sądu delibacyjnego nie wywrze ono skutków prawnych w Polsce.

2. Jeżeli skarżący [podmiot domagający się uznania orzeczenia- wstawienie własne], występował jako strona w postępowaniu przez sądem austriackim to ma nie tylko interes prawny w tym aby w postępowaniu delibacyjnym przed polskim sądem mieć legitymację procesową ale także interes ten sprowadza się do tego, aby gdy nie zachodzą przesłanki określone w art. 1146 k.p.c., mógł on uzyskać uznanie takiego wyroku za skuteczny w Polsce.

3. [O]rzeczenie oddalające skargę o uchylenie wyroku sądu arbitrażowego jest, formalnie rzecz ujmując, rozstrzygnięciem merytorycznym a nie tylko procesowym. Takie orzeczenia mają zaś co do zasady zdatność uznaniową. Należy jednak zwrócić uwagę, że merytoryczny spór pomiędzy stronami został rozstrzygnięty wyrokiem sądu arbitrażowego, dla którego podstawą do działania była ich wola, wyrażona w zapisie na sąd polubowny. Wyrok w sprawie ze skargi o uchylenie orzeczenia sądu polubownego jest więc tylko rozstrzygnięciem w zakresie kontroli sprawowanej przez państwo nad orzeczeniem arbitrażowym.

4. [W]yrok sądu krajowego wydany w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi o uchylenie orzeczenia arbitrażowego musi być wzięty pod uwagę, w postępowaniu o uznanie zagranicznego orzeczenia arbitrażowego tylko wtedy gdy pozwalają na to przepisy regulujące to postępowanie. Przepisy k.p.c. i postanowienia Konwencji Nowojorskiej stwarzają podstawę, aby sąd kraju decydujący o uznaniu zagranicznego orzeczenia arbitrażowego brał pod uwagę, na wniosek strony, jako przesłankę odmowy uznania tylko wyrok uchylający orzeczenie arbitrażowe.

5. [Z]e specyfiki orzeczenia arbitrażowego, którego podstawę wydania stanowi wola stron oraz funkcji jaką pełni orzeczenie zagranicznego sądu, który oddala skargę o uchylenie orzeczenia arbitrażowego, wynika brak podstaw prawnych dla uznawania takiego, mającego w istocie tylko charakter kontrolny a nie merytoryczny, wyroku zagranicznego sądu. To związanie z wyrokiem arbitrażowym i w konsekwencji nie do końca samodzielny charakter takiego wyroku zagranicznego sądu stanowi więc przede wszystkim przeszkodę, aby traktować go jako orzeczenie, które może zostać uznane w Polsce na podstawie art. 1145 § 1 k.p.c.

1. Postępowanie w sprawie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego może zatem toczyć się nawet w razie braku zapisu na sąd polubowny, nieważności lub bezskuteczności tego zapisu, czy też w wypadku utraty przez niego mocy według prawa właściwego (art. 1206  § 1 pkt 1 k.p.c.). Ze względu na te właśnie okoliczności strony mogą żądać uchylenia wyroku sądu polubownego.

2. [P]roblem utraty mocy przez zapis, tak zresztą jak i kwestia jego nieistnienia, nieważności, bezskuteczności oraz niewykonalności, może być wyjaśniana w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jedynie w razie zgłoszenia przez skarżącego odpowiedniego zarzutu. W postępowaniu przed sądem państwowym obowiązuje bowiem reguła związania sądu podstawami tej skargi oraz granicami wniosków stron. Jedynie podstawy wskazane w art. 1206 § 2 k.p.c. uwzględniane są z urzędu.

1. Zadaniem sądu powszechnego rozpoznającego skargę o uchylenie wyroku sądu arbitrażowego jest wyjaśnienie, czy w sprawie nie wystąpiła określona w ustawie podstawa uchylenia tego wyroku. Nie mieści się tu, co do zasady, kontrola zgodności wyroku sądu polubownego z prawem materialnym ani badanie, czy znajduje on oparcie w faktach przytoczonych w jego uzasadnieniu i czy fakty te zostały prawidłowo ustalone

2. Podstawy uchylenia wyroku sądu arbitrażowego wymienia wyczerpująco art. 1206 k.p.c. Sąd rozpoznający skargę jest w zasadzie związany przytoczonymi przez skarżącego podstawami, może więc uchylić wyrok sądu arbitrażowego ze względu na zaistnienie podstawy wymienionej w art. 1206 w zasadzie o tyle tylko, o ile została ona powołana w skardze. Z urzędu, a zatem nawet bez przytoczenia w skardze, uwzględnia jedynie dwie z wymienionych w art. 1206 k.p.c. podstaw uchylenia wyroku sądu arbitrażowego: wynikającą z ustawy niemożność rozstrzygnięcia sporu przez ten sąd (art. 1206 § 2 pkt 1 k.p.c.) i sprzeczność wyroku sądu arbitrażowego z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c.).

3. Na podstawie wyrażonej w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. klauzuli porządku publicznego wyrok sądu arbitrażowego ulega zatem uchyleniu wtedy, gdy zdeterminowane jego treścią skutki są nie do pogodzenia z określona normą zaliczaną do podstawowych zasad tego porządku.

4. [S]tosowanie przez sąd polubowny prawa materialnego właściwego dla rozstrzyganego stosunku – przestrzeganie którego, co do zasady, nakazuje art. 1194 § 1 k.p.c. – podlega więc kontroli sądu powszechnego rozpoznającego skargę o uchylenie wyroku sądu arbitrażowego o tyle tylko, o ile wymaga tego zastosowanie, uwzględnianej z urzędu, klauzuli porządku publicznego.

1. Przyjmując zapis na sąd polubowny, strony dokonują dobrowolnego samoograniczenia swojego konstytucyjnego (…) prawa do sądu (…). Powierzenie rozstrzygnięcia sprawy arbitrom najczęściej następuje ze względu na ich specjalną wiedzę, np. z dziedziny budownictwa (w sprawach budowlanych) lub dotyczącą zwyczajów handlowych (w sprawach związanych z transakcjami międzynarodowymi), gdyż ważniejsza jest specjalistyczna wiedza niż znajomość norm materialnoprawnych określonego prawodawstwa; w tego typu sprawach wystarczające może być poczucie prawne arbitrów. W takich przypadkach zaakceptować należy pogląd, że sąd polubowny nie jest związany przepisami prawa materialnego, z uwagi na charakter spraw poddanych kognicji sądu polubownego.

2. [Z]godnie z treścią art. 714 k.p.c. sąd jest związany podstawami skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, a dodatkowo uwzględnia z urzędu czy wyrok nie uchybia praworządności lub dobrym obyczajom. Zarzut, iż wyrok Sądu Polubownego uchybia praworządności, dotyka w istocie kwestii dopuszczalnego zakresu kontroli rozstrzygnięcia takiego sądu przez sądy powszechne. (…) [T]o uprawnienie kontrolne nie dotyczy ani kwestii prawidłowości rozstrzygnięcia pod kątem jego zgodności z prawem materialnym, ani przestrzegania przepisów procesowych. Podstawą takiej kontroli mogą być tylko uchybienia kwalifikowane, o szczególnej doniosłości i wadze - takie, które stanowią jednocześnie uchybienie praworządności. Przyczyny uchylenia wyroku sądu polubownego są natury formalnej, albowiem niedopuszczalne jest badanie, czy sąd polubowny należycie rozstrzygnął sprawę pod względem faktycznym i prawnym, a jedynie czy nie doszło do uchybienia klauzuli porządku publicznego.

3. Przez uchybienie praworządności należy rozumieć obrazę podstawowych instytucji prawnych. Rozstrzygnięcie uchybiające praworządności to m.in. takie, które sprzeciwia się naczelnym zasadom prawnym i będące sprzeczne z ogólnie przyjętym porządkiem prawnym obowiązującym w Rzeczpospolitej Polskiej. Wyrok sądu polubownego może uchybiać praworządności, jeżeli w swym wyniku prowadzi do rozstrzygnięcia gwałcącego obowiązujące zasady państwa prawa. Istotne przy tym jest, że przy rozpoznawaniu sprawy i wyrokowaniu sąd polubowny nie jest związany przepisami prawa materialnego, ale jednocześnie nie może naruszać obowiązujących zasad państwa prawa.

4. [N]nie istnieje katalog podstawowych zasad porządku prawnego, a należy je odczytywać z całości obowiązujących norm prawnych.

5. [G]eneralną zasadą prawa cywilnego jest zasada, według której odszkodowanie należy się tylko wówczas, gdy poszkodowany poniósł szkodę, a funkcją odszkodowania jest kompensata szkody, przy czym odszkodowanie nie może przewyższać wysokości szkody. Uznać w związku z tym trzeba, że wyrok [sądu polubownego – wstawienie własne] narusza klauzulę porządku prawnego, wówczas, gdy zasądzone odszkodowanie nie odpowiada poniesionej szkodzie.

6. [W] sytuacji, gdy strony nie określiły zasad postępowania, sąd polubowny – zgodnie z przepisem § 2 art. 705 k.p.c. – stosuje taki tryb postępowania, jaki uzna za właściwy. Nie jest wtedy w zasadzie związany przepisami k.p.c. Dlatego też sąd polubowny nie ma potrzeby określać trybu postępowania z góry tzn. na wstępie postępowania. Może zatem dokonać tego w toku postępowania, i to również na skutek wydania postanowień odnoszących się do kolejnych czynności z osobna. Tak daleko idącą swobodę sądu polubownego przepis art. 705 § 2 zd. 3 k.p.c. ogranicza jednak koniecznością wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności niezbędnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Oczywistym jest przy tym, iż nie może też sąd polubowny naruszyć zasady praworządności i zasad współżycia społecznego.

7. [Z]asady kontradyktoryjności i dyspozycyjności obowiązują także w postępowaniu przed sądem polubownym, a sąd ten nie może zaniechać wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności niezbędnych dla rozstrzygnięcia sprawy. (…) „Niemożność zaniechania wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności sprawy”, o której mowa w art. 705 § 2 zdanie trzecie k.p.c., należy rozumieć przede wszystkim jako obowiązek prowadzenia postępowania przed sądem polubownym w sposób, który zapewniałby samym stronom możliwość przedstawienia wszystkich twierdzeń i dowodów oraz – w ramach równego ich traktowania – ustosunkowania się do twierdzeń i dowodów zgłoszonych przez stronę przeciwną.

8. [P]odstawowymi zasadami obowiązującego w Polsce prawa, w zakresie odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania, które wyrażają przepisy Kodeksu cywilnego o skutkach niewykonania zobowiązań, jest obowiązek naprawienia szkody przez stronę umowy, która nie wykonała lub nienależycie wykonała zobowiązanie oraz, co istotne, normalny związek przyczynowy pomiędzy jej zachowaniem, a szkodą. Obowiązek naprawienia szkody nie może przy tym być określony arbitralnie i dowolnie, lecz musi odpowiadać rozmiarowi wyrządzonej szkody (choćby w wyniku oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy), a odsetki za opóźnienie należą się od dnia popadnięcia dłużnika w opóźnienie. Wyrok sądu polubownego, który wydany został z naruszeniem powyższych zasad, jest wyrokiem uchybiającym praworządności.

Zgodnie z mającym zastosowanie w sprawie art. 715 k.p.c., którego odpowiednikiem obecnie jest art. 1207 § 2 k.p.c., do postępowania wszczętego na skutek skargi (…) o uchylenie wyroku sądu polubownego należało stosować przepisy o postępowaniu procesowym w pierwszej instancji. Należało więc stosować m.in. art. 23 k.p.c. postanawiający, że w sprawach o wydanie albo odebranie przedmiotu najmu lub dzierżawy wartość przedmiotu sporu stanowi przy umowach zawartych na czas oznaczony – suma czynszu za czas sporny, lecz nie więcej niż za rok; przy umowach zawartych na czas nie oznaczony – suma czynszu za okres trzech miesięcy.

1. [P]ostanowienia (…) umowy (…) nie zawierają zapisu na sąd polubowny z uwagi na fakt, że nie przewidują dla sądu polubownego funkcji rozstrzygania sporu. Istotą instytucji zapisu na sąd polubowny jest ograniczenie roli sądów powszechnych w rozstrzyganiu sporów wynikających z określonego przez strony stosunku prawnego. Ograniczenie to polega na poddaniu kontroli sądu powszechnego wyroku sądu polubownego za pomocą instytucji skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, opartej na enumeratywnie wymienionych w ustawie podstawach.

2. [I]stotą instytucji zapisu na sąd polubowny jest poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Jeżeli umowa nie przewiduje dla sądu polubownego funkcji rozstrzygania sporu to tego rodzaju zapis nie stanowi zapisu na sąd polubowny.

1. Przesłanki dopuszczalności skargi kasacyjnej od wyroku w sprawie o uchylenie wyroku sądu polubownego są takie same, jak od innych wyroków sądów drugiej instancji, z tą różnicą, że kwalifikacja sprawy pod tym kątem jest dwustopniowa w tym znaczeniu, że ustalenie przedmiotu orzekania i zaskarżenia wymaga „sięgnięcia” do wyroku sądu polubownego. Skarga kasacyjna jest zatem dopuszczalna w sprawach: 1. w których przedmiotem rozstrzygnięcia wyroku sądu polubownego były prawa majątkowe o wartości nie niższej niż określona w art. 3982 § 1 k.p.c. (jeżeli zakres zaskarżenia wyroku sądu polubownego nie był niższy) i 2. w których przedmiotem rozstrzygnięcia w wyroku sądu polubownego były (także) prawa niemajątkowe; te ostatnie mogą być obecnie przedmiotem zapisu na sąd polubowny, w zakresie określonym przez art. 1157 k.p.c.

2. [J]eżeli strona zaskarżyła w całości wyrok sądu polubownego i skarga ta została w całości oddalona przez sąd, przedmiot zaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji oraz wyroku sądu drugiej instancji, oddalającego apelację, będzie odpowiadał przedmiotowi orzeczenia sądu polubownego.

1. [P]rzepisy k.p.c. regulujące sądownictwo polubowne nie mają jednorodnego charakteru, dzieląc się na dwie zasadnicze grupy. Jedna obejmuje przepisy normujące zagadnienia związane z dopuszczalnością skargi oraz wymagania formalne skargi i przebieg postępowania, a więc przepisy o charakterze ściśle procesowym. Do drugiej natomiast należy zaliczyć przepisy określające podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, będące funkcjonalnym odpowiednikiem przepisów prawa materialnego i stanowiące podstawę rozstrzygnięcia merytorycznego sądu o istocie sporu oraz zasadności skargi. Odzwierciedleniem wskazanych odrębności przepisów k.p.c. dotyczących skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jest między innymi to, że w wypadku wniesienia skargi kasacyjnej w takiej sprawie zarzuty dotyczące naruszenia przez sąd przepisów k.p.c. regulujących dopuszczalność skargi i tok postępowania ze skargi należy podnieść w ramach drugiej podstawy kasacyjnej, a więc naruszenia przepisów postępowania, natomiast zarzuty odnoszące się do podstaw skargi powinny być wskazane w ramach pierwszej podstawy kasacyjnej, a więc naruszenia prawa materialnego.

2. Przepisy k.p.c. normujące podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego trzeba zatem traktować jako „odpowiedniki” przepisów prawa materialnego, co ma istotne znaczenie także dla wykładni przepisów intertemporalnych. Z punktu widzenia zasad prawa międzyczasowego przepisy normujące podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego należy bowiem traktować analogicznie jako przepisy prawa materialnego, a więc poddawać je regułom intertemporalnym właściwym dla prawa materialnego, a nie dla prawa procesowego.

3. [L]iteralne brzmienie art. 2 ustawy nowelizacyjnej trzeba rozumieć w ten sposób, że przyjęta w nim regulacja odnosi się tylko do tych przepisów o postępowaniu polubownym, które mają charakter ściśle procesowy, a więc dotyczą postępowania w sprawie ze skargi. Nie obejmuje natomiast przepisów określających podstawy skargi, do których mają zastosowanie zasady intertemporalne właściwe dla przepisów prawa materialnego.

4. [W] sytuacji, gdy wyrok sądu polubownego został wydany pod rządami dawnych przepisów k.p.c., natomiast sprawę o uchylenie tego wyroku wszczęto w wyniku skargi wniesionej po wejściu w życie ustawy nowelizacyjnej, do postępowania z tej skargi w zakresie jego dopuszczalności i toku należy stosować, zgodnie z art. 2 ustawy nowelizacyjnej, przepisy nowe, natomiast podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego należy określać i oceniać według przepisów dawnych, obowiązujących przed dniem 17 października 2005 r.

5. W sprawie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego wydanego przed wejściem w życie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy — Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 178, poz. 1478), wszczętej po wejściu w życie tej ustawy, do wskazanego jako podstawa skargi zarzutu braku zapisu na sąd polubowny lub nieważności zapisu, mają zastosowanie dotychczasowe przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Skarżący może powołać się na tę podstawę skargi także wówczas, gdy w postępowaniu przed sądem polubownym nie podniósł takiego zarzutu.

6. [R]egulacja zawarta w art. 712 § 2 kpc jednoznacznie świadczy o tym, że zamiarem ustawodawcy było ograniczenie prekluzją tylko zarzutu przekroczenia zapisu na sąd polubowny, a nie było jego wolą wprowadzenie takiej prekluzji dla zarzutu braku zapisu na sąd polubowny.

1. [N]aruszenie przez sąd polubowny przepisów prawa materialnego, ich błędna wykładnia i wadliwe nawet wskutek tego rozstrzygnięcie, samo w sobie – nawet gdyby rzeczywiście miało miejsce – nie stanowi naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego.

2. [P]rzepis art. 1185 k.p.c. wskazuje, że narada arbitrów może odbyć się w dowolnym miejscu (a zatem nawet w szpitalu).

3. Sporządzenie i podpisanie wyroku nie jest czynnością wymagającą protokołowania, jak bowiem stanowi Regulamin (§ 31 – k. 235) protokół sporządza się z rozprawy i każdej czynności sądu. Samo fizyczne sporządzenie tekstu wyroku nie jest jednak czynnością sądu, jest to czynność techniczna, pomocnicza, która wykonywana być może jednocześnie przez jedną tylko osobę. Podobnie należy ocenić podpisywanie wyroku, która to czynność odnosi się do członków Zespołu Orzekającego. Złożenie podpisu przez każdego z arbitrów jest jego własną czynnością, nie składu orzekającego. Nie wymaga więc protokołowania, zastrzeżonego dla czynności całego sądu.

4. [S]kuteczną podstawą skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego może być jedynie naruszenie „podstawowych” zasad postępowania przed tym sądem – art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. (…) [K]westie związane ze sporządzeniem protokołu z narady arbitrów i z wydania wyroku nie dają się zakwalifikować do tej grupy. Nawet bowiem wówczas, gdyby rzeczywiście protokół z tych czynności winien być sporządzony, jego brak nie przesądzałby o naruszeniu „podstawowej” zasady postępowania, a jedynie porządkowej.

1. [Z]apis na sąd polubowny jest umową, do której stosuje się przepisy kodeksu cywilnego, w tym art. 58 § 2. (…) [U]mowa taka wymaga pełnomocnictwa szczególnego, wobec czego pełnomocnictwo udzielone drugiemu wspólnikowi – i to tylko do załatwiania formalności bankowych – nie było wystarczające do zawarcia umowy o zapis na sąd polubowny, a zatem zapis taki był nieważny.

2. [Z] art. 714 k.p.c. wynika jednoznacznie, iż w sprawie o uchylenie wyroku sądu polubownego sąd bierze pod rozwagę z urzędu tylko jedną z podstaw skargi, a mianowicie przewidzianą w art. 712 § 1 pkt 4 k.p.c., tj. czy wyrok sądu polubownego nie uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego. Oznacza to, że wszystkie inne podstawy skargi, w tym także tę, że nie było zapisu na sąd polubowny albo że zapis był nieważny lub utracił moc (art. 712 § 1 pkt 1 k.p.c.), sąd rozważa tylko wówczas, gdy zostały powołane w skardze o uchylenie wyroku sądu polubownego.

3. Nie istnieje katalog zasad praworządności, zasady te kształtowane są przez orzecznictwo. Merytoryczne badanie orzeczenia sądu polubownego przez sąd powszechny ogranicza się zatem do oceny, czy zapadły wyrok tych zasad nie narusza. (…) [C]hodzi o takie naruszenia przepisów prawa materialnego, które prowadzą do pogwałcenia zasad państwa prawa (praworządności), a zapadły wyrok arbitrażowy narusza naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej, godzi w obowiązujący porządek prawny, czyli narusza pryncypia ustrojowo-polityczne i społeczno-gospodarcze.

4. Prowadzenie postępowania dowodowego ma na celu ustalenie stanu faktycznego, a nie jest rzeczą sądu powszechnego ponowna, merytoryczna ocena zasadności żądania zgłoszonego przed sądem polubownym.

5. [U]chybia zasadom praworządności wyrok sądu polubownego ustalający skuteczność potrącenia z naruszeniem art. 505 pkt 1 k.c., czy zasądzający odszkodowanie w sytuacji, w której nie doszło do wyrządzenia szkody.

6. Uchyla się (…) spod kontroli dokonywanej przez sąd powszechny to, czy ocena dokonana przez sąd polubowny była prawidłowa, niewątpliwie jednak uchybia zasadom praworządności wyrokowanie oparte na wybiórczej, nierzetelnej ocenie dowodów.

1. Co prawda przepisy art. 697 – 711 k.p.c., w brzmieniu obowiązującym do dnia 16 października 2005 r., nie zawierają przepisu swą treścią obejmującego treść aktualnie obowiązującego art. 1185 k.p.c., który stanowi, iż narada arbitrów może odbyć się w dowolnym miejscu, to nie powinno budzić wątpliwości, iż takie uprawnienie sąd polubowny miał również na gruncie uprzednio obowiązujących przepisów. (…) Arbitrzy mogą spotkać się na wspólna dyskusję, przeprowadzić konferencję telefoniczną lub konsultować się w drodze wymiany pism.

2. Za niezwykle istotny uważa się obowiązek arbitra zachowania tajemnicy zarówno co do treści oraz przebiegu narady arbitrów, dlatego też należy przychylić się do wypowiadanego w doktrynie poglądu, iż obowiązek zachowania tajemnicy wyłącza arbitra od składania zeznań przed sądem na okoliczności, o których powziął wiadomość pełniąc funkcję.

3. W myśl art. 1206 § 1 pkt 2 k.p.c. żądanie uchylenia wyroku sądu polubownego można uznać za uzasadnione, jeżeli strona wykaże, że w postępowaniu przez sądem polubownym była pozbawiona możności obrony swych praw. Przepis ten odnosi się do konieczności przestrzegania w postępowaniu arbitrażowym wymagań dotyczących zasady równości stron, wysłuchania stron i możliwości ustosunkowania się przez stronę do dowodów i twierdzeń przedstawionych przez stronę przeciwną. (…) Prawo do równego traktowania stron idzie dalej niż roszczenie o wysłuchanie. Zasada ta zobowiązuje sąd arbitrażowy w szczególności do tego, by strony w toku całego postępowania były traktowane równo, co zakłada identyczne traktowanie stron w podobnej sytuacji. Zakaz niedyskryminacji którejś ze stron dotyczy całego postępowania przed sądem polubownym, w praktyce w pierwszym rzędzie ma jednak zastosowanie w postępowaniu dowodowym.

4. Za naruszenie zasady równego traktowania stron uznać należy przeprowadzenie postępowania dowodowego ograniczonego w istocie do dowodów przedstawionych przez powoda, w tym wszystkich dowodów z zeznań świadków, przy jednoczesnej odmowie przesłuchania świadków wskazanych przez pozwanego, w sytuacji gdy z twierdzeń pozwanego jednoznacznie wynika, iż świadkowie ci mają zeznawać na okoliczności o istotnym znaczeniu dla rozstrzygnięcia sprawy.

5. [S]trony w zapisie na sąd polubowny obowiązane są oznaczyć przedmiot sporu albo stosunek prawny, z którego spór wynikł lub może wyniknąć. Skoro zatem strony w zawartej umowie poddały rozstrzygnięciu Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie, spory powstałe w związku z umową, przyjąć należy, iż miały na uwadze nie wszelkie spory jaki mogą między nimi zaistnieć, w tym  spory do co roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, lecz jedynie spory o roszczenia powstałe na gruncie zawartej umowy, czyli roszczenia kontraktowe.

1. [P]ostępowanie sądowe co do uchylenia wyroku sądu polubownego powinno się do końca toczyć zgodnie z przepisami obowiązującymi w chwili jego wszczęcia, tj. obowiązującymi w określonej przy uwzględnieniu art. 165 § 1 k.p.c. chwili wniesienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego do właściwego sądu. Jeżeli więc skarga została wniesiona przed dniem 17 października 2005 r., wywołane nią postępowanie powinno się toczyć także w późniejszym okresie według art. 712-715 k.p.c., a dopiero postępowanie wszczęte na skutek wniesienia skargi w tym dniu lub później – według art. 1205-1211 k.p.c. Podobnie, postępowanie przed sądem polubownym powinno się do końca toczyć zgodnie z przepisami obowiązującymi w chwili jego wszczęcia. Jednakże ze względu na uregulowanie zawarte w art. 1186 k.p.c. dniem wszczęcia postępowania przed sądem polubownym będzie z reguły dzień doręczenia pozwanemu pisma zawierającego wezwanie na arbitraż.

2. [W] przypadkach, w których arbitrów wyznacza każda strona samodzielnie, nowy arbiter ustanowiony przez jednego z kontrahentów ma taki sam status, jak dawny. Skoro dawnemu nie udało się porozumieć w sprawie wyboru superarbitra i konieczne stało się wyznaczenie superarbitra przez sąd, to trudno podważać decyzję sądu w tym względzie tylko dlatego, że pojawił się nowy arbiter. Nie ma potrzeby zapewnienia mu wpływu na obsadę funkcji superarbitra, skoro z możliwości w tym względzie nie skorzystał jego mający analogiczny status poprzednik.

3. Przyczyny utraty mocy zapisu na sąd polubowny mogą być różne. Oprócz przyczyn proceduralnych wymienionych w art. 1168 (poprzednio art. 702 § 1) i art. 1195 § 4 (poprzednio art. 707 § 2) k.p.c., może chodzić jeszcze o takie zdarzenia, jak np. rozwiązanie umowy o arbitraż, ziszczenie się warunku rozwiązującego, upływ terminu, w którym powinien zapaść wyrok sądu polubownego. Nie stanowi jednak samo przez się takiej przyczyny wygaśnięcie umowy, której klauzulę zapis stanowił. Myśl tę obecnie wyraża jednoznacznie art. 1180 k.p.c., ale i przed ustanowieniem tego przepisu nie powinna ona budzić wątpliwości.

1. Dla oceny czy strony zgodnie z regułami określonymi w przepisach kodeksu postępowania cywilnego dokonały zapisu na sąd polubowny nie mogą mieć znaczenia przepisy regulaminu sądu polubownego. (...) Dokonując oceny ważności czynności prawnej jaką jest umowa zapisu na sąd polubowny, sąd powszechny uwzględnia okoliczności skutkujące nieważnością czynności prawnych według obowiązujących przepisów, tj. czy miało miejsce dokonanie czynności z pominięciem wymogu formy zastrzeżonej przez ustawę lub strony pod rygorem nieważności oraz czy treść czynności nie jest sprzeczna z ustawą albo ma na celu jej obejście lub jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego oraz czy nie wystąpiły wady oświadczeń woli.

2. [W]nikliwa analiza merytorycznego uzasadnienia rozstrzygnięcia sądu polubownego wykracza poza ramy postępowania wszczętego na skutek skargi, o której mowa art. 1205 i nast. kpc. (...) [W] orzecznictwie wyrażany jest pogląd, że rozstrzygnięcia sądu arbitrażowego są wiążące, a sąd powszechny poza ustawowo wskazanymi wyjątkami nie ma prawa do merytorycznego rozpatrzenia sprawy zakończonej orzeczeniem sądu polubownego.

Istnieje bardzo duża autonomia postępowania polubownego, całkowicie zgodna z zamierzeniami ustawodawcy, wydatnie ograniczająca możliwości kontrolne sądu powszechnego. Podstawowym celem tej regulacji prawnej jest szybkość postępowania w załatwianiu sporów cywilnoprawnych, a nie tworzenie dodatkowej fazy postępowania przedsądowego. Strony decydujące się na poddanie sporu sądowi polubownemu muszą się więc liczyć z tymi uwarunkowaniami, polegającymi także na nikłej kontroli zewnętrznej jego wyroków.

1. Merytoryczne badanie orzeczenia sądu polubownego przez sąd powszechny ogranicza się do oceny, czy zapadły wyrok nie narusza zasad porządku prawnego. Użyte przez ustawodawcę określenie „podstawowe zasady porządku prawnego” (art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c.) wskazuje jednoznacznie, że chodzi o takie naruszenia przepisów prawa materialnego, które prowadzą do pogwałcenia zasad państwa prawa (praworządności), a zapadły wyrok arbitrażowy narusza naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej, godzi w obowiązujący porządek prawny, czyli narusza pryncypia ustrojowo-polityczne i społeczno-gospodarcze.

2. Za podstawową zasadę porządku prawnego należy uznać zasadę, zgodnie z którą doznana szkoda podlega naprawieniu. Odszkodowanie niewątpliwie powinno odpowiadać szkodzie.

3. [D]okonanie czynności prawnej zmierzającej do obejścia ustawowego zakazu potrącania wierzytelności układowej narusza klauzulę porządku publicznego.

1. [D]la rozstrzyganej przed Sądem Polubownym sprawy zastosowanie miała Taryfa opłat za czynności Sądu Arbitrażowego, stanowiąca załącznik do Regulaminu Sądu obowiązującego od dnia 1 stycznia 2000 r. nie przewidująca konieczności wnoszenia opłaty arbitrażowej od zgłoszonego zarzutu potrącenia. (…) Skoro (…) Sąd Arbitrażowy nie rozpoznał zarzutu potrącenia z uwagi na niewniesienie (…) opłaty arbitrażowej, to trafny jest zarzut apelacji, że w postępowaniu przed Sądem Arbitrażowym nie zachowano trybu postępowania przed tym Sądem. (…) W konsekwencji należy stwierdzić, że skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego oparta na podstawie ustanowionej w przepisie art. 712 § 1 punkt 3 k.p.c. znajduje uzasadnienie w treści tego przepisu.

2. Poddanie istniejącego między stronami sporu rozstrzygnięciu Sądu Polubownego nie uzasadnia wniosku, iż strony rezygnują z prawa do rzetelnego i wnikliwego postępowania, zapewniającego możliwość zaspokojenia godnego ochrony interesu prawnego stron. Prawo do rzetelnego postępowania stanowi filar demokratycznego państwa prawnego i z tych powodów jego naruszenie uzasadnia wniosek, iż nastąpiło uchybienie praworządności. Tak w szczególności będzie w przypadku nierozpoznania zgłaszanego przez stronę zarzutu potrącenia wobec zastosowania przez Sąd Arbitrażowy nieobowiązującego przepisu co do opłaty jako przesłanki rozpatrzenia wniosku. Zasada rzetelnego postępowania nakazuje rozpoznanie właściwie zgłoszonego przez stronę pozwaną zarzutu potrącenia.

1. [K]westia (...) zakresu zapisu na sąd polubowny dotyczy interpretacji oświadczeń woli stron wyrażonych w dokumencie, gdzie podstawowa rola przypada językowym regułom znaczeniowym.

2. [R]ozpoznając skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego sąd państwowy bada sprawę jedynie w zakresie przyczyn wymienionych w art. 712 § 1 i § 2 k.p.c. Orzeczenie sądu państwowego ogranicza się w tym wypadku bądź do uchylenia wyroku sądu polubownego w całości lub części, bądź do oddalenia skargi.  (...) Zadaniem Sądu w postępowaniu wywołanym skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, wcześniej rozstrzyganej przez sąd polubowny, z zastosowaniem przepisów prawa materialnego i procesowego, lecz wyłącznie dokonanie oceny zasadności skargi w świetle przesłanek z art. 712 § 1 i 2 k.p.c. Sąd, do którego wniesiono skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego nie działa jako sąd drugiej instancji, uprawniony do merytorycznego badania sprawy, z zastosowaniem przepisów prawa materialnego, lecz dokonuje oceny zaskarżonego wyroku jedynie w perspektywie naruszeń wskazanych w art. 712 § 1 i 2 k.p.c.

3. [P]rzepis powyższy (art. 712 § 1 pkt 2 k.p.c. - wstawienie własne] odnosi się do konieczności przestrzegania przed sądem polubownym zasady równości stron, wysłuchania ich i możliwości ustosunkowania się przez stronę do dowodów i twierdzeń przedstawionych przez stronę przeciwną. Jak wskazał Sąd Najwyższy dopiero gdy sąd polubowny w ogóle nie wysłuchał strony lub nie umożliwił jej złożenia oświadczeń można mówić, że strona została pozbawiona możności obrony swoich praw.

4. Stosownie do uregulowania art. 705 k.p.c. w postępowaniu przed sądem polubownym strony mają prawo same ustalić zasady postępowania. Określenie przez nie tego trybu może nastąpić w umowie o arbitraż lub w umowie dodatkowej, nie później niż do chwili rozpoczęcia postępowania. Brak umowy stron powoduje, że prawo wyboru procedury arbitrażowej przechodzi na arbitrów, którzy występują tu niejako w prawa stron.

5. [O]rzeczenie sądu polubownego nie może być zaskarżone z powodu mylnego rozstrzygnięcia sprawy pod względem prawnym lub faktycznym. Naruszenie prawa może być przyczyną uchylenia wyroku sądu polubownego tylko wtedy, jeżeli treść orzeczenia narusza praworządność lub zasady współżycia społecznego. Ocena, czy orzeczenie nie uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego formułowana jest przy tym w sposób zwężający i do takich konkluzji można dojść tylko wtedy, gdy skutki orzeczenia Sądu Polubownego prowadziłyby do istotnego naruszenia tych zasad.

1. Pamiętać (...) należy (...) o większej – niż w procesie cywilnym ukształtowanym na podstawie kodeksu postępowania cywilnego – swobodzie sądu arbitrażowego, który nie jest związany przepisami o postępowaniu przed sądem (art. 1184 § 2 k.p.c.).

2. Sąd Polubowny (...) przeprowadził z urzędu dowód z oględzin stron internetowych oraz przeglądu możliwości wyszukiwawczych wyszukiwarki internetowej „google” w zakresie spornych słów (...), niezawnioskowany przez strony procesu, bez powołania się na szczególne okoliczności sprawy uzasadniające taką inicjatywę sądu, lecz w ocenie Sądu Apelacyjnego okoliczność ta nie stanowi istotnego uchybienia zasadzie kontradyktoryjności.

3. [P]rzeprowadzenie dowodu niezgodnie z zasadami wyrażonymi w art. 235-237 k.p.c. (...) nie jest równoznaczne z naruszeniem podstawowych zasad postępowania w rozumieniu art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c., który to przepis ogranicza możliwości wzruszenia wyroku sądu polubownego do zasad prawidłowego procesu i takich istotnych uchybień procesowych, które mogły mieć wpływ na wyrok tego sądu.

4. [U]chylenie wyroku sądu polubownego następuje także wtedy, gdy wyrok ten jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. (…) [N]ie chodzi tu o wewnętrzną sprzeczność formy orzeczenia, tj. sprzeczność pomiędzy poszczególnymi jego częściami. Przepis ten, będący odstępstwem od zasady, że rozpoznając skargę o uchylenie wyroku sądu arbitrażowego sąd państwowy w zasadzie nie bada rozstrzygnięcia sądu arbitrażowego co do meritum, a w szczególności nie kontroluje, czy wyrok ten znajduje podstawę w faktach przytoczonych w uzasadnieniu oraz czy fakty te zostały prawidłowo ustalone (gdyż nie budzi wątpliwości, iż arbitrzy powinni mieć większą od sędziego państwowego swobodę w wykładni i stosowaniu prawa), dopuszcza merytoryczną kontrolę orzeczeń sądów polubownych jedynie do przypadków naruszenia zasad porządku prawnego, tj. takich, gdy skutki orzeczenia sądu polubownego prowadziłyby do istotnego naruszenia tych zasad, przez które należy rozumieć pryncypia ustrojowo-polityczne i społeczno-gospodarcze. Oznacza to, iż sąd państwowy właściwy do rozpoznania skargi, nie może rozpoznawać merytorycznej strony sporu (…), a zarzut naruszenia określonych przepisów prawa materialnego może być skuteczny tylko o tyle, o ile uchybienie konkretnym normom narusza jednocześnie zasady porządku prawnego.

1. [Z]arzut z art. 712 § 1 pkt 2 k.p.c. odnosi się do pozbawienia strony obrony jej praw tylko przed sądem polubownym, stąd też nie mógł stanowić w tym zakresie samodzielnej i skutecznej podstawy skargi kasacyjnej, gdyż jej przedmiotem może być kwestionowanie prawidłowości postępowania przed sądem powszechnym odwoławczym, a nie w postępowaniu arbitrażowym.

2. Panuje zgoda co do tego, że to uprawnienie kontrolne [rozstrzygnięcia sądu polubownego przez sąd państwowy – wstawienie własne] nie dotyczy ani kwestii prawidłowości rozstrzygnięcia pod kątem jego zgodności z prawem materialnym, ani przestrzegania przepisów procesowych. Podstawą takiej kontroli mogą być tylko uchybienia kwalifikowane, o szczególnej doniosłości i wadze – takie, które stanowią jednocześnie uchybienie praworządności. W żadnym razie więc kontrola ta nie może przerodzić się w rodzaj merytorycznej kontroli instancyjnej.

3. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego ma (…) charakter nadzwyczajnego środka prawnego, opartego na bardzo wąsko sformułowanych podstawach, wśród których nie ma przesłanki nienależytego wyjaśnienia okoliczności niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy. Dlatego trzeba przyjąć, że naruszenie art. 705 § 2 zdanie trzecie k.p.c. może stanowić jednocześnie podstawę skargi z art. 712 § 1 pkt 4 k.p.c. tylko wtedy, kiedy ma charakter rażący, a zatem kiedy przybiera postać zupełnego pominięcia wyjaśnienia okoliczności sprawy lub zignorowania całego materiału dowodowego.

4. [S]ąd polubowny nie może brać pod uwagę faktów niepowołanych przez strony, stosować domniemania prawdziwości twierdzeń powoda w razie jego niestawiennictwa na rozprawie ani przyjmować faktów niezaprzeczonych za prawdziwe.

1. Przedmiotem (…) postępowania [ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego – wstawienie własne] jest skarga, za pomocą której strona kwestionuje orzeczenie sądu polubownego. Sąd powszechny nie rozpoznaje ponownie sprawy poddanej pod osąd sądowi polubownemu ani nie kontroluje poprawności tego orzeczenia pod kątem zgodności z przepisami prawa materialnego lub prawidłowości ustaleń faktycznych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia. W tym postępowaniu nie chodzi o roszczenie procesowe w znaczeniu, jakie temu pojęciu nadaje się w postępowaniu procesowym, ale o uchylenie wyroku stwierdzającego określony stan prawny między stronami, a skarga zawiera uzasadnienie ustawowej przyczyny, której istnienie skutkuje uchyleniem wyroku sądu polubownego.

2. Tak ukształtowany charakter prawny skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego przesądza, że bez znaczenia dla samej skargi jak i postępowania wszczętego na skutek jej wniesienia jest roszczenie poddane pod osąd sądowi polubownemu. Poza kwestią właściwości sądu (art. 696 k.p.c.) obojętne jest to, pomiędzy kim i o co toczy się konkretny spór, czy sprawa poddana pod osąd sądowi polubownemu ma w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego charakter sprawy gospodarczej, pracowniczej, czy też – gdyby trafiła na drogę postępowania przed sądem powszechnym – zostałaby rozpoznana w postępowaniu nakazowym, upominawczym, lub uproszczonym. W konsekwencji, roszczenie o którym rozstrzygnął sąd polubowny w zaskarżonym skargą wyroku nie może decydować o tym, jakie przepisy mają zastosowanie w postępowaniu ze skargi o uchylenie tego wyroku.

3. [D]o postępowania ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie mają zastosowania przepisy o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych.

1. Sądownictwo polubowne jest trybem rozpoznawania spraw cywilnych przez organ rozstrzygający, który nie jest sądem państwowym, a swoją kompetencję opiera na umowie stron. Z tej przyczyny nie ma do niego wprost zastosowania art. 45 Konstytucji, który odnosi się do państwowych organów wymiaru sprawiedliwości, określonych w art. 175 ust. 1 Konstytucji.

2. [S]ąd polubowny nie jest przy rozpoznawaniu sprawy związany przepisami ogólnymi prawa formalnego obowiązującymi w postępowaniu sądowym, jeżeli strony albo sąd polubowny nie określiły trybu postępowania inaczej.

3. Wskazanie w zdaniu drugim art. 1184 § 2 k.p.c., że sąd polubowny nie jest związany przepisami o postępowaniu przed sądem nie odnosi się do bezwzględnie obowiązujących przepisów kodeksu postępowania cywilnego normujących postępowanie przed sądem polubownym. (…) W braku odmiennego uzgodnienia stron sąd polubowny może prowadzić postępowanie w taki sposób, jaki uzna za właściwy, jednakże z zastrzeżeniem przepisów ustawy. Zasada pierwszeństwa woli stron w ukształtowaniu postępowania arbitrażowego, zgodnie z art. 1184 § 1 k.p.c., doznaje ograniczenia, przez to, że określony przez nie sposób postępowania przed sądem polubownym nie może być sprzeczny z obowiązującymi w tym postępowaniu przepisami prawa państwowego, które zostało przez nie wybrane. Formuła przepisu art. 1184 § 1 („jeżeli przepis ustawy nie stanowi inaczej”) oznacza, że strony nie mogą swoją wolą przepisów tych zmienić ani wyłączyć, a więc że są one przepisami iuris cogentis.

4. [S]ąd powszechny rozpoznający sprawę na skutek skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie rozstrzyga sporu między stronami, a więc nie ocenia, czy sąd polubowny rozstrzygnął sprawę poprawnie pod względem faktycznym i prawnym lecz bada ją tylko z punktu widzenia przyczyn jego uchylenia określonych w art. 1206 k.p.c.

5. Naruszenie przez sąd polubowny wiążących go zasad i przepisów k.p.c. regulujących postępowanie arbitrażowe, może stanowić podstawę wniosku o uchylenie wyroku sądu polubownego w oparciu o przesłankę niezachowania podstawowych zasad postępowania przed tym sądem, wynikających z ustawy określoną w art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c.

1. „[Z]astąpienie” stron przez sąd polubowny w złożeniu oświadczeń woli o przedłużeniu umów dzierżawy należy ocenić jako działanie uchybiające praworządności. Tego rodzaju rozstrzygnięcie, przy braku bardzo wyraźnego postanowienia umowy dopuszczającego orzekanie w takim zakresie, godzi w jedną z podstawowych zasad prawa cywilnego, jaką jest zasada autonomii podmiotów prawa cywilnego, a w jej obrębie zasada swobody umów.

2. Uchybienie praworządności nie musi (…) przejawiać się w naruszeniu zasad wynikających z Konstytucji RP; taki sam skutek powstaje, gdy sąd polubowny naruszył jedną z fundamentalnych zasad prawa cywilnego.

3. Nadanie wyrokowi sądu polubownego klauzuli wykonalności lub stwierdzenie jego skuteczności nie wyłącza możliwości badania w toku postępowania o uchylenie takiego wyroku, czy nie uchybia on praworządności lub zasadom współżycia społecznego.

1. [W] piśmiennictwie, jak i w orzecznictwie przyjmuje się, że z uregulowanej w art. 366 k.p.c. powagi rzeczy osądzonej korzystają jedynie orzeczenia co do istoty sprawy (merytoryczne) (…) Postanowienie o odrzuceniu skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, jako nienależące do kategorii wymienionych orzeczeń merytorycznych, nie korzysta z powagi rzeczy osądzonej i nie może uzasadniać zarzutu nieważności postępowania opartego na postawie art. 379 pkt 3 k.p.c.

2. [W]obec (…) okoliczności, iż skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego nie została oparta na podstawie z art. 712 § 1 pkt 1 k.p.c., wzięcie przez Sąd pod rozwagę z urzędu kwestii nieważności zapisu na sąd polubowny było niedopuszczalne.

1. [Z] art. 1206 kodeksu wynika, że w sprawie o uchylenie wyroku sądu polubownego kognicja sądu sprowadza się do rozpoznania skargi w granicach jej podstaw przytoczonych przez skarżącego (którymi mogą być okoliczności wymienione w § 1 tego artykułu), a poza tym – jak stanowi § 2 tego artykułu – sąd uchyla wyrok sądu polubownego jedynie w razie stwierdzenia, że 1) według ustawy spór nie może być rozstrzygnięty przez sąd polubowny, 2) wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego).

2. Podstawy skargi o wznowienie postępowania o uchylenie wyroku sądu polubownego mogą dotyczyć tylko tego, a nie żadnego innego postępowania, w szczególności nie mogą dotyczyć ani postępowania o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego i nadanie mu klauzuli wykonalności, ani postępowania przed sądem polubownym.

3. Dopuszczenie (…) dokonywania przez sąd oceny zgodności wyroku sądu polubownego z podstawowymi zasadami porządku prawnego na podstawie faktów lub dowodów nieznanych sądowi polubownemu w sposób niedopuszczalny rozszerzałoby wąsko zakreślone przez ustawę granice przyznanej sądowi kontroli wyroku sądu polubownego. Możliwość powołania się dopiero w postępowaniu o uchylenie wyroku sądu polubownego na nowe fakty lub dowody mogące mieć wpływ na wynik sprawy rozstrzyganej tym wyrokiem (w rezultacie jego oceny w świetle klauzuli porządku publicznego) czyniłoby z tego postępowania nieznane ustawie procesowej postępowanie zbliżone do postępowania o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem sądu polubownego.

1. Konstrukcja skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego wskazuje, że środek ten nie służy dokonywaniu merytorycznej kontroli poprawności rozstrzygnięcia sądu polubownego przez sąd powszechny, podobnej do kontroli instancyjnej w postępowaniu sądowym.

2. [O]cena rozstrzygnięcia sądu polubownego pod kątem merytorycznym sprowadza się do oceny, czy nie uchybia ono praworządności lub zasadom współżycia społecznego.

1. Dokonując (…) oceny, czy rzeczywiście w postępowaniu przed sądem polubownym strona została pozbawiona możności ochrony swych praw, należy skrupulatnie badać przebieg postępowania arbitrażowego, mając jednocześnie na względzie, że sąd nie jest władny kontrolować zapadłego rozstrzygnięcia co do meritum, oraz że dokonując zapisu na sąd polubowny strony świadomie rezygnują z poddania się rygorom obowiązującym w postępowaniu przed sądem.

2. Pozbawienie strony możności ochrony swych praw w postępowaniu przed sądem polubownym ma miejsce wówczas, gdy naruszona zostaje zasada równości stron, jedna ze stron nie zostaje wysłuchana i nie ma możliwości ustosunkowania się do dowodów i twierdzeń przedstawianych przez stronę przeciwną. Z tych względów nie można utożsamiać każdego przypadku niedopuszczenia przez sąd polubowny dowodów wnioskowanych przez stronę z pozbawieniem jej możliwości obrony, ma ono bowiem miejsce dopiero wówczas, gdy strona nie ma żadnej możliwości przedstawienia i wykazania własnych racji.

3. Merytoryczne badanie orzeczenia sądu polubownego przez sąd ogranicza się do oceny, czy zapadły wyrok nie narusza zasad porządku prawnego. Użyte przez ustawodawcę określenie „podstawowe zasady porządku prawnego" (art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c.) wskazuje jednoznacznie, że chodzi o takie naruszenia przepisów prawa materialnego, które prowadzą do pogwałcenia zasad państwa prawa (praworządności), a wyrok narusza naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej oraz godzi w obowiązujący porządek prawny, czyli narusza pryncypia ustrojowo-polityczne i społeczno-gospodarcze.

4. [D]ecydując się na poddanie sporu rozstrzygnięciu sądu polubownego, strony muszą mieć świadomość zarówno pozytywnych, jak i negatywnych skutków zawarcia w umowie klauzuli stosownej treści; z jednej strony unika się długotrwałości postępowania, ale z drugiej rezygnuje się z niektórych gwarancji procesowych obowiązujących w postępowaniu sądowym.

[O]cena czy orzeczenie nie uchybia podstawowym zasadom porządku publicznego musi być formułowana w sposób zawężający co oznacza, iż pozytywne odwołanie się do klauzuli porządku publicznego jest możliwe tylko wtedy, gdy skutki orzeczenia sądu polubownego prowadziłyby do istotnego naruszenia tych zasad. Jest to zatem wyjątkowa podstawa uchylenia wyroku sądu polubownego i może znaleźć zastosowanie w szczególnych okolicznościach, a to wtedy gdy skutki wyroku sądu polubownego byłyby nie do pogodzenia z podstawowymi zasadami porządku prawnego. Nie jest zatem wystarczająca sama tylko sprzeczność wyroku sądu polubownego z tymi zasadami.

1. Obowiązują sąd polubowny tylko te przepisy kodeksu postępowania cywilnego, które normują postępowanie przed sądem polubownym. W świetle powyższego naruszenie przepisów ogólnych cywilnego prawa procesowego jak i naczelnych zasad postępowania cywilnego może stanowić uzasadnioną podstawę do uchylenia wyroku sądu polubownego, jeżeli doprowadziło w swym wyniku do naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej lub zasad współżycia społecznego.

2. Uchybienie praworządności lub zasadom współżycia społecznego, o którym jest mowa w art. 712 § 1 pkt 4 kpc, musi się mieścić w treści samego orzeczenia, nie wystarczy natomiast, by uchybienie to zachodziło w postępowaniu przed sądem polubownym

3. Nie będzie kwalifikować się jako pozbawienia strony możności obrony pominięcie przez sąd polubowny zaoferowanego przez nią dowodu z tego powodu, że został on uznany za zbędny. Badanie zaś przez sąd państwowy, czy sąd polubowny słusznie uznał taki dowód za zbędny stanowiłoby niedozwolone wkroczenie w meritum sprawy.

1. Uchylenie wyroku sądu polubownego uzasadnia (…) tylko taka obraza prawa materialnego, która prowadzi zarazem do rozstrzygnięcia uchybiającego praworządności. Przez uchybienie praworządności należy rozumieć obrazę podstawowych instytucji prawnych. A zatem, rozstrzygnięcie uchybiające praworządności to m.in. takie, które sprzeciwia się naczelnym zasadom prawnym i będące sprzeczne z ogólnie przyjętym porządkiem prawnym obowiązującym w Rzeczypospolitej Polskiej. Inaczej mówiąc, wyrok sądu polubownego może uchybiać praworządności, jeżeli w swym wyniku prowadzi do rozstrzygnięcia gwałcącego obowiązujące zasady państwa prawa.

2. Sąd powszechny zatem nie bada, czy wyrok sądu polubownego nie pozostaje w sprzeczności z prawem materialnym i czy znajduje oparcie w faktach przytoczonych w wyroku, jak również, czy fakty te zostały prawidłowo ustalone. Sąd powszechny rozpoznaje sprawę tylko z punktu widzenia przyczyn uchylenia wyroku, wymienionych wyczerpująco w art. 712 (obecnie art. 1206 § 2) k.p.c.

1. [I]stotną różnicą między postępowaniem przed sądem powszechnym a sądem polubownym jest brak związania tego ostatniego przepisami prawa cywilnego. Zatem samo nie zastosowanie konkretnego przepisu prawa materialnego, bądź jego wadliwe zastosowanie nie jest wystarczające do uchylenia wyroku Sądu Polubownego. Obraza prawa materialnego jest podstawą uchylenia wyroku Sądu Polubownego tylko wówczas, gdy prowadzi do rozstrzygnięcia naruszającego naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej.

2. W postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku Sądu Polubownego niedopuszczalne jest badanie, czy sąd polubowny należycie rozstrzygnął sprawę pod względem faktycznym i prawnym.

3. Chybiony jest zarzut jakoby wyrok sądu polubownego uchybiał zasadom współżycia społecznego i dobrym obyczajom, oraz jakoby naruszał zasadę zaufania do organów władzy publicznej. Sąd polubowny taką władzą nie jest.

1. [C]o do zasady prawo do obrony w postępowaniu przed sądem polubownym może być naruszone także przez uniemożliwienie dowodzenia twierdzeń lub zarzutów, bowiem samo składanie oświadczeń i wyrażanie stanowiska ma znaczenie przede wszystkim dla wyjaśnienia i zinterpretowania kwestii prawnych, a może okazać się niewystarczające dla ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygania, nie podlegającej przecież kontroli instancyjnej. Uwaga ta wymaga wszakże uzupełnienia, iż musi chodzić o dowodzenie okoliczności mających – w ocenie sądu polubownego – doniosłe znaczenie dla rozstrzygnięcia.

2. [R]egulamin Sądu Arbitrażowego nie przewidywał rozszerzenia powództwa, ale też nie zakazywał takiej czynności. W tej sytuacji niemożność powtórzenia procedury wyboru arbitrów winna być zdaniem Sądu Apelacyjnego oceniana z uwzględnieniem rodzaju żądania. Gdyby rzeczywiście chodziło o roszczenie nie związane z dotychczasowym, albo wymagające od składu orzekającego specjalnych kwalifikacji, możliwy byłby wniosek, iż doszło do skutkującego uchyleniem wyroku w części zasądzającej, naruszenia podstawowych zasad postępowania.

3. Nie jest (…) przesłanką skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego na podstawie art. 1206 § 1 pkt 5 k.p.c., poświadczenie nieprawdy w dokumencie użytym później przez stronę jako środek dowodowy.

4. [S]ąd polubowny nie jest związany przepisami prawa materialnego. Oznacza to, że wyroki sądu polubownego mogą być kontrolowane tylko w ograniczonym zakresie. Uchylenie wyroku sądu polubownego uzasadnia więc tylko taka obraza prawa materialnego, która prowadzi zarazem do rozstrzygnięcia naruszającego naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej. Innymi słowy, wyrok sądu polubownego może uchybiać praworządności, jeżeli w swym wyniku prowadzi do rozstrzygnięcia gwałcącego obowiązujące zasady państwa prawa.

5. Nie ilość naruszonych przepisów, ale relacja konkretnego naruszenia prawa do ściśle określonych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej może zadecydować o ziszczeniu się przesłanki z art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c.

Dyrektywę 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy rozumieć w ten sposób, że nakłada ona na sąd krajowy, przed którym toczy się postępowanie o uchylenie orzeczenia sądu polubownego, obowiązek zbadania ewentualnej nieważności zapisu na sąd polubowny i uchylenia tego orzeczenia, jeśli stwierdzi, że zapis ten zawiera nieuczciwy warunek umowy, nawet gdy konsument nie podniósł zarzutu nieważności tego zapisu w postępowaniu arbitrażowym, lecz uczynił to dopiero w skardze o uchylenie orzeczenia.

Podstawowymi zasadami obowiązującego w Polsce prawa w zakresie odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania, które wyrażają przepisy kodeksu cywilnego o skutkach niewykonywania zobowiązań, jest (…) obowiązek naprawienia szkody przez stronę umowy, która nie wykonała lub nienależycie wykonała zobowiązanie oraz normalny związek przyczynowy pomiędzy jej zachowaniem a szkodą. Obowiązek naprawienia szkody nie może przy tym być określony arbitralnie i dowolnie, lecz musi odpowiadać rozmiarowi wyrządzonej szkody (choćby w wyniku oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy), a odsetki za opóźnienie należą się od dnia popadnięcia dłużnika w opóźnienie. Wyrok sądu polubownego który wydany został z naruszeniem tych zasad jest wyrokiem uchybiającym praworządności.

Orzeczenie Sądu Polubownego, które w sposób oczywisty pozostaje w sprzeczności z normą prawną ustanowioną przez prawodawcę w interesie społecznym, uchybia praworządności w rozumieniu art. 712 § 1 pkt 4 k.p.c.

1. Elementy konstrukcyjne wyroku sądu polubownego określa art. 708 § 1 k.p.c., będący przepisem bezwzględnie obowiązującym. Do elementów tych należy m.in. rozstrzygnięcie o żądaniach stron (art. 708 § 1 pkt 4 k.p.c.). W konsekwencji przyjąć trzeba, że każde orzeczenie sądu polubownego zawierające wskazane elementy, w tym rozstrzygające o żądaniach stron, stanowi wyrok sądu polubownego w rozumieniu przepisów księgi trzeciej k.p.c., niezależnie od formy nadanej mu przez sąd polubowny.

2. Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wielokrotnie podkreślał, że o rodzaju środka odwoławczego powinien decydować przedmiot rozstrzygnięcia, a nie postać, jaką sąd nadał wydanemu orzeczeniu. (…) Pogląd ten odnosi się również do orzeczeń sądu polubownego.

1. Nie można (…) czynić sądowi powszechnemu zarzutu naruszenia przepisów prawa materialnego - art. 353¹ k.c. i 65 § 2 k.c., skoro zgodnie z utrwalonym już od lat poglądem judykatury (…) jego rolą nie było ponowne merytoryczne rozpoznanie sprawy, wcześniej rozstrzygniętej przez sąd polubowny, lecz dokonanie oceny zasadności skargi w świetle wskazanych w niej przesłanek z art. 712 § 1 pkt 4 k.p.c.

2. [P]owoływanie się przez skarżącego na przesłanki z art. 712 § 1 pkt 4 k.p.c. tj. uchybienia praworządności wymaga wykazania, że prawo materialne zostało przez sąd polubowny naruszone, a nadto, że uchybień jest tak wiele i takiej wagi, że godzi to w naczelne zasady prawa.

3. Niewątpliwie do naczelnych zasad prawa cywilnego należy wyrażona w art. 353¹ k.c. zasada swobody umów, dająca stronom możliwość ułożenia stosunku prawnego według swojego uznania, byleby tylko jego treść lub cel nie były sprzeczne z naturą tego stosunku, ustawą, zasadami współżycia społecznego.

1. Wadliwość wyroku sądu polubownego polegająca na tym, że uchybia on praworządności musi wynikać z samej treści takiego orzeczenia, a nie z naruszeń przepisów o postępowaniu przed tym sądem. Te ostatnie mogą ewentualnie usprawiedliwiać inną przyczynę uchylenia wyroku sądu polubownego.

2. Minimalne wymagania, jakie spełniać muszą motywy wyroku sądu polubownego, określone zostały w art. 708 § 1 pkt 5 k.p.c. Do uznania ich za spełnione wystarczy, jeżeli można z nich wywnioskować, jakimi przesłankami kierował się sąd polubowny rozstrzygając o żądaniach stron.

3. Nie można zgodzić się z zapatrywaniem (…), że nałożony na sąd polubowny obowiązek wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy (art. 705 § 2 zd. 3 k.p.c.) realizuje się poprzez dokonanie oceny twierdzeń stron i wskazanie dlaczego jedne z nich uznaje się za słuszne, a innym odmawia takiego waloru. Przeprowadzenie powyższej oceny następuje na etapie wyrokowania, przy czym uzewnętrzniana jest ona w motywach podjętego rozstrzygnięcia. Wyjaśnianie istotnych w sprawie (niezbędnych) okoliczności następuje natomiast we wcześniejszej fazie postępowania i polega na wysłuchaniu stron, umożliwieniu im złożenia oświadczeń co do wniosków i twierdzeń strony przeciwnej oraz wyników postępowania dowodowego, wreszcie – przeprowadzeniu dowodów, jakie dla wyświetlenia okoliczności potrzebnych do rozstrzygnięcia sprawy są konieczne.

Zadaniem Sądu w postępowaniu wywołanym skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest (…) merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, wcześniej rozstrzyganej przez sąd polubowny, z zastosowaniem przepisów prawa materialnego i procesowego, lecz wyłącznie dokonanie oceny zasadności skargi w świetle przesłanek z art. 712 § 1 i 2 kpc. Sąd do którego wniesiono skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego nie działa jako sąd II instancji, uprawniony do merytorycznego badania sprawy z zastosowaniem przepisów prawa materialnego, lecz dokonuje oceny zaskarżonego wyroku jedynie w perspektywie naruszeń wskazanych w art. 712 § 1 i 2 kpc, a w rozpoznawanej sprawie – art. 712 § 1 pkt 4 kpc.

Orzeczenie Sądu Polubownego wydane z naruszeniem art. 64 k.c. i 65 § 1 i § 2 k.c. uchybia praworządności, bowiem zmusza pozwaną do zawarcia konkretnego, niekorzystnego kontraktu, mimo iż obowiązek zawarcia tego kontraktu nie wynika ani z ustawy, ani z przyjętych przez pozwaną zobowiązań. W powyższy sposób zostaje naruszona zasada wolności działalności gospodarczej przejawiająca się m.in. w swobodzie kształtowania treści umów, jak i w swobodzie doboru partnera gospodarczego.

Sąd rozpoznając skargę uprawniony jest jedynie do oceny czy zaskarżony wyrok Sądu polubownego dotknięty jest naruszeniami wskazanymi w art. 712 § 1 k.p.c., a więc w niniejszej sprawie uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego. Zarzut naruszenia prawa materialnego tylko wtedy może stanowić uzasadnioną podstawę uchylenia wyroku sądu polubownego, jeżeli naruszenie to jednocześnie stanowi uchybienie zasadom praworządności.

1. [O]graniczenie kognicji Sądu powszechnego do kontroli wyroku Sądu polubownego w ramach podstaw określonych przez ustawę, ale zarazem tych na których oparto skargę o uchylenie wyroku Sądu polubownego, doznaje wyjątku wyrażającego się wynikającym z art. 714 k.p.c. obowiązkiem Sądu powszechnego, zbadania z urzędu czy naruszenie prawa przez Sąd polubowny doprowadziło do wydania przez ten Sąd wyroku uchybiającego praworządności lub zasadom współżycia społecznego.

2. [W] postępowaniu o uchylenie wyroku sądu polubownego przedmiotem sprawy jest bezspornie kontrola wyroku sądu polubownego w granicach zakreślonych imperatywnymi przepisami k.p.c., a taki przedmiot tego postępowania nie może być uznany za pozostający w zakresie prowadzonej przez któregokolwiek z przedsiębiorców działalności gospodarczej.

3. [P]ostępowanie ze skargi o uchylenie wyroku Sądu polubownego jest postępowaniem swoistym, zawierającym elementy postępowania kasacyjnego, a odesłanie zawarte w bezwzględnie obowiązującej normie art. 715 k.p.c. nie uzasadnia stosowania w tym postępowaniu – nawet odpowiednio – przepisów k.p.c. o postępowaniu w sprawach gospodarczych, skoro zupełnie odmienne są przedmioty oraz funkcje każdego z obu tych postępowań.

[W] sprawie o uchylenie wyroku sądu polubownego sąd bierze z urzędu pod rozwagę tylko jedną z podstaw skargi, a mianowicie podstawę przewidzianą w art. 712 § 1 pkt 4 k.p.c., tj. czy wyrok sądu polubownego nie uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego. Oznacza to, że wszystkie inne podstawy skargi, w tym i tą, że nie było zapisu na sąd polubowny, albo gdy zapis był nieważny lub utracił moc (art. 712 § 1 pkt 1 k.p.c.), sąd rozważa tylko wówczas, gdy zostały powołane w skardze (skarga została na nich oparta).

1. [S]ąd, do którego wniesiono skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego, nie działa jako Sąd II instancji, uprawniony do merytorycznego badania sprawy z zastosowaniem przepisów prawa materialnego, lecz dokonuje oceny zaskarżonego rozstrzygnięcia sądu polubownego jedynie w perspektywie naruszeń wskazanych w art. 712 § 1 i § 2 kpc.

2. [N]ie można w ogóle mówić o naruszeniu reguł praworządności w sytuacji, gdy wyrok sądu polubownego odpowiada obowiązującemu prawu materialnemu i nie nastąpiło przy jego wydaniu żadne naruszenie przepisów prawa materialnego, a tym bardziej rażące. Tylko to ostatnie naruszenie uzasadniałoby ocenę rozstrzygnięcia sądu polubownego, jako uchybiającego zasadom praworządności.

Względny charakter art. 740 k.c., do którego odwołał się skarżący (…) przesądza, że nie można przepisu tego – gdyby nawet przyjąć, że mógłby stanowić podstawę materialnoprawną przy ocenie roszczenia, będącego przedmiotem sporu – uznać za przepis kardynalny, wpisujący się w zasady praworządności.

Gdy skarga [o uchylenie wyroku sądu polubownego – wstawienie własne] opiera się na zarzutach naruszenia prawa materialnego, konieczne jest wykazanie jednej z kwalifikowanych cech tego naruszenia, do których zalicza się uchybienie praworządności lub zasadom współżycia społecznego w Rzeczypospolitej Polskiej (art. 712 § 1 pkt 4 k.p.c.). Wykazanie naruszenia prawa materialnego nie jest wystarczającą prawną przesłanką uwzględnienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego.

[N]ie w każdym wypadku stwierdzenie niezgodności wyroku ze stanem faktycznym prowadzić może do jego uchylenia. Przyjmuje się bowiem, że wniosek o naruszeniu praworządności jest uzasadniony wtedy, gdy skutek wyroku sądu polubownego godzi w podstawowe zasady porządku prawnego państwa.

1. [W]yroki sądu polubownego mogą być kontrolowane tylko w ograniczonym zakresie. Uchylenie wyroku sądu polubownego uzasadnia więc tylko taka obraza prawa materialnego, która prowadzi zarazem do rozstrzygnięcia naruszającego naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej. Innymi słowy, wyrok sądu polubownego może uchybiać praworządności, jeżeli w swym wyniku prowadzi do rozstrzygnięcia gwałcącego obowiązujące zasady państwa prawa.

2. Wyrok sądu polubownego wymaga także zbadania pod kątem oceny, czy nie uchybia on wyrażonej w art. 20 Konstytucji zasadzie wolności działalności gospodarczej, zgodnie bowiem z art. 5 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. – Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.) wspomniana zasada konstytucyjna przejawia się w tym, że podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, a ustawową przesłanką ograniczającą zakres stosowania tej zasady jest wymóg zachowania warunków określonych przepisami prawa.

3. [N]ie sposób podzielić (...) oceny, że orzeczenie sądu polubownego nie naruszało zasad współżycia społecznego, bez próby bliższego nawiązania do konkretnych zasad. W płaszczyźnie stosunków kontraktowych zasady te wyrażają się istnieniem powszechnie akceptowanych reguł przyzwoitego zachowania się, także wobec ewentualnego przyszłego kontrahenta. W zakresie stosunków handlowych szczególne znaczenie mają reguły uczciwości i rzetelności kupieckiej, których należy wymagać od przedsiębiorcy – profesjonalisty na rynku, a mianowicie przestrzegania dobrych obyczajów, zasad uczciwego obrotu, rzetelnego postępowania czy lojalności i zaufania.

1. Z istoty skargi o uchylenie wyroku Sądu polubownego wynika, że sąd powszechny, właściwy do rozpoznania skargi, nie może rozpoznawać merytorycznej istoty sporu, ponieważ przy rozpoznaniu sprawy i wyrokowaniu sąd polubowny nie jest związany przepisami ani prawa materialnego, ani prawa formalnego, byle tylko nie naruszył praworządności i zasad współżycia. Oznacza to, że sąd powszechny nie bada, czy wyrok sądu polubownego nie pozostaje w sprzeczności z prawem materialnym i czy znajduje oparcie w faktach przytoczonych w wyroku, jak również, czy fakty te zostały prawidłowo ustalone. Sąd powszechny rozpoznaje sprawę tylko z punktu widzenia przyczyn uchylenia wyroku, wymienionych wyczerpująco w art. 712 k.p.c.

2. [Z]aniechanie przez Sąd polubowny, z naruszeniem art. 484 § 2 k.c., zmniejszenia kary umownej może stanowić uzasadnioną podstawę do uchylenia wyroku tego sądu, jeżeli doprowadziło w swym wyniku do rozstrzygnięcia jawnie godzącego w zasady współżycia społecznego. Ubliża zaś tym zasadom wyrok Sądu polubownego, zasądzający oczywiście rażąco wygórowaną karę umowną.

1. Postępowanie przed sądem powszechnym, toczące się ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ma charakter formalny, co wyraża się między innymi w ograniczeniu podstaw skargi (art. 712 § 1 k.p.c.), terminu jej złożenia (art. 713 § 1 i 2 k.p.c.) oraz związaniu sądu podstawami skargi o wznowienie, przy dopuszczeniu brania z urzędu pod rozwagę czy wyrok nie uchybia zasadom praworządności lub zasadom współżycia społecznego (art. 714 k.p.c.). Konsekwentnie wykładnia powyższych przepisów musi mieć charakter ścisły.

2. Skarga o uchylenie wyroku polubownego stanowi szczególną czynność procesową o charakterze dewolutywnym. Winna ona odpowiadać wymogom formalnym pisma procesowego (art. 126 k.p.c.) oraz wskazywać podstawę i jej uzasadnienie (art. 714 k.p.c. a contrario). Istnienia podstawy nie można domniemywać. Działanie sądu, polegające na interpretacji motywów skargi zmierzające do przypisania innej – jak wskazana wprost – podstawy oznaczałoby zastępowanie strony w wypełnianiu jej obowiązków procesowych. Zagrażałoby nadto dowolnością ocen, które nie musiałyby się pokrywać ze stanowiskiem wnoszącego skargę. Z tych przyczyn uznać je należy za niedopuszczalne.

3. Pojęcia praworządność i zasady współżycia społecznego nie są tożsame. Zaliczenie ich do jednej kategorii normatywnej klauzul generalnych nie oznacza dopuszczalności zamiennego stosowania i przypisywania tej samej treści.

[I]stotą zapisu na sąd polubowny jest poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Jeżeli umowa nie przewiduje dla sądu polubownego funkcji rozstrzygania sporu, to nie zawiera zapisu na sąd polubowny.

1. Zgodnie z postanowieniami art. 712 § 1 pkt 4 kpc orzeczenie Sądu polubownego może być uchylone gdy rozstrzygnięcie o żądaniach stron uchybia praworządności albo zasadom współżycia społecznego. Przepis ten statuuje klauzulę generalną stanowiącą normę krajowego porządku publicznego. Oznacza to, że naruszenie prawa materialnego, jego błędna wykładnia i wadliwe wskutek tego rozstrzygnięcia samo w sobie nie stanowi naruszenia zasady praworządności. Naruszenie przepisów prawa materialnego musi być tego rodzaju, że doprowadziło do wydania orzeczenia, które swoją treścią narusza podstawowe zasady państwa prawa, chodzi tu w szczególności o takie sytuacje gdy orzeczenie zostaje wydane przy zastosowaniu niedopuszczalnej z mocy samego prawa instytucji.

2. [M]ylna wykładnia prawa materialnego i inne uchybienia nie spełniające powyższych wymogów nie mogą skutkować przyjęcia, że zostały spełnione przesłanki skargi przewidziane w art. 712 § 1 pkt 4 kpc.

1. Po upływie terminu wskazanego w art. 713 § 1 k.p.c. prekluduje się możność rozszerzenia podstaw skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego.

2. Nie można (…) przyjmować (…) że wyrok uchybia praworządności na tej tylko podstawie, że rozstrzygnięcie nie jest zgodne z niektórymi przepisami prawa materialnego. Sąd polubowny w zasadzie nie jest w ogóle związany przepisami prawa materialnego. Obowiązany jest stosować takie bezwzględnie obowiązujące przepisy prawne, których naruszenie byłoby równoznaczne z pogwałceniem praworządności lub zasad współżycia społecznego.

[J]eśli zgodnie z art. 87 ustawy o zamówieniach publicznych, do postępowania odwoławczego stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego o sądzie polubownym (chyba, że ustawa stanowi inaczej), to w razie nie zachowania terminu do wniesienia skargi, skargę należy odrzucić.

1. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego stanowi swoistą formę nadzoru sądu państwowego nad sądem polubownym, od wyroku sądu wydanego w wyniku rozpoznania skargi przysługują środki na zasadach ogólnych, nie wyłączając kasacji.

2. Możliwość wniesienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego stanowi […] dla uczestników postępowania arbitrażowego szczególny środek zaskarżenia wyroku wydanego w tym postępowaniu, a orzeczenie sądu państwowego kończące postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego definitywnie zakończy postępowanie przed sądem państwowym. Tylko więc temu orzeczeniu przypisać można cechę „kończącego postępowania w sprawie” [...]. Dlatego też cechy takiej przyznać nie można postanowieniu co do stwierdzenia wykonalności sądu polubownego.

[N]aruszenie przez sąd polubowny przepisów prawa materialnego, ich błędna wykładnia, wadliwe wskutek tego rozstrzygnięcie samo w sobie nie stanowi naruszenia zasady praworządności. Naruszenie przepisów prawa materialnego musi być tego rodzaju, że doprowadziło do wydania orzeczenia, które swoją treścią narusza podstawowe zasady państwa prawa. Fakt, iż (…) sprawa dotyczy zamówień publicznych płatnych ze środków publicznych nie zmienia powyższej oceny i nie oznacza, iż naruszenie każdego z przepisów tej ustawy stanowi naruszenie zasady praworządności.

1. [S]ama mylna wykładnia prawa materialnego przez sąd polubowny nie może usprawiedliwiać uwzględnienia skargi o uchylenie wyroku tego sądu Inaczej będzie tylko wtedy, gdy wyrok sądu polubownego, naruszając określone normy prawa materialnego, jednocześnie uchybia praworządności. Chodzi tu o przypadek, w którym (...) naruszenie prawa materialnego przez sąd polubowny prowadzi do rozstrzygnięcia naruszającego naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Brak związania sądu polubownego przepisami prawa materialnego bierze się przede wszystkim stąd, że powierzenie rozstrzygnięcia sprawy arbitrom najczęściej następuje ze względu na ich specjalną wiedzę, np. z dziedziny budownictwa (w sprawach budowlanych) lub dotyczącą zwyczajów handlowych (w sprawach związanych z transakcjami międzynarodowymi) – gdyż ważniejsza jest tu ta specjalistyczna wiedza niż znajomość norm materialnoprawnych określonego prawodawstwa; w tego typu sprawach wystarczające może być poczucie prawne arbitrów.

1. [N]ie sposób skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego kwalifikować jako środka odwoławczego. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego i postępowanie wywołane wniesieniem tej skargi ma przecież charakter szczególny. Łączy w sobie cechy nadzwyczajnego środka odwoławczego i swoiście rozumianego samodzielnego powództwa zmierzającego do ukształtowania prawa lub stosunku prawnego. Skarga ma bowiem zmienić sytuację prawną uregulowaną orzeczeniem sądu polubownego i zmierza do uchylenia prawomocnego wyroku tego sądu.

2. [T]ermin jednego miesiąca do wniesienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego (art. 713 § 1 kpc) jest zachowany także wówczas, gdy w tym terminie skarga zostanie wniesiona do innego sądu, niż ten, który byłby właściwy do rozpoznania sporu, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny (art. 696 § 1 kpc).

1. Możliwość wniesienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego stanowi (…) dla uczestników postępowania arbitrażowego szczególny środek zaskarżenia wyroku wydanego w tym postępowaniu, a orzeczenie sądu państwowego kończące postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego definitywnie zakończy postępowanie przed sądem państwowym. Tylko więc temu orzeczeniu przypisać można cechę „kończącego postępowania w sprawie” (…) W przedstawionym stanie rzeczy cechy takiej przyznać natomiast nie można postanowieniu co do stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego.

2. [O]d postanowienia Sądu drugiej instancji oddalającego zażalenie na postanowienie co do stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego kasacja nie przysługuje, bowiem nie jest ono orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 392 § 1 k.p.c.

1. Where domestic rules of procedure require a national court to grant an application for annulment of an arbitration award where such an application is founded on failure to observe national rules of public policy, it must also grant such an application where it is founded on failure to comply with the prohibition laid down in Article 85 of the Treaty (now Article 81 EC). That provision constitutes a fundamental provision which is essential for the accomplishment of the tasks entrusted to the Community and, in particular, for the functioning of the internal market. Also, Community law requires that questions concerning the interpretation of the prohibition laid down in Article 85 should be open to examination by national courts when they are asked to determine the validity of an arbitration award and that it should be possible for those questions to be referred, if necessary, to the Court of Justice for a preliminary ruling.

2. Community law does not require a national court to refrain from applying domestic rules of procedure according to which an interim arbitration award which is in the nature of a final award and in respect of which no application for annulment has been made within the prescribed time-limit acquires the force of res judicata and may no longer be called in question by a subsequent arbitration award, even if this is necessary in order to examine, in proceedings for annulment of a subsequent arbitration award, whether an agreement which the interim award held to be valid in law is nevertheless void under Article 85 of the Treaty (now Article 81 EC), where the time-limit prescribed does not render excessively difficult or virtually impossible the exercise of rights conferred by Community law.

1. [C]esjonariusz wstępuje w pozycję prawną cedenta. Niejako drugą stroną tej zasady jest dopuszczalność podnoszenia przez dłużnika wobec cesjonariusza wszelkich zarzutów, które miał przeciwko cedentowi w chwili powzięcia wiadomości o przelewie (art. 513 § 1 k.c.). Dłużnik wierzytelności z umowy zawierającej zapis na sąd polubowny, pozwany przed sąd powszechny, może więc podnieść zarzut zapisu na sąd polubowny (art. 697 § 2 w zw. z art. 202 k.p.c.) także przeciwko cesjonariuszowi.

2. Skuteczność zapisu na sąd polubowny wobec cesjonariusza wyklucza możliwość powoływania się na brak zapisu na sąd polubowny, gdy powód występuje jako cesjonariusz, który nabył wierzytelność objętą zapisem.

3. Przyjmuje się, iż wniosek o naruszeniu praworządności jest uzasadniony wtedy, gdy skutek wyroku sądu polubownego godzi w podstawowe zasady porządku prawnego państwa (…) - np. rozstrzygnięcie sądu polubownego jest oczywiście niezgodne z ustalonym stanem faktycznym.

4. [G]dy chodzi o wskazane w art. 712 § 1 pkt 4 k.p.c. kryterium zasad współżycia społecznego, niezbędne jest wskazanie określonych zasad współżycia społecznego, z którymi nie można pogodzić skutków wyroku sądu polubownego.

[S]ąd polubowny nie jest związany obowiązującymi przepisami prawa materialnego, bowiem jako jedno z kryterium oceny prawidłowości wyroku ustawa wprowadziła wymóg praworządności lub zasad współżycia społecznego. Oznacza to (…) że skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego nie może być uwzględniona tylko z uwagi na ujawnione wadliwości podważanego wyroku pod względem prawnym lub faktycznym.

1. [P]rzepis art. 705 § 2 kpc określa tryb postępowania wyłącznie przed Sądem polubownym, o czym świadczy choćby usytuowanie go w tytule III księgi trzeciej kpc, zawierającym przepisy regulujące postępowanie przed Sądem polubownym. Skoro więc przepis art. 705 § 2 kpc nakłada określone obowiązki tylko na Sąd polubowny, to jego naruszenia nie mógł dopuścić się Sąd II instancji, będący sądem powszechnym.

2. [A]rt. 714 kpc określa ramy działania Sądu powszechnego rozpoznającego skargę o uchylenie wyroku Sądu polubownego, opartą na podstawach wymienionych w art. 712 § 1 kpc. Nie ulega więc wątpliwości, że w przepisie art. 714 kpc wyznaczone zostały ramy działania Sądu powszechnego, ale orzekającego jako Sąd pierwszej instancji. Zatem również i zarzut naruszenia przepisu art. 714 kpc nie może być kierowany wprost pod adresem Sądu Apelacyjnego, będącego Sądem II instancji.

3. Przepisy kpc o postępowaniu przed Sądem polubownym nie zawierają wymogu bezwzględnego związania tego Sądu, przy rozpoznawaniu meritum sporu, dyspozycjami norm prawa materialnego. Treść art. 712 § 1 pkt 4 i jego werbalna wykładnia uzasadniają wniosek, że obowiązkiem Sądu polubownego jest stosowanie tylko takich imperatywnych norm prawnych, których naruszenie byłoby zarazem równoznaczne z pogwałceniem praworządności lub zasad współżycia społecznego.

4. [N]awet naruszenie przez Sąd polubowny norm prawa materialnego nie zawsze będzie równoznaczne z pogwałceniem praworządności czy zasad współżycia społecznego, bo będzie to zależało od okoliczności występujących w konkretnej sprawie.

5. Spełnieniem przesłanki określonej w art. 712 § 1 pkt 4 kpc będzie tylko takie naruszenie materialnoprawnych norm, i to nawet mających kogentny charakter, a dokonane wyrokiem Sądu polubownego, w wyniku którego orzeczenie tegoż Sądu spowoduje zarazem jawne pogwałcenie naczelnych zasad obowiązującego w RP porządku prawnego, lub godzić będzie w konkretnie określone zasady współżycia społecznego.

6. O naruszeniu ustaw ustrojowych wywołującym powyższy skutek można by mówić w odniesieniu do ustaw regulujących ustrój i zasady funkcjonowania całego Państwa lub jego najwyższych organów, a nie jednej, konkretnej jednostki samorządu terytorialnego.

1. [N]ie można żądać wyłączenia całego sądu, lecz tylko poszczególnych sędziów (jednego lub większej ich liczby), określonych imiennie, nie znaczy to jednak, by w niniejszej sprawie sąd polubowny sam mógł uznać, że wniosek zgłoszony przez pozwanego nie powinien być uwzględniony. Trafnie Sąd Wojewódzki wskazał, że sąd polubowny nie może oceniać wniosku o wyłączenie arbitra ani pod względem merytorycznym, ani formalnym, nawet gdyby wniosek ten był oczywiście nieuzasadniony czy spóźniony.

2. [O]rzeczenie wydane w wyniku skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ma charakter kasacyjny, sąd państwowy może więc tylko uchylić ten wyrok lub oddalić skargę, nie może natomiast orzekać merytorycznie. W konsekwencji, po uchyleniu przez sąd państwowy wyroku sądu polubownego – na skutek uwzględnienia skargi opartej na przepisach art. 712 § 1 pkt 2-5 kpc – sąd polubowny zachowuje nadal swą właściwość do rozstrzygnięcia sporu.

1. Istotną różnicą w porównaniu z postępowaniem przed sądem państwowym jest brak związania sądu polubownego nie tylko przepisami postępowania cywilnego (art. 705 KPC), ale także przepisami prawa cywilnego materialnego. Wprawdzie w tej ostatniej kwestii brak wyraźnego uregulowania, ale wniosek tego rodzaju jednoznacznie wynika z analizy przepisów art. 711 § 3 KPC i art. 712 § 1 pkt 4 KPC przewidujących jako jedyne kryterium oceny prawidłowości wyroku naruszenie praworządności lub zasad współżycia społecznego.

2. Powoływanie się na zarzut, że wyrok sądu polubownego narusza określone przepisy prawa materialnego może (…) być w świetle art. 712 § 1 pkt 4 KPC skuteczne tylko o tyle, o ile uchybienie konkretnym normom narusza jednocześnie zasady praworządności w Państwie Polskim, to zaś wymaga wykazania przede wszystkim, że prawo materialne zostało naruszone, a nadto, że uchybień jest tak wiele, iż godzi to w samą zasadę obowiązującego porządku prawnego widzianego przez pryzmat pryncypiów ustrojowych, politycznych i społeczno-gospodarczych.

A national court which, in a case provided for by law, determines an appeal against an arbitration award must be regarded as a court or tribunal within the meaning of Article 177 of the Treaty, even if under the terms of the arbitration agreement made between the parties that court must give judgment according to what appears fair and reasonable.

[P]olski sąd państwowy ma jurysdykcję w sprawie o uchylenie wyroku sądu polubownego, jeżeli wyrok taki, w sporze o charakterze międzynarodowym zapadł w Polsce, choćby żaden z łączników, o których mowa w art. 1103 k.p.c., jurysdykcji tej nie uzasadniał. I odwrotnie – należy przyjąć brak jurysdykcji sądu polskiego w sprawie o uchylenie wyroku sądu polubownego wydanego za granicą, choćby któryś z łączników wymienionych w art. 1103 k.p.c. mógł jurysdykcję tę uzasadnić.

[W] kontekście art. 712 pkt 4 kpc naruszenie zasad współżycia społecznego zrównane zostało ze stanami dyskwalifikującymi wyrok sądu polubownego w stopniu pozbawiającym go wartości jako podstawy rozstrzygnięcia sporu (uchybienie praworządności, niezrozumiałość i sprzeczność), a zatem sprowadzone do granic wyjątkowości.

1. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest (…) odwołaniem, lecz środkiem procesowym swym charakterem zbliżonym do skargi o wznowienie postępowania.

2. Wskazanie w zd. 2 § 2 art. 705 k.p.c. że sąd polubowny nie jest związany przepisami postępowania cywilnego, nie odnosi się do bezwzględnie obowiązujących przepisów zawartych w księdze trzeciej tego kodeksu. Przepisy art. 712 - 715 k.p.c. – taki charakter mające – obowiązują w każdym postępowaniu polubownym. Brak w tym przedmiocie wzmianki w Regulaminie określającym tryb postępowania przed sądem polubownym, nie wyłącza więc dopuszczalności wniesienia do sądu państwowego skargi o uchylenie wyroku, wydanego przez stały /art. 695 k.p.c./ sąd polubowny.

[Z]akres zaskarżenia wyznaczony przez stronę, wiąże sąd (art. 696 k.p.c.) przy rozpoznawaniu sprawy wskutek skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego (art. 712 - 715 k.p.c.).

[Ł]ącznikiem, który mógłby uzasadniać jurysdykcję krajową [w sprawie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego – wstawienie własne] jest wydanie wyroku na terenie Polski, gdyż orzeczenie takie w razie uprawomocnienia stałoby się orzeczeniem krajowym polskim na równi z wyrokiem sądu państwowego polskiego /art. 711 § 2 k.p.c./. Natomiast łącznikiem takim nie staje się siedziba międzynarodowego sądu polubownego, który może sprawy rozpoznać na terenie innych państw, dla których został ustanowiony.

1. Wniosek wierzyciela do sądu państwowego o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego, jak również wniosek o nadanie temu wyrokowi klauzuli wykonalności nie przerywają biegu przedawnienia roszczeń objętych wyrokiem sądu polubownego.

2. [S]twierdzenie przez sąd państwowy wykonalności wyroku sądu polubownego oraz nadanie takiemu wyrokowi klauzuli wykonalności stanowią dwie odrębne czynności sądu, dokonywane w odrębnych trybach postępowania: mianowicie stwierdzenie wykonalności następuje w postępowaniu przewidzianym w księdze trzeciej części pierwszej kodeksu postępowania cywilnego, normującej postępowanie przed sądem polubownym oraz przed sądem państwowym w sprawach dotyczących orzeczeń sądów polubownych, natomiast nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi sądu polubownego następuje w postępowaniu egzekucyjnym (księga druga części drugiej k.p.c.). Przy tym klauzula wykonalności może być nadana jedynie takiemu wyrokowi sądu polubownego, co do którego zapadło prawomocne postanowienie sądu państwowego stwierdzające jego wykonalność w trybie art. 711 k.p.c.

3. Sądownictwo polubowne, oparte na umowie stron i sprawowane przez arbitrów, ludzi zaufania stron, którzy w wykonywaniu swoich dobrowolnie przyjętych obowiązków są z reguły w małym tylko zakresie krępowani przepisami formalnymi, z konieczności musi być kontrolowane przez sądy państwowe. Kontrola ta dotyczy z jednej strony prawidłowości ukonstytuowania się sądu polubownego i wyboru przez strony arbitrów, z drugiej zaś – treści samego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd polubowny. Kontrola treści wyroku z natury rzeczy nie może obejmować samej zasadności i słuszności rozstrzygnięcia, lecz ogranicza się do tego, czy orzeczenie zostało wydane w warunkach zapewniających stronom ochronę ich praw oraz czy rozstrzygnięcie nie uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego. Kontrolę wyroku sądu polubownego w najszerszym zakresie sąd państwowy wykonuje tylko na żądanie strony zgłoszone w postaci skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, przewidzianej w art. 712 i nast. k.p.c., ograniczonej terminem i zakresem podstaw zaskarżenia wyroku. Natomiast kontrola zgodności wyroku z zasadami praworządności oraz z zasadami współżycia społecznego dokonywana jest przez sąd państwowy z urzędu i temu celowi służy instytucja stwierdzenia wykonalności wyroku.

4. Postanowienie stwierdzające wykonalność wyroku sądu polubownego, choć jest konieczną przesłanką dopuszczalności wykonywania tego wyroku w drodze przymusu państwowego, samo przez się nie stanowi jednak czynności zmierzającej do jego wykonania. Zgłoszenie żądania stwierdzenia wykonalności nie należy zatem do czynności podjętych „bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia” zasądzonego wyrokiem roszczenia w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 1 k.c.

Zważywszy, że Sąd polubowny nawet nie musi rozstrzygać na podstawie przepisów prawa materialnego, nie można mylnej jego wykładni oceniać jako uchybienie praworządności. Nie można również wymagać, aby Sąd polubowny nie mógł stosować przepisów o przedawnieniu i prekluzji. Uzasadniony byłby raczej odwrotny pogląd, że niezastosowanie tych przepisów, ustanowionych głównie w interesie ochrony porządku prawnego (quieta non movere) i zasądzanie przedawnionych należności mogłoby uzasadnić zarzut uchybienia praworządności.

[S]kargę o uchylenie wyroku sądu polubownego można oprzeć na tych samych przyczynach, które stanowią podstawę skargi o wznowienie postępowania. W myśl art. 403 § 1 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania na tej podstawie, że wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym. Nie dotyczy to sytuacji, gdy zarzut fałszu dokumentu był zgłoszony w dotychczasowym postępowaniu i został przez sąd uznany za bezzasadny. W takiej sytuacji można by oprzeć skargę o wznowienie postępowania tylko na wykryciu nowych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych (art. 403 § 2 k.p.c.), świadczących o tym, że pogląd sądu o prawdziwości dokumentu był błędny, albo na wykryciu prawomocnego wyroku karnego, skazującego za podrobienie lub przerobienie dokumentu.

1. Ponieważ przy rozpoznawaniu sprawy i wyrokowaniu sąd polubowny nie jest związany przepisami ani prawa materialnego, ani prawa formalnego, byle tylko nie naruszył praworządności i zasad współżycia, przeto również z istoty skargi o uchylenie wyroku takiego sądu wynika, że sąd powszechny, właściwy do rozpoznania skargi, nie może rozpoznawać merytorycznej strony sporu. Oznacza to, że sąd powszechny nie bada, czy wyrok sądu polubownego nie pozostaje w sprzeczności z prawem materialnym i czy znajduje oparcie w faktach przytoczonych w wyroku, jak również czy fakty te zostały prawidłowo ustalone. Sąd powszechny rozpoznaje sprawę tylko z punktu widzenia przyczyn uchylenia wyroku, wymienionych wyczerpująco w art. 712 k.p.c.

2. Należy (…) mieć na uwadze zasadniczą różnicę między rozpoznaniem sprawy na podstawie art. 711 § 3 i art. 712 k.p.c. Z zestawienia bowiem obu tych przepisów wynika w sposób jasny, że sąd państwowy przy orzekaniu w trybie art. 711 § 3 k.p.c. opiera się tylko na aktach sądu polubownego i nie przeprowadza żadnych dowodów w celu ustalenia okoliczności faktycznych potrzebnych do oceny, czy wyrok swą treścią uchybia praworządności lub zasadom współżycia, wobec czego przepis ten pozwala sądowi na uwzględnienie niezgodności treści wyroku z praworządnością czy z zasadami współżycia tylko wówczas, gdy wynika to ze złożonych w sądzie akt sądu polubownego. Natomiast na skutek skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego odbywa się normalne postępowanie procesowe (art. 715 k.p.c.), w toku którego możliwe jest przeprowadzenie postępowania dowodowego według zasad ogólnych, a więc przeprowadzenie dowodów w celu ustalenia okoliczności faktycznych potrzebnych do oceny zgłoszonych w skardze podstaw.

3. W razie prawomocnego uchylenia wyroku Sądu Polubownego otworzy się dla strony droga do wytoczenia powództwa o ten sam przedmiot przed sądem państwowym, bądź też strony sporządzą nowy zapis i poddadzą sprawę rozstrzygnięciu ponownie wyznaczonemu sądowi polubownemu.

1. [W]yrok Sądu Polubownego mógł być w niniejszej sprawie oceniany tylko w świetle przepisu art. 510 k.p.c., a ściślej – wobec braku innych zarzutów – pod tym kątem widzenia, czy wyrok ten swą treścią ubliża praworządności lub zasadom współżycia społecznego.

2. Sąd Polubowny rozpoznał sprawę tak, jak by umowa stron w ogóle nie została wykonana, a to jest oczywiście niezgodne ze stanem faktycznym (…); jeżeli zaś tak, to rozstrzygnięcie Sądu I instancji prowadzi (…) do rażącego uprzywilejowania pozwanego na niekorzyść Skarbu Państwa. A tak rażąco błędne rozstrzygnięcie ubliża praworządności (art. 510 § 1 pkt 4 k.p.c.).

1. Skarga musi wskazywać konkretnie, jakie zarzuty podnosi strona skarżąca przeciw wyrokowi sądu polubownego, i musi być wniesiona w terminie z art. 511 k.p.c. Z upływem tego terminu prekluduje się zarówno uprawnienie do wniesienia skargi, jak również – jeżeli skarga została wniesiona w terminie – możność rozszerzenia jej podstaw.

2. Jeżeli (…) skarga wpłynęła w terminie (art. 511 § 1 k.p.c.), kwestię, czy wyrok sądu polubownego ubliża praworządności lub zasadom współżycia społecznego w Państwie Ludowym, musi sąd państwowy brać pod rozwagę z urzędu, a więc także i wówczas, gdy skarga nie zawiera zarzutu w tym zakresie, albo gdy zgłaszając ten zarzut skarżący dopatruje się tej wadliwości wyroku sądu polubownego w czym innym niż to w rzeczywistości ma miejsce.

3. Jeżeli (…) w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego strona zgłasza po upływie terminu z art. 511 k.p.c. dalsze zarzuty przeciwko wyrokowi sądu polubownego, to wprawdzie te nowe zarzuty – jako sprekludowane – nie mogą już stanowić dodatkowej podstawy skargi, muszą być jednak przez sąd wzięte pod rozwagę o tyle, o ile są istotne dla oceny, jakiej sąd musi dokonać z urzędu, a mianowicie dla oceny, czy wyrok sądu polubownego nie ubliża praworządności lub zasadom współżycia w Państwie Ludowym.

4. [Z] samego już faktu, iż ustawa wylicza taksatywnie podstawy skargi (art. 510 § 1 k.p.c.), wynika, że zakresy tych podstaw nie znajdują się ze sobą w logicznym stosunku nadrzędności i podrzędności. Jeżeli bowiem taki mógł być stosunek między nimi, ustawa nie wymieniałaby oddzielnie takiej podstawy, która mieściłaby się bez reszty w innej podstawie.

5. [S]am fakt, że ustawa dopuszcza sądownictwo polubowne (art. 8 k.p.c.) i nadaje wyrokom sądów polubownych moc prawną na równi z wyrokami sądów państwowych (art. 508 § 2 k.p.c.), mimo że wyroki sądów polubownych mogą nie być zgodne z przepisami prawa materialnego, wyklucza możliwość przyjęcia poglądu, jakoby ewentualna niezgodność z przepisami prawa materialnego sama przez się dyskwalifikowała wyrok sądu polubownego. Dopóki bowiem wyrok taki nie ubliża swą treścią praworządności, lub zasadom współżycia społecznego (art. 509, 510 § 1 pkt 4 k.p.c.), kwestia, czy jest on zgodny z przepisami prawa materialnego, nie podlega niczyjej kontroli.

[B]łędna wykładnia lub niewłaściwe zastosowanie prawa materialnego same przez się nie uzasadniają jeszcze podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, którą art. 510 § 1 pkt 4 k.p.c. określa jako ubliżenie praworządności lub zasadom współżycia społecznego w Państwie Ludowym. Naruszenie prawa materialnego może stanowić uzasadnioną podstawę do uchylenia wyroku sądu polubownego, jeżeli doprowadziło w swym wyniku do rozstrzygnięcia jawnie gwałcącego naczelne zasady obowiązującego w Państwie Ludowym porządku prawnego lub godzącego w zasady współżycia społecznego. Te zasady muszą być uszanowane również w sądownictwie polubownym.

1. Na postanowienie sądu powiatowego wyznaczające sędziego polubownego na mocy art. 492 k.p.c. nie służy rewizja.

2. [S]trona zainteresowana będzie mogła podnosić swe zarzuty związane z wyznaczeniem sędziego polubownego w trybie art. 492 k.p.c. w ewentualnej skardze o uchylenie wyroku, którą w razie zaistnienia uchybień przewidzianych w art. 510 § 1 k.p.c. może wnieść do sądu państwowego.

1. Z postanowienia art. 488 § 2 k.p.c. że każda strona wyznacza jednego arbitra a wyznaczeni "wybiorą superarbitra", o ile zapis inaczej nie stanowi, oraz z postanowienia art. 492 k.p.c., że w razie braku zgody między arbitrami superarbiter zostanie wyznaczony przez sąd państwowy, wynika, że wybór superarbitra jest obowiązkowy, jeżeli zapis nie stanowi inaczej (…).

2. Skoro (…) na skutek nieustanowienia superarbitra nie doszło (…) do ukonstytuowania się Sądu polubownego w przepisanym składzie, przeto (...) wydany przez Sąd polubowny w składzie dwóch sędziów polubownych wyrok zapadł w postępowaniu dotkniętym nieważnością (...)

3. Pogwałcenie bowiem przepisów o składzie sądu polubownego stanowi w świetle obowiązujących zasad prawa bezwzględną przyczynę uzasadniającą w każdym wypadku uchylenie orzeczenia sądu polubownego.

1. Jak wynika z tytułu księgi III i z pierwszego zdania art. 510 k.p.c. skarga przewidziana w tym rozdziale służy tylko na wyroki sądu polubownego i w drodze skargi tej można żądać tylko uchylenia wyroku. Rozciągnięcie w drodze analogii skargi także na ugody nie wchodzi w grę, skoro udział sądu polubownego przy zawieraniu jej ogranicza się do jej przyjęcia i udokumentowania, a zatem ugoda nie zawiera żadnych elementów składających się na istotę wyroku jako rozstrzygnięcia sądowego.

2. [S]trona kwestionująca zasadnie ważność ugody nie jest bynajmniej nią związana, tylko że nieważności dochodzić powinna ona nie z powołaniem się na art. 510 k.p.c., lecz na innej drodze. Nadawać się będzie na ten cel powództwo o ustalenie nieważności ugody albo powództwo oparte na art. 573 k.p.c., jeżeli strona pragnie ograniczyć się do pozbawienia ugody jej wykonalności, przy czym w tym przypadku ograniczenia terminowe z art. 573 § 1 pkt 2 nie wchodzą w grę, gdyż pozostają one w ścisłym związku z powagą rzeczy osądzonej wyroku, której ugody nie posiadają.

3. Nieważność absolutna, która pozbawiłaby wyrok lub ugodę charakteru czynności sądowej nawet bez potrzeby ich zaskarżenia, zachodziłaby wówczas, gdyby jako sędziowie polubowni zasiadały osoby, które nie były w ogóle do tego powołane.

4. Z mocy art. 508 § 1 k.p.c. z wyrokami sądu państwowego zrównane są tak wyroki sądu polubownego, jak i ugody przed sądem tym zawarte. Wywołują one zatem w zakresie zobowiązania do złożenia oświadczeń woli takie same skutki, jak wyroki sądu państwowego.

1. Proces ze skargi o uchylenie wyroku Sądu Polubownego nie jest postępowaniem odwoławczym od tego wyroku. W procesie ze skargi o uchylenie [wyroku – wstawienie własne] sądu polubownego sąd państwowy nie sądzi sprawy ponownie, ani nie przeprowadza pełnej kontroli wyroku sądu polubownego, a rzeczą jego jest jedynie stwierdzenie, czy zachodzą zarzucone w skardze podstawy do uchylenia tegoż wyroku.

2. [S]ąd polubowny rozstrzyga swobodnie, a granice tej swobody zakreśla art. 510 § 1 k.p.c.

3. Zapis na sąd polubowny jest też pewnego rodzaju dyspozycją stron. Dyspozycją, której następstwem jest możliwość rozstrzygnięcia przez sąd polubowny sporu z naruszeniem prawa materialnego, a przecież mimo to wiążącego strony.

4. Skoro (…) zaskarżony wyrok sądu polubownego nie ubliża swą treścią praworządności, nawet jeżeliby naruszał prawo materialne, Sąd Najwyższy nie ma podstaw do wypowiadania się, czy wyrok sądu polubownego jest zgodny z prawem materialnym, czy niezgodny.

1. Art. 503 § 1 pkt 4 uznaje za wystarczającą przesłankę skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, jeżeli wyrok ten treścią swą ubliża porządkowi publicznemu lub dobrym obyczajom, natomiast art. 502 pozwala sądowi na uwzględnienie niezgodności treści wyroku z porządkiem publicznym i dobrymi obyczajami tylko wówczas, gdy wynika to ze złożonych w sądzie akt sądu polubownego.

2. Na skutek skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego odbywa się normalne postępowanie procesowe (art. 505 k.p.c.), w toku którego możliwe jest przeprowadzenie postępowania dowodowego według zasad ogólnych.

3. Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności winno z natury rzeczy być krótkie i proste, co byłoby niewykonalne w przypadku konieczności przeprowadzania dowodów w celu ustalenia okoliczności faktycznych potrzebnych do oceny, czy wyrok swą treścią ubliża porządkowi publicznemu lub dobrym obyczajom. Dlatego też ustawodawca ograniczył sąd państwowy do jednego tylko źródła informacji, a mianowicie do akt sądu polubownego, a więc do dokumentów piśmiennych, których rozpatrzenie i ocena z reguły nie są połączone z żadnymi trudnościami, mogącymi wpłynąć na przedłużenie postępowania. Gdyby tego ograniczenia nie było, to w zakresie omawianej tu kategorii wad wyroku sądu polubownego nie byłoby żadnej różnicy między oboma rodzajami postępowania w sądzie państwowym, co byłoby sprzeczne z konsekwentnie w ustawodawstwie procesowym polskim realizowaną zasadą jednotorowości postępowania.

1. Przepis art. 150 Kpc., który tylko za uprzedniem zarządzeniem kierownika sądu dozwala doręczenia w porze nocnej, nie ma zastosowania w przewodzie sądu polubownego, gdzie ogólny przepis art. 500 § 1 Kpc. postanawia jedynie, że sąd polubowny doręczy stronom odpisy wyroku za dowodem doręczenia na piśmie, ale nie przepisuje zresztą sposobu doręczenia.

2. [A]rt. 82 Kz. dozwala umawiania się o zapłatę określonej sumy pieniężnej na przypadek niewykonania zobowiązania, dlatego i sąd polubowny nie ubliżył porządkowi publicznemu, orzekając o karze pieniężnej (…)

3. [J]est nieuzasadniony (…) zarzut, że wyrok sądu polubownego nie wyjaśnia tytułu świadczeń pieniężnych, bo strony uwolniły sąd od uzasadnienia wyroku.

1. [Z]achodzi (…) podstawa uchylenia pomienionego wyroku z art. 503 § 1 L. 4 Kpc., a to tak z powodu, że wydany wyrok bez dołączenia do niego planu podziału parcel był niezrozumiały, jak i z powodu, że przekracza on granice zapisu na sąd polubowny (…).

2. Zarzut skargi kasacyjnej, jakoby z powodu przekroczenia granic zapisu (…) wyrok sądu polubownego tylko w (…) części należało uchylić, nie może być uwzględniony, ponieważ wszystkie postanowienia wydane w danej sprawie przez sąd polubowny wyroku pozostają ze sobą w ścisłym związku i nie można bez wdania się w merytoryczne rozpoznanie sprawy ich od siebie oddzielić, a sądy państwowe nie są władne badać wyroków sądów polubownych pod względem merytorycznym.

1. [S]ędziowie polubowni nie są związani ani przepisami prawa procesowego, gdyż mogą określić tryb postępowania według własnego uznania (art. 494 § 2 k.p.c.), ani też nie są obowiązani przy rozstrzyganiu sprawy stosować przepisów prawa materialnego.

2. Sąd polubowny orzeka według ogólnych zasad słuszności i praktyki uczciwego obrotu i nie może być krępowany przepisami prawa materialnego ani procesowego i dlatego ustawodawca w art. 503 k.p.c. przewiduje tylko w wyjątkowych wypadkach możność uchylenia wyroku sądu polubownego i przepisy te ulegają wykładni ścisłej, a nie rozszerzającej.

3. [S]ąd państwowy nie jest władny wdawać się w rozpoznanie zarzutów co do pogwałcenia przepisów prawa materialnego lub ogólnych przepisów prawa formalnego, obowiązujących w postępowaniu sądowym; nie ma też sąd państwowy prawa wchodzić w meritum rozstrzygnięcia sądu polubownego (…).

1. Art. 503 § 1 k.p.c. ogranicza się (…) do wymienienia przyczyn uchylenia wyroku sądu polubownego, natomiast art. 505 k.p.c. każe w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego stosować przepisy postępowania z pozwu, z czego wynika, że art. 408 § 2 i 437 k.p.c. o częściowym uchyleniu wyroku mają zastosowanie także do wyroków sądu polubownego.

2. [O]snowa wyroku sądu polubownego rozstrzyga, czy w danym przypadku wyrok może być uchylony w części i w jakim rozmiarze oczywiście w ramach art. 503 § 1 k.p.c. Nie będzie dopuszczalne częściowe uchylenie, jeżeli poszczególne części wyroku zazębiają się w ten sposób, że żadna z nich nie da się odłączyć od pozostałych bez istotnego zniekształcenia całości. Jeżeli natomiast (…) sąd polubowny wyszedł po za granice zapisu (art. 503 § 1 p. 4 k.p.c.), a orzeczenie w tym punkcie da się bez szkody odłączyć od pozostałej części wyroku, nie można dopatrzyć się przeszkody, która nie dozwalałaby na częściowe uchylenie wyroku.

3. Strony mogły (…) uzupełnić zapis na sąd polubowny także w czasie rozprawy przed tym sądem, ale uzupełnienie takie musiałoby było wobec konieczności formy pisemnej zapisu (art. 480 § 2 k.p.c.) nastąpić również w tej formie, a więc w protokole, podpisanym przez strony.

4. Sąd państwowy władny jest (…) rozpoznawać jedynie formalne przyczyny uchylenia wyroku sądu polubownego z tym wyjątkiem, że pod względem materialnym rozpatruje, czy wyrok nie sprzeciwia się porządkowi publicznemu lub dobrym obyczajom (art. 503 § 1 p. 4 k.p.c.).

5. Zrzeczenie się prawa skargi musiałoby być wyraźne, aby mogło być skuteczne, a oświadczenie powoda, że zgadza się z wyrokiem, nie czyni temu zadość i było zresztą złożone wobec sądu polubownego, a nie wobec pozwanego.

1. [P]ostępowanie o uchylenie wyroku sądu polubownego w myśl przepisów k.p.c. jest postępowaniem "sui generis", zbliżonym jednak, jak wynika z art. 503 k.p.c., do postępowania kasacyjnego wobec ścisłego wyszczególnienia w tym artykule podstaw do uchylenia wyroku, a następnie samego trybu postępowania w Sądach 1 i 2 instancji, kiedy Sądy te są uprawnione tylko do sprawdzenia, czy wyrok sądu polubownego nie zawiera uchybień, przewidzianych w art. 503 k.p.c.; nie może przeto być dopuszczona zmiana i rozszerzenie podstawy skargi i przedmiotem rozpoznania mogą być tylko zarzuty, podniesione w skardze.

2. [W]yrok sądu polubownego winien być uzasadniony zgodnie z p. 5 art. 498 k.p.c., z przepisu tego jednak nie wynika, aby motywy miały być wygotowane jednocześnie z sentencją wyroku, (…) zgodnie z końcowym ustępem § 2 art. 499 k.p.c. wyrok, podpisany przez większość sędziów, ma tę samą moc, jak podpisany przez wszystkich sędziów.

3. [P]rawodawca w art. 503 k.p.c. przewiduje tylko w wyjątkowych wypadkach możność uchylenia wyroku sądu polubownego i przepisy te nie ulegają wykładni rozszerzającej, przeto Sąd państwowy nie jest władny wdawać się w rozpoznanie zarzutów co do pogwałcenia przepisów prawa materialnego lub przepisów ogólnych prawa formalnego, obowiązujących w postępowaniu sądowym, również nie ma prawa wchodzić w rozstrzygnięcie słuszności wyroku lub trafności ustaleń faktycznych i pobudek, na których wyrok został oparty.

1. [U]stawodawca w art. 503 k.p.c. przewiduje tylko w wyjątkowych wypadkach możność uchylenia wyroku sądu polubownego i przepisy te ulegają wykładni ścisłej, a nie rozszerzającej, skutkiem czego w razie wątpliwości należy dążyć raczej do utrzymania w mocy wyroku, aniżeli do jego uchylenia.

2. Z pojęcia „rozstrzygnięcia” wynika, iż orzeczenie sądu polubownego ma być tego rodzaju, iżby kończyło definitywnie spór i by z niego było widoczne, w jaki sposób spór ten został rozstrzygnięty tak, by wszelkie wątpliwości w tym względzie i ewentualne dalsze spory były wykluczone.

1. Zasądzenie przez sąd polubowny kosztów postępowania, aczkolwiek o nich nie wspomniano w zapisie, nie powoduje nieważności wyroku, jeżeli (…) nastąpiło (…) na żądanie obu stron, wyrażone w pismach, złożonych sądowi polubownemu, w ten bowiem sposób zaszło uzupełnienie zapisu, odpowiadające pod względem formy wymaganiom art. 480 k.p.c.

2. [O]znaczenie wysokości kosztów postępowania przed sądem polubownym należy do tegoż sądu i pozostaje poza granicami kontroli ze strony sądu państwowego (art. 502 i 503 k.p.c.).

3. Wykrycie fałszu dokumentu może być przyczyną uchylenia wyroku sądu polubownego (…). [M]niemanie, jakoby fałsz dokumentu musiał być udowodniony wyrokiem sądowym, nie znajduje uzasadnienia w żadnym przepisie prawa, w szczególności zaś sprzeczne jest z treścią art. 445 § 1 p. 1, a zatem sprzeczne jest i z art. 503 § 1 p. 5 k.p.c.

[S]karga z art. 504 k.p.c., wniesiona przed sąd niewłaściwy nie przerywa prekluzji, choćby owego terminu tygodnia po odrzuceniu istotnie dotrzymano, jeśli miesięczny kres skargi upłynął przed dniem wniesienia jej do sądu właściwego. Przepis art. 505 k.p.c. zajmuje się postępowaniem na skutek skargi, prawidłowo wniesionej, nie zaś terminem wniesienia skargi o uchylenie wyroku polubownego i prekluzją tego terminu.

1. [U]chybienia, o których jest mowa w art. 503 k. p. c., zachodzić mogą także w odniesieniu tylko do części roszczeń rozpoznawanych w Sądzie polubownym, a w takim razie uzasadniają one też tylko częściowe uchylenia, gdyż aby wywołać ten skutek muszą wady wymienione w art. 503 k. p. c. wpływać na wydanie orzeczenia. Skoro zaś zasadniczo częściowe uchylenie jest dopuszczalne, pozostawione być musi uznaniu strony, czy z uprawnienia wynikającego z art. 503 § 1 k. p. c. skorzystać zechce w całej pełni czy też częściowo. Wyłączenie w pozwie pewnej części orzeczenia nie może jedynie być przedsięwzięte w ten sposób, że częściowe uchylenie orzeczenia Sądu polubownego nie mogłoby być podyktowane potrzebą ochrony procesowej.

2. Wobec tego (…), że pozwany w sporze przed Sądem polubownym legitymowany mógł być tylko na zasadzie cesji do inkasa, ma zastosowanie § 404 k. c. Skoro zaś według przepisu tego dłużnik także wobec nowego wierzyciela powołać się może na zapis na Sąd polubowny, to zapis obowiązywać musi także nowego wierzyciela.

3. [P]ozbawienie strony możności obrony jej praw nie jest absolutną przyczyną uchylenia orzeczenia Sądu polubownego, że raczej (…) uchybienie to skutkuje uchylenie orzeczenia tylko wówczas, jeżeli wpłynęło na jego wydanie.

1. Ze stanowiska przepisów austr. proc. cyw. nieprzedłożenie Sądowi polubownemu pierwopisu zapisu na ten Sąd nie uzasadnia bezskuteczności wyroku polubownego, gdyż skutek ten łączy § 595 L. 1 p. c. tylko z brakiem zapisu (…).

2. Sąd państwowy nie jest instancją wyższą od Sądu polubownego, dlatego zapatrywania tego ostatniego Sądu, opartego na swobodnej ocenie, nie może kasować.

3. Brak uzasadnienia wyroku Sądu polubownego nie jest wyliczony w § 595 p. c., jako przyczyna bezskuteczności wyroku tego Sądu.

[J]eżeli strony w wyznaczonym do ogłoszenia wyroku Sądu Polubownego terminie nie stawiły się, lub gdy wyrok nie był stronom ogłoszony, wyrok poczytuje się za ogłoszony w ostatnim dniu terminu, wyznaczonego do wydania wyroku (…).

Poruszone w rewizji zagadnienie, co wyniknie na wypadek, jeśli Urząd Ziemski odmówi zezwolenia na nabycie nieruchomości w wyroku Sądu polubownego wymienionych, usuwa się z pod rozpatrywania Sądów w niniejszym sporze, dotyczy bowiem trafności orzeczenia Sądu polubownego pod względem merytorycznym i mieści w sobie zarzut mylnej oceny tegoż wyroku, nie może więc uzasadniać żadnej z przyczyn bezskuteczności z § 595 a. p. c.

Termin z § 596/2 p. c. do zaczepienia wyroku Sądu polubownego jest niewątpliwie kresem zawitym, który jest jeszcze o wiele ściślejszy od kresu przedawnienia. Jeżeli przy ostatnim przerwa przedawnienia następuje tylko wówczas, gdy skarga wniesiona jest należycie popierana (§ 1497 k. c.), to z natury kresu zawitego wynika, że niepopieranie skargi (w danym wypadku) przez okres 3 miesięczny wywołuje utratę prawa zaczepienia wyroku.

1. [N]ie można domniemywać się, by strony właśnie wówczas, gdy nietylko poszczególne ich prawa i obowiązki, wynikające z dotyczącej czynności prawnej, ale ona sama, jako taka, ulega zakwestjonowaniu, nie zamierzały z pomocy sądu polubownego korzystać i dlatego mimo nieważności (a tem bardziej bezskuteczności) właściwego aktu, sam zapis na sąd polubowny, jedynie mechanicznie z nim związany, pozostaje w mocy.

2. [S]ąd polubowny, w braku odmiennego postanowienia stron, nie jest przy rozpoznawaniu powierzonej mu sprawy krępowany prawnymi przepisami procesowymi, a w szczególności przepisami ustawy o postępowaniu cywilnem.

3. [W]yrok sądu polubownego musi być zaopatrzony powodami, t. j. musi zawierać rzeczowe uzasadnienie wydanej sentencji. Czy to uzasadnienie jest trafne, wyczerpujące i zgodne ze stanem faktycznym, tego sąd zwyczajny w granicach § 1041 u. p. c. nie może rozpatrywać, nie jest on bowiem w stosunku do sądu polubownego instancją odwoławczą.

[W] skardze, nazwanej skargą nieważności (…) powód podniósł przyczynę bezskuteczności orzeczenia sądu polubownego z § 595 l. 2 pc., ale żądał nie uchylenia, lecz ustawowo niedopuszczalnej zmiany orzeczenia w rzeczy samej. Z tego wynika, że nie wniósł wówczas skargi o uchylenie orzeczenia sądu polubownego (§ 596 ust. 1 pc.), dla której ustawa zawiera kres trzech miesięcy od dnia doręczenia orzeczenia sądu polubownego (§ 596 ust. 2 pc.). (…) Jeżeli zatem powód dopiero na rozprawie (…) zmienił żądanie skargi i domagał się uchylenia orzeczenia, to dopiero wtedy i dawno już po upływie trzech miesięcy od doręczenia, (…) wystąpił z właściwą skargą o uchylenie orzeczenia. W czasie tym utracił już prawo skargi.